Τις τελευταίες δεκαετίες, όλο και περισσότερα σκάνδαλα έρχονται στο φως της δημοσιότητας, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και στο εξωτερικό. Προκύπτουν, επομένως, τέσσερα βασικά, αλληλένδετα ερωτήματα, στα οποία θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε και στη συνέχεια να συνδυάσουμε τα συμπεράσματά μας με την ανάληψη της ευθύνης: Πρώτον, τί ακριβώς παραπέμπει σε σκάνδαλο, δεύτερον, ποια είναι τα κοινά χαρακτηριστικά των κατά τα άλλα πάσης φύσεως υποθέσεων, τρίτον, ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα πολιτικά σκάνδαλα και τέλος, ποια συνθήκη επιτρέπει την διενέργεια τέτοιων παράτυπων, παράνομων ή καλύτερα αυστηρώς μη αποδεκτών πράξεων.
Αν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο πρώτο ερώτημα, αυτό που πρέπει να προβληματίσει είναι ο ακριβής ορισμός και η ορθή περιγραφή για το τί είναι σκάνδαλο, το οποίο βρίσκει τη σημασία του σε κάτι μεμπτό· σε πράξεις που διενεργούνται εκτός του πλαισίου των αρχών και των νόμων, αλλά και σε πράξεις, τις οποίες ακολουθεί η κοινωνική κατακραυγή. Σε αυτό το τελευταίο σημείο, δίνουν πάντα έμφαση οι εμπλεκόμενοι, καθώς αυτό που ενδιαφέρει είναι η υστεροφημία, γι’ αυτό και πολλές φορές, σε κράτη με αυξημένους τους δείκτες της διαφθοράς, παρατηρείται το φαινόμενο της συγκάλυψης και της αποσιωποίησης. Αυτόματα, λοιπόν, απαντώνται μερικώς και τα υπόλοιπα, βασικά ερωτήματα που θέσαμε στην αρχή. Τα κοινά χαρακτηριστικά των πάσης φύσεως υποθέσεων που δημοσιοποιούνται αντανακλώνται στην ύπαρξη ελεύθερου πεδίου για την διενέργειά τους. Πιο συγκεκριμένα, η φάση που διέρχεται το πολιτικό μας σύστημα –και είναι η ίδια ανά την οικουμένη με μερικές διαφορές, οι οποίες δεν την μετατοπίζουν– δεν επιτρέπει τον πλήρη έλεγχο, αλλά κυρίως δεν επιτρέπει την πρόληψη. Με άλλα λόγια, η φύση του πολιτικού συστήματος επιτρέπει σε όσους κατέχουν εξουσία, είτε πολιτική, οικονομική, επιχειρηματική, είτε άλλη, να προβούν σε μη αποδεκτές ενέργειες που δεν εμπίπτουν, επιεικώς, στο γράμμα και στο πνεύμα του νόμου.
Σε αυτό το πλαίσιο, απαντάται και το ερώτημα που αφορά τη συνθήκη η οποία επιτρέπει τη διενέργεια τέτοιου είδους πράξεων. Το πολιτικό μας σύστημα δεν συγκαταλέγεται, έστω στα αντιπροσωπευτικά συστήματα, όπου εγκαθιδρύεται η σχέση εντολέα και εντολοδόχου, όπου εντολέας η κοινωνία, δηλαδή ο δήμος, και όπου εντολοδόχος το πολιτικό προσωπικό. Η υπεροχή του αντιπροσωπευτικού συστήματος έναντι του βιούμενου πολιτικού συστήματος διέπεται ακριβώς μέσα από τη σχέση αυτή. Με διαφορετική διατύπωση θα μπορούσε να πει κανείς ότι ένα αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα απορρίπτει τις πελατειακές σχέσεις και αναθεωρεί τη σχέση της κοινωνίας με την πολιτική. Ο λόγος αφορά κυρίως τη δυνατότητα του δήμου για παραπομπή του πολιτικού προσωπικού στη δικαιοσύνη, εάν οι ενέργειες του τελευταίου δεν εναρμονίζονται με την πολιτική βούληση του πρώτου. Επομένως, το πολιτικό προσωπικό λογοδοτεί στον δήμο και αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη, όχι μόνο στα λόγια, αλλά εμπράκτως μέσα από την έκτιση πραγματικής ποινής.
Αυτή είναι και η διαφορά των σκανδάλων με πολιτική χροιά. Αφού, όπως ήδη αναφέρθηκε, το πολιτικό μας σύστημα δεν είναι αντιπροσωπευτικό, το πολιτικό προσωπικό διατηρεί και πάνω απ’ όλα προτάσσει την ασυλία του για πάσης φύσεως παραβάσεις και παραπτώματα με αποτέλεσμα την ατιμωρησία και την απαξίωση της ανάγκης για λογοδοσία, όχι μόνο στη δικαιοσύνη, αλλά και στην ίδια την κοινωνία. Ακόμα και σε περιπτώσεις όπου δεν υφίσταται κανένα είδος ασυλίας, έστω τυπικής, όπως στην περίπτωση του πρώην Επιτρόπου Εθελοντισμού κ. Γιαννάκη Γιαννάκη, δημιουργούνται πολλά ερωτηματικά ως προς την έκβαση της υπόθεσης· κι αυτό είναι κάτι που αφορά τη φύση του πολιτικού συστήματος που βιώνουμε. Για την ιστορία και επειδή μας αφορά, να θυμίσουμε ότι ο κ. Γιαννάκη, πέρα από την πλαστογραφία επίσημων εγγράφων, με ιδιαίτερη αυτοπεποίθηση δήλωνε ότι σπούδασε πολιτικός μηχανικός με έμφαση στις πολιτικές επιστήμες. Λυπόμαστε, όχι μόνο για το ατόπημα του, αλλά και για τον τρόπο που η πολιτεία επιλέγει την εκπροσώπησή της, κάτι που αντικατοπτρίζει και τον χαρακτήρα του πολιτικού συστήματος, όπως αναλύθηκε παραπάνω. Φυσικά, πιο πολύ λυπόμαστε για τα αυθεντικά πτυχία πολιτικών επιστημών που αποκτήθηκαν με τόσο κόπο.
*Πολιτικός επιστήμων, επικεφαλής της IS Pegasus Coaching & Consulting Ltd
