Ο Γιώργος Τσαγγάρης αναλύει τους στόχους του 19ου Διεθνούς Φεστιβάλ Animation Υπαίθρου.

Τη δική του ελπίδα σε έναν κόσμο που φοβάται, πάλλεται κι αλλάζει καταθέτει το Διεθνές Φεστιβάλ του Σινεμά Animation, που φέτος είναι από τα ελάχιστα που πραγματοποιούνται δια ζώσης, χάριν της υπαίθριας διεξαγωγής του. Η 19η εκδοχή του είναι ιδιαίτερη, καθώς ελέω των ταξιδιωτικών περιορισμών στη Σαλαμιού δεν θα βρεθούν φέτος διεθνείς καλεσμένοι. Οι διοργανωτές επιφυλάσσουν ωστόσο μια επιλογή από κορυφαίες ταινίες του ανεξάρτητου σινεμά animation από όλο τον κόσμο, ανάμεσα στις οποίες και δέκα κυπριακές. Για τις προκλήσεις της φετινής διοργάνωσης μιλήσαμε με τον καλλιτεχνικό της διευθυντή και άοκνο υπηρέτη της τέχνης του animation, Γιώργο Τσαγγάρη.

– Πώς αντιμετωπίζεις οργανωτικά τις ιδιαιτερότητες της φετινής διοργάνωσης; Υπήρξαν πολλές διακυμάνσεις μέχρι να οριστικοποιηθεί η τελική μορφή της φετινής διοργάνωσης. Τελικά αποφασίσαμε να περιοριστούμε στις υπαίθριες προβολές των διαγωνιστικών προγραμμάτων. Δεν θα πραγματοποιηθούν δηλαδή όλα τα καθιερωμένα sidebar events, όπως συνέβαινε σε προηγούμενες διοργανώσεις. Κατά τη διάρκεια του lockdown που ήταν και η περίοδος όπου έβλεπα τις ταινίες που είχαν υποβληθεί στο φεστιβάλ φέτος, βρισκόμουν σε επικοινωνία με άλλους συναδέλφους προγραμματιστές φεστιβάλ σε άλλες χώρες. Αυτό που όλοι λέγαμε ήταν πώς δεν γινόταν να ακυρωθούν τα φεστιβάλ, λόγω του ότι υπεβλήθηκαν ήδη εκατοντάδες ταινίες στα φεστιβάλ μας. Η φετινή σοδειά/ παραγωγή δηλαδή και η επιλογή των ταινιών που θα γινόταν, έπρεπε να προβληθούν είτε διαδικτυακά είτε ζωντανά έστω και σε μια περιορισμένη έκδοση, γιατί του χρόνου θα υπάρχουν άλλες ταινίες και δεν γινόταν να παν χαμένες οι φετινές. Εμείς στην Κύπρο ήμασταν τυχεροί γιατί η υπαίθρια φύση του φεστιβάλ μας, μάς επιτρέπει να προχωρήσουμε σε πραγματοποίηση του με κοινό (μόνο των προβολών). Τα περισσότερα φεστιβάλ -σχεδόν όλα- αναγκαστικά προχώρησαν σε διαδικτυακές εκδόσεις.

– Το γεγονός ότι φέτος δεν θα γίνουν πολλά φεστιβάλ νιώθεις να σας επιφορτίζει με επιπλέον βάρος και ευθύνες; Λυπάμαι που δεν έχουμε τα υπόλοιπα φεστιβάλ φέτος. Είναι ατυχία. Λυπάμαι επίσης που έχουν ακυρωθεί πολλά άλλα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το Φεστιβάλ είναι μια διαρκής ευθύνη. Το κοινό που μας επισκέπτεται χρειάζεται να ταξιδέψει μεγάλες αποστάσεις για να φτάσει σ’ ένα μικρό χωριό στην επαρχία της Κύπρου για να παρακολουθήσει το πρόγραμμα του φεστιβάλ. Πρέπει λοιπόν τα ερεθίσματα και η εμπειρία που θα του προσφέρουμε να είναι αντάξια των προσδοκιών του, να γεμίσει η ψυχή του ομορφιά αλλά και να προβληματιστεί από τα μηνύματα και την ερμηνεία των δημιουργών για τον κόσμο που ζούμε.

– Ποιοι είναι οι στόχοι; Θέλουμε να καταθέσουμε τη δική μας ελπίδα για τον κόσμο μας, έστω και στην περιορισμένη φετινή έκδοση. Κι αυτός είναι ο διαχρονικός στόχος του φεστιβάλ. Να εμβολιάσει το ευρύ κοινό της υπαίθρου με ευγενικές ιδέες και μηνύματα. Να γνωριστεί με τους ανεξάρτητους καλλιτέχνες που αποτελούν στις μέρες μας ένα ζωντανό και δημιουργικό πυρήνα καλλιτεχνικής δημιουργίας. Και είναι καλό όλοι μας να τους ακούσουμε. Αυτοί οι δημιουργοί είναι απεξαρτημένοι από πολιτικές των media και του κεφαλαίου και έχουν έγνοια να εκφράσουν έργο αληθινό. Ανταποκρίνονται στις προκλήσεις του καιρού μας, χαρτογραφούν όσα διαδραματίζονται γύρω μας με ιδιαίτερη ευαισθησία και έγνοια για την κοινωνία μας. 

– Τι να περιμένουμε σε σχέση με την εξέλιξη του φεστιβάλ; Το φεστιβάλ αντέχει για σχεδόν είκοσι χρόνια παρατηρώντας στην πορεία τον κόσμο να αλλάζει. Δεν είναι το ίδιο σήμερα όπως ήταν όταν ξεκινούσαμε. Υπάρχουν δύο χώροι: Ο ένας είναι το ανεξάρτητο καλλιτεχνικό animation κι ο άλλος το εμπορικό. Τελευταία το εμπορικό παρεισφρέει στο ανεξάρτητο κι αυτό με προβληματίζει. Ενώ η ανταλλαγή και η εξέλιξη είναι γενικά θετικό στοιχείο, μου φαίνεται πως σε κάποιες περιπτώσεις οι παραγωγοί και κάποιοι διοργανωτές φεστιβάλ δεν έχουν πλέον προτεραιότητα τους καλλιτέχνες, αλλά διέπονται από επιχειρηματικούς στόχους και εστιάζουν περισσότερο στις χρηματοδοτήσεις ξεχνώντας την ουσία, τον σκοπό. Έχουμε ανάγκη και τους δύο κόσμους αλλά είναι καλά να θυμόμαστε πάντα τις αξίες της ανεξάρτητης τέχνης. Παρόλα αυτά, έχουν παραμείνει αρκετά φεστιβάλ που στηρίζουν αμιγώς το ανεξάρτητο σινεμά, με τον ανάλογο σεβασμό προς στους δημιουργούς. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να στηρίζουμε το ανεξάρτητο καλλιτεχνικό είδος αυτής της τέχνης και να λειτουργούμε ως μια τέτοια πλατφόρμα, που να δίνει βήμα στους ανεξάρτητους δημιουργούς για πολλά χρόνια ακόμη.

– Πώς θα αποτιμούσες την εξέλιξη της τέχνης του animation στην Κύπρο μέσα από όλη αυτή την πορεία; Νιώθω πως σταδιακά εξελίσσεται, όμως ο δρόμος για εμάς είναι ακόμη μακρύς, κυρίως για το καλλιτεχνικό animation. Το εθνικό κυπριακό διαγωνιστικό είναι μια καλή ένδειξη: καταγράφει μια σταδιακή ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια, μαρτυρεί επίσης πως έχουμε δρόμο μπροστά μας. Θεωρώ πως η βελτίωση της καλλιτεχνικής ποιότητας του Κυπριακού animation συνδέεται με την προσπάθεια του φεστιβάλ για ανάπτυξη και προβολή των εγχώριων δημιουργών εδώ και χρόνια. Προβάλλουμε το Κυπριακό animation για πολλά χρόνια στην Κύπρο και το εξωτερικό, διοργανώσαμε αμέτρητα εργαστήρια, διαλέξεις, εκθέσεις και masterclasses τα τελευταία σχεδόν 15 χρόνια. Πρόσφατα μάλιστα άρχισαν ήδη να ξεχωρίζουν κάποιο νέοι δημιουργοί του καλλιτεχνικού animation, όπως είναι η Ελένη Χανδριώτου κι η Αναστασία Μούγη. Και δεν αναφέρομαι στον εμπορικό τομέα που έχει μια άλλη, παράλληλη διαδρομή, επίσης εξελικτική και ανοδική.

– Πίστευες ποτέ ότι η δυστοπικότητα της πραγματικότητας θα ξεπερνούσε το πιο ακραίο σενάριο μιας ταινίας animation; Δεν το έβλεπα να ερχόταν τόσο ξαφνικά, όχι. Όμως πρέπει να πω πως η κρίση που μας βρίσκει σήμερα πιστεύω πώς είναι αποτέλεσμα της αλόγιστης σπατάλης της ζωής μας και προέρχεται από εμάς τους ίδιους. Πληγώσαμε τον κόσμο που ζούμε. Μας οδήγησαν – το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις-  μεθοδευμένα σε μια χαώδη πολυδιάσπαση ιδεών χωρίς πυξίδα και χωρίς παιδεία. Μολύναμε ανεπανόρθωτα τον πλανήτη μας. Αντί το προσωπικό να είναι πολιτικό, το «εμείς» έγινε «εγώ». Γίναμε σκλάβοι μιας μηχανής που δουλεύει ακατάπαυστα χωρίς δίκαιη απολαβή ούτε έλεος. Χάσαμε την αίσθηση του μέτρου και της ομορφιάς.   

– Για ποιο πράγμα αισθάνεσαι περισσότερο περήφανος σε σχέση με τα επιτεύγματα αυτής της προσπάθειας; Νιώθω καλά που η Κύπρος μπορεί να περηφανεύεται για το Κυπριακό Φεστιβάλ Animation διεθνώς ως ένα από τα πιο ξεχωριστά αλλά και ποιοτικά στον πλανήτη. Έχουν περάσει από τον τόπο μας τα σημαντικότερα ονόματα της διεθνούς κοινότητας του animation, καταγράφοντας την παρουσία τους και με την αφίσα που ο κάθε ένας τους σχεδίαζε για το φεστιβάλ μας κάθε χρονιά. Αυτές οι συναντήσεις δημιούργησαν περιβάλλον πολιτιστικής ανταλλαγής, μας έφεραν σε επαφή με τη δουλειά μεγάλων καλλιτεχνών και άνοιξαν τον δρόμο για συνεργασίες με διεθνή κέντρα.  Αφήνουμε ήδη δηλαδή μια καλή κληρονομιά και υλικό για το ανεξάρτητο σινεμά animation στον τόπο μας. Νιώθω επίσης καλά για την ανάπτυξη της ιδέας της πολιτιστικής αποκέντρωσης και της τέχνης στους πολλούς, που κατορθώσαμε όλα αυτά τα χρόνια να πετύχουμε στην Κυπριακή Ύπαιθρο.

– Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να εκπληρωθούν για να αισθανθείς ότι το φεστιβάλ έχει φτάσει στο απόγειό του; Θα ήθελα να δω να αναπτύσσεται ακόμη περισσότερο ο τομέας του καλλιτεχνικού animation στον τόπο μας. Να έχουμε περισσότερους δημιουργούς και καλλιτεχνικές ομάδες που να ασχολούνται και να δημιουργούν. Όταν δηλαδή θα δούμε τα  κυπριακά έργα να στέκονται ισάξια δίπλα στα διεθνή, τότε το φεστιβάλ θα έχει φτάσει στο απόγειο των στόχων του.

* 19ο Διεθνές Φεστιβάλ Animation Υπαίθρου, 9-12 Αυγούστου, Σαλαμιού Πάφου, animafest.com.cy