Απέχουμε πολύ ακόμη από την έμφυλη ισότητα

Από το μακρινό 1857 βελτιώθηκαν πολλά πράγματα. Οι γυναίκες απέκτησαν, έστω και στα χαρτιά, τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες, κατοχύρωσαν τη θέση τους στην αγορά εργασίας, κέρδισαν θέσεις εξουσίας. Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως πέτυχαν πολλά. Την ίδια στιγμή, όμως η έμφυλη ισότητα δεν έχει επιτευχθεί πλήρως, ενώ την ίδια στιγμή, δικαιώματα των γυναικών τίθενται ξανά εν αμφιβόλω. «Νιώθω πως ο χρόνος επέστρεψε ξανά πίσω. Αγωνιζόμαστε, μιλούμε και διεκδικούμε σχεδόν τα ίδια πράγματα με αυτά στη δεκαετία του ’70», ήταν το σχόλιο μιας ηλικιωμένης φεμινίστριας κάτω από ένα άρθρο της «Guardian». 

Με λίγα λόγια, αν και η ισότητα των δύο φύλων θεωρείται δεδομένη και αναμφισβήτητη, οι διακρίσεις και η σεξιστική αντιμετώπιση σε βάρος των γυναικών, καλά κρατούν. Οι αγώνες για ισότητα είναι αμέτρητοι, με θύματα, πόνο και διώξεις. Οι γυναίκες προσπαθούν να εξισορροπήσουν και να τα βγάλουν πέρα με τους πολλούς ρόλους που αναλαμβάνουν. Μητέρες, εργαζόμενες, κόρες, σύζυγοι, οι γυναίκες δίνουν μάχη σε πολλά μέτωπα, κάτω από πολλές φορές αντίξοες συνθήκες. 
Αν σταθεί κανείς μόνο στους νόμους και στα έγγραφα θα πιστέψει ότι οι γυναίκες σήμερα έχουν περισσότερα δικαιώματα από τους άντρες. Αυτά στα χαρτιά. Η πραγματικότητα, δυστυχώς, είναι διαφορετική και πολλές φορές πιο σκληρή και από τα στερεότυπα που επέβαλαν οι ανδροκρατούμενες, πατριαρχικές κοινωνίες και που κυριάρχησαν για αιώνες. Αυτό φαίνεται από όλες τις έρευνες και τους δείκτες που καταγράφουν μεγάλες ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα. 

 

Πέρσι έκλεισαν 25 χρόνια από την υιοθέτηση της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου για την ισότητα των φύλων σε διεθνές επίπεδο. Στο διάστημα αυτό συνεχίζουν να καταγράφονται μεγάλες ανισότητες με κύριο χαρακτηριστικό την αργή πρόοδο που καταγράφουν οι περισσότερες χώρες, ακόμη και στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δόθηκαν την περασμένη βδομάδα στη δημοσιότητα, πολλές από τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν το 1995 παραμένουν εξίσου σημαντικές και σήμερα, όπως για παράδειγμα το χάσμα στις αμοιβές, η άνιση κατανομή της μη αμειβόμενης εργασίας, ο προσωπικός χρόνος. Στόχος της έκθεσης είναι να καταγραφούν τα βήματα προόδου που έχουν γίνει και να καταγραφούν οι επόμενοι στόχοι, σε σχέση με τις νέες προκλήσεις που έχουν αναδυθεί όπως οι έμφυλες διαστάσεις του προσφυγικού και του μεταναστευτικού, οι κίνδυνοι από την ψηφιοποίηση και οι συνέπειές της στην αγορά εργασίας, η διαιώνιση των διακρίσεων που μπορεί να υπάρξουν με την τεχνητή νοημοσύνη ή η κυβερνοπαρενόχληση.

Μακροπρόθεσμα, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε ελαφρώς τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, το ποσοστό απασχόλησης τους παρέμεινε χαμηλότερο από αυτό των ανδρών σε όλα τα κράτη–μέλη. Αυτό που καταγράφεται είναι πως περισσότερες από 7,7 εκατομμύρια γυναίκες βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας σε σχέση με 450.000 άντρες. Η ανεργία κτυπά πολύ πιο εύκολα τις γυναίκες, οι οποίες, μάλιστα, όσο περισσότερο μεγαλώνουν ηλικιακά, τόσο και πιο δύσκολο είναι να ενταχθούν πίσω στην αγορά εργασίας. Το 70% των χαμηλά αμειβόμενων Ευρωπαίων είναι γυναίκες. Μια στις τέσσερις απασχολείται σε επισφαλείς θέσεις έναντι 11% των ανδρών. Οι δε περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες, στη φροντίδα, στην υγεία, τις έπληξαν δυσανάλογα εκτοξεύοντας τα ποσοστά φτώχειας και τρωτότητάς τους. Μάλιστα, το χάσμα στις αμοιβές παραμένει στο 16%, ενώ στις συντάξεις ξεπερνά το 35%.

Οι Ευρωπαίες αφιερώνουν 13 ώρες την εβδομάδα περισσότερες από τους Ευρωπαίους σε μη αμειβόμενες εργασίες νοικοκυριού και φροντίδας. Συνολικά, οι γυναίκες αφιερώνουν διπλάσιες ώρες από τους άντρες σε εργασίες φροντίδας. Όπως υποδεικνύει η έκθεση, οι γυναίκες προκειμένου να τα φέρουν βόλτα με τις αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, είτε πρόκειται για τα παιδιά τους είτε για τους γονείς τους είναι πολύ πιο πιθανόν να εργοδοτηθούν με καθεστώς εποχιακής απασχόλησης. Πράγμα, όμως, που έχει τεράστιες συνέπειες καθώς αμείβονται λιγότερο, δεν έχουν ευκαιρίες ανέλιξης, έχουν μειωμένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα και είναι πολύ πιο εύκολο να απολυθούν. Καθώς, ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο ευέλικτος και ανασφαλής, οι γυναίκες καθίστανται ιδιαίτερα ευάλωτες. 

 

Καμιά γυναίκα, πάντως, δεν εκπλήσσεται βλέποντας αυτά τα στοιχεία. Γιατί για πολλές είναι η πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά, στον αγώνα τους να ανταπεξέλθουν στις οικογενειακές και επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Και ας ξέρουν πως στην καλύτερη των περιπτώσεων η ισότητα των φύλων θα επιτευχθεί σε περίπου 100 χρόνια.

 

Οι δράστες των γυναικοκτονιών έχουν τα κλειδιά του σπιτιού
 

Η καταδίκη του διάσημου παραγωγού του Χόλιγουντ, Χάρβεϊ Γουάινστιν, τον περασμένο μήνα σκόρπισε ρίγη ικανοποίησης σε εκατομμύρια γυναίκες. Πρόκειται για μια σημαντική νίκη του κινήματος #MeToo, το οποίο ξεπήδησε μέσα από τις καταγγελίες εναντίον του Χάρβεϊ Γουάινστιν και έδωσε φωνή σε χιλιάδες θύματα σεξουαλικής βίας. Οι γυναίκες πέφτουν πολύ συχνά θύματα βίας, σεξουαλικής, σωματικής, αλλά και ψυχολογικής. Η έμφυλη βία είναι ένα καθημερινό φαινόμενο, καθώς, μια στις τέσσερις γυναίκες λένε οι αριθμοί έχει υποστεί κάποιου είδους βίας από ένα νυν ή πρώην σύντροφό της μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Μάλιστα, πολλές φορές η κακοποίηση ξεκινά από την ηλικία των 15 ετών και για όσες δεν καταφέρουν να σπάσουν τα δεσμά, συνεχίζεται εφ’ όρου ζωής. 

Ειδικά οι γυναικοκτονίες έχουν μετατραπεί σε παγκόσμια μάστιγα. Κατά μέσον όρο, 137 γυναίκες ανά τον κόσμο δολοφονούνται καθημερινά από τον σύντροφό τους ή από κάποιον συγγενή τους, σύμφωνα με νέα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, «το σπίτι είναι το πιθανότερο μέρος διάπραξης εγκλήματος εις βάρος μιας γυναίκας». 

Παρ’ όλα αυτά, λίγα περιστατικά καταγγέλλονται, ακόμη λιγότερα φτάνουν ενώπιον της δικαιοσύνης και για ελάχιστα επιτυγχάνονται καταδίκες. Συνήθως, είναι ο φόβος που κρατά τα στόματα κλειστά, αφού τα θύματα βίας δεν βρίσκουν ποτέ τη δύναμη να σπάσουν τα δεσμά. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές όμως είναι και το ίδιο το σύστημα που αποθαρρύνει τα θύματα. Διεθνώς, οι καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία υποτιμώνται από τις Αρχές. Η έλλειψη πρωτοκόλλων, η ανεπάρκεια πολλές φορές των ερευνητικών Αρχών και τα προβλήματα στην εφαρμογή του νομικού πλαισίου για τη βία δεν δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε ένα θύμα να νιώθει άνετα να μιλήσει για το Γολγοθά που περνά. Εκτιμάται ότι μόνο το ένα τρίτο των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας έρχεται στο φως. Η μεγάλη μάζα παραμένει στο σκοτάδι.

 

 

Παρά τις πρωτοβουλίες που έχουν εξαγγελθεί τα τελευταία χρόνια, οι μισθολογικές ανισότητες σε πολλές χώρες παραμένουν μια πικρή πραγματικότητα. Οι γυναίκες στην Κύπρο εξακολουθούν να αμείβονται κατά 13,9% λιγότερο από τους άνδρες, ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο το χάσμα είναι ακόμη μεγαλύτερο, αγγίζοντας κατά μέσο όρο το 16,2%. Στη Γερμανία η εικόνα είναι άκρως απογοητευτική, με το χάσμα στους μισθούς των δύο φύλων να υπερβαίνει το 20% (21,5%). Είναι το τρίτο υψηλότερο στην κοινότητα ύστερα από εκείνο στην Εσθονία (25,3%) και την Τσεχία (21,8%). Μεγάλη η ψαλίδα και στη Βρετανία (21%), όπως επίσης στην Αυστρία (20,1%). Η διαφορά στις αμοιβές ήταν χαμηλότερη στη Ρουμανία (5,2%), στην Ιταλία (5,3%), στο Λουξεμβούργο (5,5%), στο Βέλγιο (6,1%). Κάτω του 10% ήταν, επίσης, στην Πολωνία (7,2%), τη Σλοβενία (7,8%) και στην Κροατία (8,7%).

Αυτές οι διαφορές καταγράφονται τη στιγμή που οι γυναίκες σήμερα έχουν το πιο υψηλό μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο από ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Η απόκλιση στους μισθούς είναι τέτοια που υπολογίζεται πως από τα μέσα περίπου κάθε Νοεμβρίου και μέχρι το τέλος της χρονιάς οι γυναίκες είναι σαν να εργάζονται χωρίς να αμείβονται. 
Πολύ σημαντικό και το γεγονός πως αυτές οι ανισότητες ακολουθούν τις γυναίκες ακόμα και όταν έλθει η ώρα της σύνταξης, καθώς τα υψηλά ποσοστά της μισθολογικής διαφοράς μεταξύ ανδρών και γυναικών έχουν ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να παίρνουν χαμηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με τους άντρες. Επειδή οι γυναίκες παίρνουν χαμηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με τους άντρες απειλούνται περισσότερο από τη φτώχεια, κυρίως εκείνες που έχουν περάσει τα 60.

Φαίνεται πως η μισθολογική ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα δεν απασχολεί μόνον τους άνδρες και τις γυναίκες αλλά αφορά και τα αγόρια και τα κορίτσια. Έφηβες ηλικίας 14 και 15 ετών πληρώνονται συστηματικά λιγότερο από τα συνομήλικα αγόρια. Μάλιστα, στην περίπτωση που τα κορίτσια τολμήσουν να διαπραγματευτούν, καταλήγουν να θεωρούνται απαιτητικές, έως και αντιπαθητικές, από τα όποια αφεντικά τους, με αποτέλεσμα να συνεχίσουν να αμείβονται με λιγότερα χρήματα.

 

 

Σχεδόν το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού, ανεξαρτήτως φύλου, εμφορείται από προκαταλήψεις σε βάρος των γυναικών. Αυτό επιβεβαιώνει μελέτη που εκπόνησε το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών ενόψει της διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας. «Οι άνδρες είναι καλύτεροι ηγέτες στην πολιτική ή στις επιχειρήσεις απ’ ό,τι οι γυναίκες». «Οι σπουδές στο πανεπιστήμιο είναι πιο σημαντικές για έναν άνδρα απ’ ό,τι για μια γυναίκα». «Οι άνδρες πρέπει να έχουν προτεραιότητα στην αγορά εργασίας, διότι οι θέσεις είναι λιγοστές». Οι εννιά άνθρωποι στους δέκα στον κόσμο, των γυναικών συμπεριλαμβανομένων, εμφορούνται από τουλάχιστον μία τέτοια προκατάληψη, συμπεραίνει η υπηρεσία του ΟΗΕ, με βάση δεδομένα από 75 χώρες που αντιπροσωπεύουν το 80% του πληθυσμού του πλανήτη. 

Τα ποσοστά αυτά είναι μεγαλύτερα στο Πακιστάν (99,81%), στο Κατάρ (99,73%) και στη Νιγηρία (99,73%). Η Ανδόρα (27,01%), η Σουηδία (30,01%) και η Ολλανδία (39,75%) αντίθετα συγκαταλέγονται στους «καλούς μαθητές». Στη Γαλλία, πάνω από ένας στους δύο (το 56%) τρέφει τουλάχιστον μία σεξιστική προκατάληψη. Ο ΟΗΕ πολλές φορές έχει επισημαίνει πως παρά τις δεκαετίες προόδου που καταγράφονται εντούτοις συνεχίζουν να εγείρονται αόρατοι φράκτες μεταξύ των ανδρών και των γυναικών. «Ο αγώνας για την ισότητα των φύλων περνάει από την εξάλειψη των προκαταλήψεων», δήλωσε ο Πέντρου Κονσεϊσάου, ανώτερο στέλεχος του Προγράμματος.

Η δουλειά που έγινε με μεγάλη αποτελεσματικότητα για να τερματιστεί το χάσμα ως προς την υγεία και την παιδεία πρέπει τώρα να εξελιχθεί, για να αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα που εγείρει πολύ μεγαλύτερες προκλήσεις: Η βαθιά ριζωμένη προκατάληψη τόσο μεταξύ των ανδρών όσο και μεταξύ των γυναικών, εναντίον της αληθινής ισότητας, υπερθεμάτισε ο διευθυντής του Προγράμματος, ο Άχιμ Στάινερ. Η υπηρεσία του ΟΗΕ προτρέπει κυβερνήσεις και θεσμούς να υιοθετήσουν νέα πολιτική προσέγγιση για να αλλάξουν πεποιθήσεις και πρακτικές που αποτελούν διάκριση σε βάρος των γυναικών.