Στον δικό μου, μικρόκοσμο των αισθημάτων και της γνώσης, ο αγγλικής και ιρλανδικής καταγωγής Πάτρικ Λη Φέρμορ (1915-2011),έχει ξεχωριστή θέση. Έμαθα να ταξιδεύω μέσα από τα βιβλία του – ίσως ο καλύτερος ταξιδιωτικός συγγραφέας όλων των εποχών. Ήταν η αιτία να επισκεφθώ αρκετά από τα μέρη που περιέγραφε, ακόμα και, για να μη πω «ιδίως και» στη δική μου χώρα, την Ελλάδα. Κι όπου κι αν πήγαινα, ήταν σαν να ήξερα εκ των προτέρων τους τόπους μα και τους ανθρώπους τους. Αυτό, έκανε τα ταξίδια μου ακόμα πιο συναρπαστικά, διότι με την βοήθειά του επικεντρώθηκα στην αναζήτηση του «κάτι παραπάνω».
Το βιβλιαράκι λοιπόν, μόλις 130 σελίδων, που θέλω να μοιραστώ σήμερα μαζί σας, προτείνοντάς το με ενθουσιασμό, έχει κατ’ αρχάς έναν τίτλο που στις μέρες που ζούμε έχει ιδιαίτερο βάρος. Τόσο που, κόντρα στην δική του προτροπή, θα ήθελα να το φωνάξω.
Το «Καιρός του Σιγάν», που κυκλοφόρησε μέσα στην πανδημία από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, γράφτηκε το 1957 με τον τίτλο A Time To Keep Silence. Eίναι από τις πολύ λίγες φορές που προτιμώ την μετάφραση ενός τίτλου από το πρωτότυπο. Αναφέρεται στην «Σιωπή των Μοναστηριών» στην βόρεια Γαλλία και στην Καππαδοκία. Δεν θα τον χαρακτήριζε κάποιος «θρησκευόμενο πρόσωπο».
Όπως μπορεί να καταλάβει ο αναγνώστης από περιστασιακές νύξεις στις σελίδες του βιβλίου, πολλές δυσκολίες τον εμπόδισαν να μοιραστεί στο έπακρο όλα τα πλεονεκτήματα που μπορεί ένας ξένος να αποκομίσει από την παραμονή του σε μονές. Πρέπει, λέει, να παραμείνουν νύξεις, καθώς αγγίζουν περιπλοκές που λίγη σχέση έχουν με το κύριο θέμα αυτού του βιβλίου· «όμως αξίζει να τις αναφέρω ώστε να ξεκαθαρίσω ότι υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί στην αυθεντία μου όταν γράφω για τέτοια θέματα, και να προετοιμάσω τον αναγνώστη για τα μειονεκτήματα που συνοδεύουν την ατελή γνώση και εμπειρία.»
Όμως, αυτοί οι προσωπικοί περιορισμοί όπως λέει, υπονοώντας βέβαια ότι δεν είναι ένα βαθιά θρησκευόμενο άτομο, τον επηρέασαν βαθιά. «Δεν μπορώ να πω με σιγουριά σε τι συνίστανται αυτά τα συναισθήματα, όμως είναι βαθύτερα από την απλή περιέργεια και το ενδιαφέρον, και πιο σημαντικά από την απόλαυση που βρίσκει ένας ιστορικός ή ένας ωραιολάτρης στα αρχαία κτίσματα και την Θεία Λειτουργία· γιατί μπορούσα να δω τα μεν σε πολλά μέρη, όσο για την δε, την γνώριζα την ανέκαθεν, καίτοι σπανία τόσο καλά τελούμενη όσο στο αβαείο του Σεν Βαντρίλ ή στο αβαείο του Σολέμ.»
«Η καλοσύνη των μοναχών έχει να κάνει με αυτό. Όμως πιο σημαντική ήταν η ανακάλυψη μιας ικανότητας για μοναξιά και (σε ένα ταπεινό έστω επίπεδο, σε σύγκριση με αυτό των περισσότερων που καταφεύγουν σε μοναστήρια) για την γαλήνη και την καθαρότητα του πνεύματος, που συνοδεύουν τον σιωπηλό μοναστικό βίο.
Διότι, στην απομόνωση – μία ύπαρξη της οποίας την ησυχία ποικίλουν μονάχα τα σιωπηλά γεύματα, η επισημότητα του τελετουργικού και οι μακροί μοναχικοί περίπατοι στο δάσος –, τα ταραγμένα νερά του νου γίνονται γαλήνια και καθάρια, και πολλά πράγματα που είναι κρυμμένα, και όλα αυτά που τα θολώνουν, ανεβαίνουν στην επιφάνεια και μπορούν να ξαφριστούν· και έπειτα από κάποιο διάστημα κάνεις φτάνει σε μια κατάσταση ηρεμίας που τον συνηθισμένο κόσμο είναι αδιανόητη.
Είναι τόσο διαφορετική αυτή από οποιαδήποτε κοινή εμπειρία, που κάνει τον ξένο να υποψιάζεται ότι τον βρήκε ένα αναπάντεχο υπερφυσικό καλό (σε πείσμα της αντίστασης ή του σκεπτικισμού του απέναντι στην πίστη, η της αδυναμίας του απλώς να πιστέψει), ή ένα ασυνείδητα ιδιοποιημένο μερίδιο στην πνευματική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα αδιάκοπα στα μοναστήρια.
Ακόμα και κάποιος σαν εμένα – που τα μειονεκτήματα τα οποία τώρα δα ανέφερα δεν του είναι ξένα –, όταν βρίσκεται κατά τύχη σε επαφή με τον μοναχισμό, μπορεί να αντλήσει από αυτόν πολλή από την μυστηριώδη και θεραπευτική χαρά για την οποία, μεταξύ άλλων σκοπών, φτιάχτηκαν τα μοναστήρια.»
ΥΓ: Θαρρώ πως ο τίτλος του βιβλίου πρέπει να αναφέρεται και σε αρκετούς εκκλησιαστικούς μας παράγοντες, ακόμα και σε μοναστήρια, που στον καιρό της πανδημίας, εκεί που περισσότερο από ποτέ έπρεπε να επενδύσουν στην δύναμη της σιωπής, σπαταλήθηκαν στην δηλητηριώδη και επικίνδυνη όπως αποδείχτηκε φλυαρία για τον κορωνοιό και τα εμβόλια…
