Ο Σπαρτιάτης βασιλιάς και νομοθέτης, Λυκούργος (800 π.Χ.), είπε κάποτε πως τα μακριά μαλλιά κάνουν τους καλούς να φαίνονται πιο ευπρεπείς και τους αχρείους πιο άγριους. Ανέκαθεν, τα μαλλιά ήταν δείγμα ομορφιάς και ευπρέπειας στους άνδρες και στις γυναίκες. Κάποτε, όμως, με τραγικά αποτελέσματα. Τη δεκαετία του 1970 δημιουργήθηκε εθνικό θέμα στη Γαλλία.

Ένας νεαρός τεχνικός με πλούσια κόμη αυτοπυρπολήθηκε (Σεπτέμβριος 1970). Ο προϊστάμενός του σε μια βιοτεχνία τον απέλυσε επειδή είχε μακριά μαλλιά. Λίγες ημέρες αργότερα (21/10/1970), η έγκυρη γαλλική εφημερίδα Le Monde  δημοσίευσε μιαν ολοσέλιδη καταχώρηση από ένα διαφημιστικό γραφείο.

Εμφάνιζε μια τεράστια, γνωστή φωτογραφία του Αϊνστάιν με φουντωτά άσπρα μακριά μαλλιά. Στον πάτο της φωτογραφίας αναγραφόταν η γνωστή εξίσωσή  του για τη σχετικότητα (E=mc2), και η φράση: «Είχε μακριά μαλλιά», και στο τέλος μια ρήση του Αϊνστάιν: «Μην κάνετε ποτέ τίποτε ενάντια στη  συνείδησή σας, ακόμα και αν το Κράτος σάς το ζητά».

Θυμηθήκαμε τα πιο πάνω με αφορμή πρόσφατο γεγονός σε Γυμνάσιο της Λάρνακας. Ο Διευθυντής αρνήθηκε να δώσει απολυτήριο σε μαθητή επειδή είχε κάνει τα μαλλιά του «καπελάκι», όπως κάνουν πάρα πολλοί νέοι. Εμφανώς ο μαθητής παραβίασε κειμένους σχολικούς κανονισμούς, οι οποίοι προνοούν για αξιοπρεπή και ευπρεπή κόμη.

Ευθύς, αρκετοί, μεταξύ αυτών και δημοσιογράφοι, κατέκριναν τον Διευθυντή, τον οποίο κατήγγειλαν για «ρατσισμό», επειδή ο υπό αναφορά μαθητής ήταν συριακής καταγωγής. Άρχισε, λοιπόν, μία… τριχολογική αντιπαράθεση με ισχυρισμούς περί ρατσισμού και άλλα γελοιώδη παρόμοια. Ο ίδιος Διευθυντής είχε κατηγορηθεί ξανά για ανεπίτρεπτες συμπεριφορές σχετικά με την ενδυμασία και τα μαλλιά μαθητών και μαθητριών.

 

«Φονταμενταλιστές»

Όπως ο Μιχάλης Παπαδόπουλος, Διδάκτωρ Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας- Ιδρυτής του Κυπριακού Παρατηρητηρίου της Βίας στο Σχολείο και Εμπειρογνώμονας του Διεθνούς Παρατηρητηρίου, έγραψε προ 5ετίας ακριβώς (3/7/2017): «Γονείς κατήγγειλαν ότι τα παιδιά τους έχουν αποκλειστεί και διαπομπευθεί κατά τις τελετές αποφοίτησης επειδή αρνήθηκαν να υποκύψουν στους εκπαιδευτικούς φονταμενταλιστές της τρίχας». Διερωτήθηκε, μάλιστα, αν τα σχολεία μας μετατράπηκαν σε… κουρεία! Για να καλέσει τα εκπαιδευτικούς να ξαναδιαβάσουν τους κανονισμούς που γράφτηκαν από ανθρώπους με… μούσια!

Μετά το πιο πάνω περιστατικό, μητέρα Έλληνα Κύπριου μαθητή, προέβη σε σοβαρότατη καταγγελία εναντίον του εν λόγω διευθυντή, την οποία έχει κοινοποιήσει εδώ και μέρες στις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας:

«Όταν άνοιξαν τα σχολεία τον Σεπτέμβρη», είπε, «ο γιος μου ψιλοκουρεύτηκε. Όταν τον είδε ο διευθυντής τον απέβαλε για τρεις ημέρες για το κούρεμά του. Όταν ξανακουρεύτηκε πάλι δεν του άρεσε και τον απέβαλε ξανά. Σε κάποια φάση, νόμισε ότι έπιασε ψείρες και κούρεψε “πρώτο νούμερο” τα μαλλιά του. Όταν τον είδε ο διευθυντής, του έβαλε άλλες τρεις μέρες αποβολή. Σχεδόν κάθε μήνα είχαμε αυτήν την ιστορία με το κούρεμα. Σε κάποια στιγμή, του είπε πως το σωστό κούρεμα είναι όπως συγκεκριμένου ήρωα της ΕΟΚΑ» («Φιλελεύθερος», 30/6/2022).

Ο Υπουργός Παιδείας, Πρ. Προδρόμου, μετά από σύσκεψη με Διευθυντές, σε δηλώσεις του υπογράμμισε πως «οι κανόνες λειτουργίας των σχολείων δεν έχουν χρώμα, δεν έχουν φυλή, αλλά ισχύουν για όλους. Αυτό υπογράμμισαν οι διευθυντές που ζήτησαν τη στήριξη του Υπουργείου για να υπάρχει στα σχολεία ηρεμία, με εφαρμογή των Κανονισμών και με το επιβαλλόμενο πνεύμα κατανόησης και παιδαγωγικής ευθύνης και τη στήριξη αυτή θα την έχουν».

 

Ανακύπτουν τρία μεγάλα ζητήματα

>Πρώτον, τα μαλλιά των μαθητών σε συνάρτηση προς την εφαρμογή κανονισμών ευπρέπειας και πειθαρχίας. Διερωτώμεθα: Για τον Διευθυντή του πιο πάνω Γυμνασίου και για κάθε εκπαιδευτικό, στο τέλος της ημέρας και της σχολικής χρονιάς, τι έχει περισσότερη σημασία και αξία; Το μήκος των μαλλιών των μαθητών ή ο τρόπος που τα κουρεύουν ή η έκταση και το βάθος της γνώσης και της μόρφωσής τους, τι απεκόμισαν και πόσο χαρούμενοι είναι που φοίτησαν και αποφοίτησαν;

Θα επικαλεστούμε τον γνωστό φιλόσοφο και ακαδημαϊκό, Χρήστο Γιανναρά, ο οποίος, σε ανάλυσή του («Καθημερινή», 20/12/1998), με τίτλο: «Η παρακμή ως πολιτική πρόκληση», υπογράμμισε πως ο Ελληνισμός, για να επιβιώσει και να επιτύχει, οφείλει να στηριχτεί σε δικές του δυνάμεις.

«Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι αποτελεσματικότερες δικές μας δυνάμεις», διερωτήθηκε, για να προσθέσει ευθύς αμέσως: «Μήπως ο στόχος της υψηλότερης κατά κεφαλήν καλλιέργειας θα μπορούσε να είναι ένα ρεαλιστικό πολιτικό στρατήγημα;». Και υπογράμμισε: «Οι δυνάμεις επιβίωσης στον σημερινό κόσμο, όπου οι πλουτοπαραγωγικές πηγές εντοπίζονται στην ανθρώπινη ευφυΐα και δημιουργικότητα, μήπως εξαρτώνται κυρίως από την κατά κεφαλήν καλλιέργεια;».

Ποια και πόση είναι η κατά κεφαλήν καλλιέργεια των σημερινών Ελλήνων της Κύπρου; Πόσο η τυπολατρία, η ευθυνοφοβία, η ανευθυνοϋπευθυνότητα και μία αρτηριοσκληρωτική αντίληψη της Παιδείας σε ένα δυσλειτουργικό εκπαιδευτικό σύστημα ενταφιάζουν τα όνειρα και τις προσδοκίες των παιδιών μας;

 

«Μια φωτιά»

>Δεύτερον, ο ρόλος και η ποιότητα των  εκπαιδευτικών. Ο Πλούταρχος διασάλπισε πριν από 2000 χρόνια: «Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φωτιά που πρέπει ν’ ανάψει». Και ο Νίκος Καζαντζάκης συμπλήρωσε: «Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του κι όταν πια του έχει διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες». Πόσοι εκπαιδευτικοί γίνονται γέφυρα για να περάσουν οι μαθητές τους; Υπάρχουν πολλοί αλλά συντρίβονται στα γρανάζια ενός νοσογόνου και συχνά εγκληματογόνου σχολείου.

Ο Δημήτρης Λιαντίνης, αυτός ο τραγικός ακαδημαϊκός, στα «Ελληνικά» του, έγραψε:

«Εν αρχή ην ο δάσκαλος. Ο δάσκαλος μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του ζώου σε νου του ανθρώπου. Ο δάσκαλος είναι ο φυτουργός και ο σπορέας του λόγου. Εκείνου του λόγου που το τέταρτο ευαγγέλιο τον αναφέρει στον Θεό. Αν έλειπαν οι δάσκαλοι, η γη μας θα ήταν τυφλή και το σύμπαν ανυπόστατο. Ο δάσκαλος από την άποψη της σπουδαιότητας και της ευθύνης είναι ένας εργάτης του επιπέδου του νομοθέτη, του φύλακα στρατηγού, του κυβερνήτη, του γιατρού σωτήρα».

Πώς είναι σήμερα ο Έλληνας Κύπριος δάσκαλος με την ευρύτερη έννοια της λέξης; Ας απαντήσει ο καθένας από αυτούς και ας υπερασπιστεί τον ρόλο και την αποστολή του, επειδή τα τελευταία χρόνια ο δάσκαλος, δηλ. γενικά ο εκπαιδευτικός, για πολλούς και διάφορους λόγους, εξέπεσε στη συνείδηση, στον σεβασμό και στην αντίληψη του απλού πολίτη. Ευθύνες βαραίνουν και τους εκπαιδευτικούς και τους πολίτες.

>Τρίτον, το σχολείο και ο ρόλος του στις προσδοκίες και στις ελπίδες των παιδιών μας. Πόσοι μαθητές ξυπνούν το πρωί με χαρά και ενθουσιασμό για να πάνε στο σχολείο τους; Πόσοι εκπαιδευτικοί ανταποκρίνονται στην αποστολή τους ως φυτουργών και σπορέων λόγου; Το εκπαιδευτικό σύστημα πόσο ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του 21ου αιώνα;

 

«Αποβολή»

Ο Μιχάλης Παπαδόπουλος, Διδάκτωρ Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, σε τελευταίο βιβλίο του με  τίτλο: «Ουδέν σχολείον (ουδέν Σχ Όλοι ο)», αναφέρεται σε έκθεση εμπειρογνωμόνων της ΟΥΝΕΣΚΟ για το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Επισημαίνεται ότι «τίποτε δεν άλλαξε και οι θεμελιώδεις πρακτικές και αντιλήψεις που ίσχυαν πριν από κάποια χρόνια συνεχίζουν να καθορίζουν τις παιδαγωγικές νοοτροπίες και πρακτικές».

Ο Μιχ. Παπαδόπουλος αναφέρεται και στο φαινόμενο της τιμωρίας (τι μωρία) και παρατηρεί πως, «ο θόρυβος που γίνεται γύρω από τη βία στο σχολείο, τη ‘νεανική παραβατικότητα’, δηλώνει την ανικανότητα του εκπαιδευτικού συστήματος να ξεφύγει από την ΄πονεμένη’ παράδοση της επιβολής σωματικών τιμωριών. Σήμερα η επιβολή υλοποιείται κυρίως με την αποβολή».

Όσον αφορά τον ρόλο του σχολείου, ο Μιχ. Παπαδόπουλος επικαλείται την ερευνητική ομάδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία κατέληξε σε δύο κεφαλαιώδη συμπεράσματα για το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα.

>Πρώτον, το σχολείο αποτυγχάνει να υποκινήσει το ενδιαφέρον μερικών νέων για το σχολικό μοντέλο. Μερικά παιδιά δεν έλκονται από καμία επιβράβευση στο σχολείο. Αντίθετα συσσωρεύουν αποτυχίες, ματαιώσεις και απορρίψεις. Με αυτήν την έννοια το σχολείο, αντί της ευχαρίστησης, προσφέρει απογοήτευση.

>Δεύτερον, το σχολείο παίζει συγχρόνως και έναν ενεργό εγκληματογόνο ρόλο. Οι μαθητές βρίσκονται στιγματισμένοι ένεκα της αποτυχίας τους, η οποία μετατρέπεται σε μια γενική ανικανότητα του ατόμου και μια σχολική απειθαρχία και σε γενική κοινωνική δυσπροσαρμοστία. Ενώ, λοιπόν, για τους μαθητές και τους νέους γενικά υπάρχει πληθώρα στιγματιστικών ετικετών, όπως «νεανική παραβατικότητα, «νεανική εγκληματικότητα», «αντικοινωνική συμπεριφορά», δεν δημιουργήθηκε καμία λέξη για να περιγράψει τη νεανική δημιουργικότητα.

Συμπέρασμα: Αντί όλοι και πρώτο το Υπουργείο Παιδείας και εκπαιδευτικοί να ασχολούνται με τις τρίχες και το κούρεμα των μαθητών, μήπως θα έπρεπε να αρχίσουν, έστω και τώρα, να ενδιατρίψουν σοβαρά και επιστημονικά και όχι προεκλογικά και ψηφοθηρικά, στο εκπαιδευτικό σύστημα, που οι νοσογόνες και εγκληματογόνες αναθυμιάσεις του πνίγουν κάθε προσδοκία και προοπτική των παιδιών μας; Μήπως προέχει, υπέρ ποτέ άλλοτε, η κατά κεφαλήν καλλιέργεια των  μαθητών και όχι οι… τρίχες τους;