Το στεγαστικό πρόβλημα των κρατικών υπηρεσιών ήταν πάντοτε ένα φλέγον ζήτημα στη χώρα μας, αφού αποτελεί διαχρονικά ένα από τα μεγαλύτερα παιχνίδια διαφθοράς. Οι κρατικές υπηρεσίες στεγάζονται κυρίως σε ενοικιαζόμενα κτήρια, διεσπαρμένα παντού σε όλες τις πόλεις. Ακατάλληλοι χώροι και απαράδεχτες συνθήκες για τους εργαζόμενους και τους εξυπηρετούμενους πολίτες συνθέτουν το απόλυτο σκηνικό. Η στέγαση των κρατικών υπηρεσιών υπήρξε ανέκαθεν χώρος για χατίρια σε κομματικούς φίλους. Διαχρονικά, έχουμε ακούσει διάφορα για υπουργούς, βουλευτές, και κομματικούς φίλους συχνά «σπιτονοικοκύρηδες» του δημόσιου τομέα. Καταστάσεις απαράδεχτες και τριτοκοσμικές.
62 χρόνια μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν καταφέραμε ακόμη να στεγάσουμε σωστά τις κρατικές υπηρεσίες, με αποτέλεσμα οι πολίτες να ταλαιπωρούνται και να εξυπηρετούνται ελλιπώς, ενώ οι ίδιες οι υπηρεσίες να αντιμετωπίζουν σοβαρά λειτουργικά προβλήματα και οι περιοχές όπου στεγάζονται οι υπηρεσίες να επιβαρύνονται σοβαρότατα.
Το 2021, το κόστος ενοικίασης κτηρίων για στέγαση κρατικών υπηρεσιών ήταν €19 εκατομμύρια, ενώ διατέθηκαν επιπρόσθετα €4,7 εκατομμύρια για αποθηκευτικούς χώρους. Δηλαδή, ετησίως ξοδεύεται ένα ποσό της τάξης των €24 εκατομμύριων, περίπου, σε κτήρια, τα οποία τις περισσότερες φορές δεν πληρούν καν βασικές προδιαγραφές.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν κρατικές υπηρεσίες ζωτικής σημασίας οι οποίες στεγάζονται σε κρατικά κτήρια αμφιλεγόμενης ποιότητας και αντοχών, που έχουν ξεπεράσει προ πολλού το μέγιστο όριο της χρήσης τους.
Θεωρούμε αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ενώ το κράτος διαθέτει ιδιόκτητη γη και, συχνά πολύ μεγάλης αξίας, αναζητεί τρόπους να την παραχωρήσει σκανδαλωδώς σε ιδιώτες επιχειρηματίες προς αξιοποίηση, αντί πρωτεύοντος και κατά προτεραιότητα να την αξιοποιήσει για να στεγάσει τις δικές του ανάγκες. Και, παράλληλα, επιλέγει να αγοράζει έτοιμα κτήρια που ανεγείρουν επιχειρηματίες, πληρώνοντας τόσο την ιδιωτική γη (με υπερκέρδος για τον επιχειρηματία ή τον ιδιοκτήτη της γης), όσο και το εμπορικό κέρδος του επιχειρηματία. Τέτοιες εμβαλωματικές λύσεις, παρά τα όποια αρχικά ενδεχόμενα θετικά τους επιχειρήματα, καταλήγουν συνήθως σε πολλά δυσεπίλυτα και μακράς διάρκειας προβλήματα.
Οι στεγαστικές ανάγκες του κράτους δεν μπορεί να είναι το όχημα για να ξελασπώνουν κατά καιρούς διάφορες εργοληπτικές εταιρείες που δεν έκαναν σωστά τους υπολογισμούς τους. Το κράτος δεν μπορεί να σπεύδει σήμερα να αγοράζει πύργους που κτίστηκαν κατά τη διάρκεια του «πλιάτσικου» γύρω από τα διαβατήρια. Το κράτος έχει ανάγκη από κτήρια που κτίστηκαν ειδικά για τις ανάγκες του.
Τι προτείνουμε: Την ταχεία αναθεώρηση των πολεοδομικών και κτηριολογικών σχεδιασμών που ετοιμάστηκαν στο παρελθόν και φυλάχθηκαν στο συρτάρι, για τη σταδιακή στέγαση όλων των κρατικών υπηρεσιών. Το τελικό σχέδιο το οποίο θα προκύψει, θα πρέπει να τοποθετεί τις κρατικές υπηρεσίες σε σωστούς χώρους με εύκολη πρόσβαση, με διάφορα μέσα διακίνησης. Το κράτος χρειάζεται να στεγαστεί σε κτήρια σύγχρονα και λειτουργικά, με υψηλές ενεργειακές αποδόσεις. Κτήρια τα οποία θα μπορέσουν να αυξήσουν, μεταξύ άλλων, την αποδοτικότητα των εργαζομένων αλλά και να εξυπηρετούν, στον καλύτερο δυνατό βαθμό, τις ανάγκες του πολίτη.
Τα περισσότερα κτήρια των διπλωματικών αντιπροσωπειών μας είναι επίσης ενοικιαζόμενα. Συχνά, τα ποσά που καταβάλλονται για την ενοικίασή τους είναι τεράστια. Πέραν του λειτουργικού τους χαρακτήρα, τα συγκεκριμένα κτήρια εφάπτονται και πολλών άλλων συμβολισμών που πρέπει να φέρει μαζί της η Κυπριακή Δημοκρατία ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Ως εκ τούτου, χρειάζεται ένα πρόγραμμα, με πλήρως διαφανείς διαδικασίες, για την αγορά, αναβάθμιση και ανανέωση των κτηρίων μας σε όλες τις χώρες όπου υπάρχουν πρεσβείες ή κυπριακή αντιπροσωπεία.
Είναι γνωστό, για παράδειγμα, ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προσέφερε χαμηλότοκα δάνεια για νέες κτηριακές υποδομές. Η Κυπριακή Δημοκρατία χρειάζεται να συνάψει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προς αυτή την κατεύθυνση και να χρηματοδοτήσει αυτή την προσπάθεια.
€24 εκατομμύρια το χρόνο σε ενοίκια για τη στέγαση των κρατικών υπηρεσιών σε κτήρια συχνά εντελώς ακατάλληλα, χωρίς ορθές λειτουργικές προδιαγραφές και συνοχή, ενεργοβόρα και χωροθετημένα με λανθασμένο τρόπο, αποτελεί κακή πρακτική και παράδειγμα προς αποφυγή. Το θλιβερό είναι ότι αυτή η πρακτική εφαρμόζεται για δεκαετίες. Επιπλέον, όλα αυτά τα χρόνια, η ανεξέλεγκτη ενοικίαση και η αγορά κτηρίων από κομματικούς φίλους υπήρξε σκανδαλώδης (υπάρχουν σχετικά ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας του Κράτους). Αυτή η πρακτική είναι μια συγκεκαλυμμένη σπατάλη και διασπάθιση του δημόσιου χρήματος.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό η πενταετία 2023-28 να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο και μια νέα φιλοσοφία στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος, αλλά και στον τρόπο λήψης αποφάσεων από το κράτος, αναφορικά με ουσιώδη ζητήματα που επηρεάζουν την ορθή λειτουργία του. Μόνο έτσι ο πολίτης θα μπορέσει να εμπιστευτεί και πάλι το κράτος. Η ορθολογιστική στέγαση των κρατικών υπηρεσιών αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.
* Τέως Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου – Υποψήφιος Πρόεδρος για τις Εκλογές του 2023.
