Ήθελαν να απαλλαγούν από τον ενοχλητικό αγωνιστή για την ελευθερία της Κύπρου οι Βρετανοί αποικιοκράτες, γι’ αυτό διέταξαν την απέλασή του. Κι αυτό παρόλο που ήταν εν ενεργεία δήμαρχος Λάρνακας, αιρετός, αφού αναδείχθηκε στη θέση αυτή μετά από εκλογές. Επίσης είχε διατελέσει βουλευτής, δηλαδή μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου, του χαμηλών αρμοδιοτήτων κοινοβουλευτικού θεσμού που είχαν καθιερώσει οι Βρετανοί αποικιοκράτες για τα μάτια του κόσμου.
Τη στιγμή που ο Φίλιος Ζαννέτος επιβιβαζόταν σε ατμόπλοιο στο λιμάνι Λεμεσού για να αναχωρήσει στην Ελλάδα, συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου για να τον αποχαιρετήσει. Όλοι γονάτισαν, βλέποντας τη βάρκα να απομακρύνεται και φώναζαν «καλό κατευόδιο, γιατρέ!».
Για να δικαιολογήσουν την απέλασή του, το 1922, εν μέσω της μικρασιατικής καταστροφής, επικαλέστηκαν το ότι ήταν «ξένος υπήκοος». Ο ίδιος πάντως, μετά που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, θεωρούσε τον εαυτό του εξόριστο από την αγαπημένη του πόλη, τη Λάρνακα.
Ο Φίλιος Ζαννέτος είχε έρθει στην Κύπρο το 1888 γεμάτος πατριωτικό πάθος που πήγαζε από την καταγωγή του. Γεννήθηκε στο χωριό Βουτιάνοι της Λακωνίας στην Πελοπόννησο, λίγα χιλιόμετρα μακριά από τη Σπάρτη. Πρόγονοί του συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Όταν πήρε το πτυχίο του, επέλεξε την Κύπρο για να προσφέρει ιατρικές υπηρεσίες, σε ένα νησί όπου δεν υπήρχαν ούτε νοσοκομεία, ούτε γιατροί, ούτε φάρμακα, παρά μόνο σε υποτυπώδη μορφή.
Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό, συνέβαλε στα κοινά της Λάρνακας, όπου εγκαταστάθηκε. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ευρύτερα στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι στην Κύπρο.
Πρωτοστάτησε για τον Κιτιακό Σύλλογο
Ο Φίλιος Ζαννέτος πρωτοστάτησε το 1892 στην ίδρυση του Κιτιακού Συλλόγου, με σκοπό να διαδώσει τα φώτα της μόρφωσης και να αναπτύξει πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες, όπως σημειώνεται στο επετειακό λεύκωμα «125 χρόνια Γ.Σ.Ζ.» (έκδοση Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών σε συνεργασία με τον Γ.Σ.Ζ., έρευνα και συγγραφή Χρύσανθος Χρυσάνθου, Λευκωσία, 2022).
Εκείνη την εποχή ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη η συστηματική ανάπτυξη αθλητικών δραστηριοτήτων τη σκοτεινή εποχή της οθωμανοκρατίας στην Κύπρο (1571- 1878). Τα πρώτα σκιρτήματα για άσκηση του αθλητισμού σε οργανωμένη βάση εμφανίστηκαν το 1892, λίγα χρόνια μετά από την αλλαγή του καθεστώτος, όταν η Κύπρος πέρασε από το 1878 στα χέρια νέων κυρίαρχων, των Βρετανών αποικιοκρατών. Στη Λεμεσό ιδρύθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος «Τα Ολύμπια» (Γ.Σ.Ο.) το 1892, ενώ στη Λευκωσία ιδρύθηκε το 1894 ο Γυμναστικός Σύλλογος «Τα Παγκύπρια» (Γ.Σ.Π.), που είχε ως πρόδρομό του τον Κυπριακό Σύλλογο. Οι σύλλογοι αυτοί είχαν θέσει ως πρώτιστο στόχο τους την ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας μέσω του κλασικού αθλητισμού, γενέτειρα του οποίου ήταν η αρχαία Ελλάδα.
Την ίδια περίοδο στη Λάρνακα κινητοποιήθηκαν νέοι επιστήμονες με στόχο την ίδρυση συλλόγου, που θα έθετε υπό την ομπρέλα του πολιτιστικές, επιμορφωτικές, αθλητικές και άλλες δραστηριότητες. Αποτέλεσμα των διεργασιών ήταν η σύσταση Αναγνωστηρίου την 1η Αυγούστου 1892. Σε αυτό δόθηκε η ονομασία Κιτιακός Σύλλογος, που παρέπεμπε στην αρχαία πόλη-λιμάνι Κίτιον, η οποία άνθησε στον χώρο της σημερινής Λάρνακας. Η πόλη αυτή, με ιστορία πολιτισμού επί 32 αιώνες, έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο γιατί γόνος της ήταν ο στωικός φιλόσοφος Ζήνων ο Κιτιεύς.
Ιδρυτικά μέλη του Κιτιακού Συλλόγου ήταν περίπου 80 φιλοπρόοδοι κάτοικοι της Λάρνακας. Στο πρώτο συμβούλιο του Συλλόγου εξελέγησαν οι Φίλιος Ζαννέτος, πρόεδρος, Γρηγόριος Κυζίδης, επιμελητής, Αυτόνομος Μιχαηλίδης, γραμματέας, Μιχαήλ Τζαπούρας και Πολύδωρος Νικολαΐδης, σύμβουλοι. Σκοπός του Αναγνωστηρίου ήταν η ανάπτυξη ποικίλων δράσεων για την αναβάθμιση του πνευματικού επιπέδου των κατοίκων της Λάρνακας, εν καιρώ κοινωνικής υστέρησης και οικονομικής δυσπραγίας λόγω της μακραίωνης οθωμανικής κατοχής της Κύπρου. Απώτερος στόχος όμως του Κιτιακού Συλλόγου ήταν η καλλιέργεια εθνικής συνείδησης και η υλοποίηση του οράματος για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Με την πάροδο του χρόνου οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι του νησιού έβλεπαν με απογοήτευση να διαψεύδονται οι ελπίδες τους ότι οι Βρετανοί θα ανταποκρίνονταν στην υλοποίηση του οράματος αυτού. Οι νέοι κυρίαρχοι τηρούσαν ανάλγητη στάση έναντι του λαού της Κύπρου.
Τον Αύγουστο του 1922 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του οικήματος του Κιτιακού Συλλόγου, ο οποίος στεγάστηκε στην παραθαλάσσια κατοικία του Μαρσέλλου. Αγιασμό τέλεσε ο αρχιμανδρίτης Κιτίου Μελέτιος, ενώ κύριος ομιλητής ήταν ο Φίλιος Ζαννέτος. Ήταν συγκινητικά φορτισμένη η ομιλία του Φίλιου Ζαννέτου: «Όταν δε, κύριοι, αισθανθήτε υμάς συνηνωμένους, συμπεπηγότας εις έν σώμα, και το αίμα υμών κοχλάζον, θα δυνηθήτε ν’ αποκαλύψητε μυστικόν τι, όπερ υπάρχει κεκρυμένον υπό τας κορυφάς του Ολύμπου». («Όταν, μάλιστα, κύριοι, αισθανθείτε τους εαυτούς σας συνενωμένους, αφού συμπηχθείτε σε ένα σώμα, και το αίμα σας να κοχλάζει, θα μπορέσετε να ανακαλύψετε κάποιο μυστικό, που υπάρχει κρυμμένο κάτω από τις κορυφές του Ολύμπου»).
Ωστόσο περιέπεσε σχεδόν αμέσως σε μαρασμό, αφού δεν εξευρέθηκαν πόροι για τη συνέχιση της λειτουργίας του. Απογοητεύτηκε ο Φίλιος Ζαννέτος, γιατί τότε η Λάρνακα ήταν η πιο σημαντική πόλη της Κύπρου, με το λιμάνι και τα προξενεία που της προσέδιδαν κοσμοπολίτικο περιβάλλον. Περίμενε πιο πρόθυμη και ουσιαστική ανταπόκριση. Γεμάτος πικρία, θα έγραφε αργότερα (στον Γ’ τόμο του βιβλίου του «Ιστορία της νήσου Κύπρου από της αγγλικής κατοχής μέχρι σήμερον», 1911, σελ. 86): «Επανειλημμένως και αφ’ ικανών ετών απεπειράθημεν την ίδρυσιν Γυμναστηρίου και εν Λάρνακι, αλλά μη τυγχάνοντες της δεούσης υποστηρίξεως, εναυαγήσαμεν»…
Το 1893 ο Φίλιος Ζανννέτος παραιτήθηκε από την προεδρία του Συλλόγου, ο οποίος ανέστειλε τη λειτουργία του ελλείψει πόρων.
Ο Κιτιακός Σύλλογος θεωρείται πρόδρομος του σημερινού Γυμναστικού Συλλόγου «Ο Ζήνων», ο οποίος παρέλαβε τη σκυτάλη της ιστορίας για την ανάπτυξη του αθλητισμού στη Λάρνακα. Για τις επόμενες πολλές δεκαετίες ως έτος ίδρυσης του Γ.Σ.Ζ. εθεωρείτο το 1892, όπως διαπιστώνεται από διάφορα έγγραφα, επιστολόχαρτα, καταστατικά, σφραγίδες κ.λπ.
«Ομάς φιλοτίμων νέων» ίδρυσε τον Γ.Σ. «Ο Ζήνων»
Οι Α’ Παγκύπριοι αθλητικοί αγώνες πραγματοποιήθηκαν τον Φεβρουάριο 1896 στη Λεμεσό, χωρίς να εκπροσωπηθεί η Λάρνακα. Αυτό έδωσε νέα ώθηση για ζυμώσεις με σκοπό τη σύσταση γυμναστικού συλλόγου και στη Λάρνακα, αφού ήδη λειτουργούσαν γυμναστικοί σύλλογοι σε άλλες πόλεις, ο Γ.Σ. «Ολύμπια» στη Λεμεσό (από το 1892) και ο Γ.Σ. «Παγκύπρια» στη Λευκωσία (από το 1894). Αθλητές των δύο συλλόγων συμμετείχαν στους Α’ Παγκυπρίους αγώνες, που προκηρύχθηκαν από τον Γ.Σ.Ο. Σκοπός των αγώνων ήταν η επιλογή αθλητών που θα συμμετείχαν σε Πανελληνίους αγώνες στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο. Εκεί θα προκρίνονταν οι αθλητές, οι οποίοι θα συμπεριλαμβάνονταν στην ελληνική ολυμπιακή ομάδα. Οι Α’ Παγκύπριοι αγώνες προσέλκυσαν έντονο ενδιαφέρον και αναπτέρωσαν τα εθνικά αισθήματα των ελληνικής καταγωγής κατοίκων της νήσου. Στις ζυμώσεις για τη σύσταση γυμναστικού συλλόγου στη Λάρνακα πρωτοστατούσε η εφημερίδα «Νέον Έθνος», που εκδιδόταν στην ίδια πόλη από τον 24χρονο εκδότη και δημοσιογράφο Κλεόβουλο Μεσολογγίτη (1872-1939). Στις 5/17 Μαΐου 1896 πραγματοποιήθηκε εν τέλει συνέλευση με πρωτοβουλία «φιλοτίμων νέων», όπως ανέφερε ο Φίλιος Ζαννέτος, για την ίδρυση γυμναστικού συλλόγου και στη Λάρνακα. Στον Σύλλογο αυτό αρχικά δόθηκε η ονομασία «Στάδιον».
Εισαγωγική ομιλία κατά τη συνέλευση έκανε ο Ευάγγελος Χατζηιωάννου, ο οποίος εξελέγη γραμματέας του Συλλόγου. Πρόεδρος αναδείχθηκε ο Φίλιος Ζαννέτος, αντιπρόεδρος ο Δημήτριος Ζ. Πιερίδης, κοσμήτορες οι Αυτόνομος Μιχαηλίδης και Χαράλαμπος Τζιρκώτης, ενώ σύμβουλοι οι Νίκος Ι. Δημητρίου και Κωνσταντίνος Οικονομίδης. Ο Σύλλογος ατύχησε, καθώς τον επόμενο χρόνο, το 1897, δεν δόθηκε συνέχεια στη διεξαγωγή Παγκυπρίων αγώνων, λόγω του πολέμου της Ελλάδας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ενώ παρουσίαζε σημάδια ανάπτυξης ο αθλητισμός της Λάρνακας, επικρατούσε αναβρασμός μετά από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Ήταν πολύ έντονη η προσδοκία ότι οι νικητές σύμμαχοι, και ειδικότερα οι Βρετανοί, θα συγκατένευαν στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Το κλίμα αυτό μεταφερόταν και στα στάδια, όπου διεξάγονταν αθλητικοί αγώνες.
Αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κύριλλο Γ’ (τον από Κυρηνείας, τον επονομαζόμενο Κυριλλούδι), θα αναχωρούσε για το Λονδίνο το 1918 προκειμένου να προωθήσει το αίτημα της ένωσης. Στην αντιπροσωπεία συμμετείχε και ο πρόεδρος του Γ.Σ.Ζ., μέλος του Νομοθετικού συμβουλίου (βουλευτής) και δήμαρχος Λάρνακας, Φίλιος Ζαννέτος.
Μόλις τον προηγούμενο χρόνο, το 1917, ο Φίλιος Ζαννέτος είχε κερδίσει τις δημαρχιακές εκλογές με ανθυποψήφιο τον Ευάγγελο Χατζηιωάννου, που ήταν ο αντίπαλός του από την παράταξη των βενιζελικών.
Πλήθος κόσμου με ελληνικές σημαίες και σε κλίμα εθνικής έξαρσης ξεπροβόδισε το 1918 την αντιπροσωπεία. Επί δύο χρόνια η αντιπροσωπεία προέβαινε σε διαβήματα και διαβουλεύσεις στο εξωτερικό, αναμένοντας απάντηση από τους Βρετανούς, η οποία τελικά ήταν απογοητευτικά αρνητική.
Τον απέλασαν γιατί ήταν «ενοχλητική προσωπικότητα»
Με εμφανή πρόθεση να επιδείξουν την κυριαρχία τους επί της Κύπρου και να καταστείλουν οποιαδήποτε διάθεση των Κυπρίων για εξέγερση, οι Βρετανοί αποικιοκράτες προέβησαν στην απέλαση «ενοχλητικών» προσωπικοτήτων.
Τον Απρίλιο του 1921 απέλασαν αρχικά τον πελοποννήσιο εκπαιδευτικό και δημοσιογράφο Νικόλαο Καταλάνο. Τον επόμενο χρόνο, τον Οκτώβριο του 1922, πήρε σειρά ο Φίλιος Ζαννέτος, πρόεδρος του Γ.Σ.Ζ. και εκλεγμένος δήμαρχος Λάρνακας, που επίσης καταγόταν από την Πελοπόννησο.
Ο Φίλιος Ζαννέτος είχε αρνηθεί να υπογράψει δήλωση υπακοής στον Νόμο, ο οποίος απαγόρευε σε μη Κύπριους υπηκόους να αναπτύσσουν πολιτική δράση. Μέχρι τότε είχε εκλεγεί επανειλημμένα βουλευτής, δηλαδή μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου. Η τελευταία θητεία του μάλιστα είχε λήξει μόλις τον προηγούμενο χρόνο, το 1921.
Την ημέρα της απέλασής του, στις 3 Νοεμβρίου 1922, ο Φίλιος Ζαννέτος ήταν εν ενεργεία δήμαρχος Λάρνακας.
Οι απανταχού Έλληνες συνέπασχαν εκείνη την περίοδο με την τραγωδία της μικρασιατικής καταστροφής. Στην Κύπρο είχαν αφιχθεί πρόσφυγες, ξεσπιτωμένοι, ταλαιπωρημένοι, δυστυχισμένοι, που είχαν ξεφύγει από τις τουρκικές σφαγές στη Σμύρνη και σε άλλες ελληνικές πόλεις στα παράλια της Μικράς Ασίας. Ούτε αυτό το έλαβαν υπόψη τους οι Βρετανοί, που ασκούσαν με σκαιό τρόπο την αποικιοκρατική τους δύναμη.
Έχαιρε απεριόριστης εκτίμησης για τη συμβολή του σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής, από την πολιτική μέχρι τους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, του αθλητισμού κ.λπ. Το συμβούλιο του Γ.Σ.Ζ. αποφάσισε να μην πληρωθεί η θέση του προέδρου του Συλλόγου, σε ένδειξη τιμής προς τον Φίλιο Ζαννέτο, αφενός, αλλά και ως δήλωση διαμαρτυρίας για την ενέργεια των αποικιοκρατών, αφετέρου.
Τίμησε τον δήμαρχό της με προτομή
Το 1954 η Κύπρος ήταν ήδη καζάνι που έβραζε. Αποκορύφωμα ήταν οι μαθητικές διαδηλώσεις τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, οι οποίες πυροδοτήθηκαν από την απόρριψη του αιτήματος του κυπριακού λαού για αυτοδιάθεση. Ο Γ.Σ.Ζ. αιτήθηκε άδειας για την εγκατάσταση μεγαφώνων στο στάδιό του, αλλά ο αποικιοκρατικός διοικητής Λάρνακας έθεσε τον όρο ότι από αυτά θα μεταδίδονταν μόνο αποτελέσματα αθλητικών αγώνων και όχι οτιδήποτε άλλο, όπως ομιλίες, συνθήματα, μουσική κ.λπ.
Εκείνη τη χρονιά ο Γ.Σ.Ζ. φιλοξένησε στο στάδιό του τους Παγκύπριους μαθητικούς αγώνες. Παράλληλα τελέστηκαν, στις 30 Μαΐου 1954, τα αποκαλυπτήρια της προτομής του αείμνηστου προέδρου του Γ.Σ.Ζ. και δημάρχου της Λάρνακας, Φίλιου Ζαννέτου. Η προτομή τοποθετήθηκε στο προαύλιο της Ιεράς Μονής του Αγίου Γεωργίου Κοντού, που ήταν τότε λίγο έξω από το δομημένο περιβάλλον της πόλης.
Η προτομή αποτελούσε ελάχιστο φόρο τιμής προς τον πολιτικό, τον δήμαρχο, τον γιατρό, τον αγωνιστή για την ελευθερία της Κύπρου και την πρόοδο της Λάρνακας.
