Πέντε πυλώνες για τη διαχείριση αποβλήτων

 

Προς τον σκοπό αυτό προωθείται νέο θεσμικό πλαίσιο, έργα υποδομής, στήριξη τοπικών Αρχών, ευαισθητοποίηση των πολιτών, ενώ το παζλ συμπληρώνει η διοικητική στήριξη. 

 

Βλέποντας η Κυβέρνηση ότι δεν πάει άλλο η τραγική αυτή κατάσταση, με τις προειδοποιητικές επιστολές και τα πρόστιμα από τις Βρυξέλλες για μη συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο, για πρώτη φορά άρχισαν να μπαίνουν σε εφαρμογή τα μέτρα ενός ολοκληρωμένου πλαισίου που θα οδηγήσει στην ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων.

 

Σύμφωνα με τον υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστα Καδή, εντός του 2020 αναμένεται σημαντική αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου, μέσω της ψήφισης των Κανονισμών που έχουν ολοκληρωθεί για τον καθορισμό των υποχρεώσεων των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την εγκαθίδρυση συστήματος διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής των δημοτικών αποβλήτων, περιλαμβανομένων των οργανικών αποβλήτων, και την εφαρμογή συστήματος «Πληρώνω Όσο Πετώ» (ΠΟΠ) ώστε να παρασχεθούν τα απαραίτητα οικονομικά κίνητρα προς τους πολίτες για την κατάλληλη διαλογή των αποβλήτων τους προς επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. 

 

Η εφαρμογή ενός παγκύπριου συστήματος διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής από τις τοπικές Αρχές για όλα τα ρεύματα των δημοτικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των ανακυκλώσιμων και των οργανικών αποβλήτων, θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση της παραγωγής μεικτών αποβλήτων τα οποία μεταφέρονται σήμερα στις ΟΕΔΑ. 

 

Για την αποτελεσματική εφαρμογή των κανονισμών και την τεχνική στήριξη των τοπικών Αρχών στην εφαρμογή των υποχρεώσεων που θα προκύψουν, το ΥΓΑΑΠ έχει επίσης προβεί στην ετοιμασία δύο μελετών για την παροχή πρακτικών κατευθυντήριων γραμμών για την εγκαθίδρυση του συστήματος «Πληρώνω Όσο Πετώ», καθώς και των τεχνικών προδιαγραφών του συστήματος διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής των οργανικών αποβλήτων που θα εγκατασταθεί σε παγκύπρια βάση και των πρακτικών ρυθμίσεων συλλογής σε αστικές περιοχές, τουριστικές περιοχές και κοινότητες, όπως και εναλλακτικές επιλογές για τις απομακρυσμένες κοινότητες.

 

Επιπλέον, το ΥΓΑΑΠ έχει προχωρήσει στην αξιολόγηση του έντονου ενδιαφέροντος των τοπικών Αρχών για τη δημιουργία επιπρόσθετων Πράσινων Σημείων (ΠΣ) εντός των διοικητικών τους ορίων προς ικανοποίηση των αυξανόμενων αναγκών για προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων και μείωση του όγκου που καταλήγει στις ΟΕΔΑ. Στα πλαίσια του σχεδιασμού για την επέκταση του δικτύου, καθορίστηκε ως προτεραιότητα η κατασκευή των ΠΣ που είχαν αρχικά προγραμματιστεί και μελετηθεί κατά την αˊ φάση αλλά των οποίων δεν προχώρησε η κατασκευή, λόγω του ότι τα σημεία αυτά βρίσκονται σε πιο ώριμο σημείο ώστε να προωθηθεί άμεσα η δημιουργία τους. Άλλη προτεραιότητα που τέθηκε ήταν η ανάγκη κατασκευής ΠΣ στην Επαρχία Αμμοχώστου, η οποία μέχρι στιγμής δεν εξυπηρετείται από κανένα ΠΣ, όπως και η κατασκευή ΠΣ σε ακριτικούς δήμους. Εξετάστηκαν επίσης νέα αιτήματα που κατατέθηκαν από δήμους και κοινότητες για κατασκευή ΠΣ τα οποία θα πρέπει να σχεδιαστούν και να υποβληθούν στις διαδικασίες εξέτασης των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων μέσω της υποβολής Μελέτης Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον.

 

Σύμφωνα με τον τελικό σχεδιασμό, η επέκταση του δικτύου περιλαμβάνει έξι ΠΣ από τον αρχικό σχεδιασμό, των οποίων οι διαδικασίες κατασκευής μπορούν να προχωρήσουν άμεσα, και τέσσερα ΠΣ βάσει νέων αιτημάτων των τοπικών Αρχών για τα οποία απαιτείται νέος σχεδιασμός και εκτίμηση των περιβαλλοντικών τους μελετών, καθώς επίσης και πρόσθετων κινητών μονάδων. Η κατασκευή των ΠΣ θα χρηματοδοτηθεί από τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει επίσης και δύο ΠΣ τη χρηματοδότηση των οποίων θα αναλάβουν οι δήμοι που θα τα κατασκευάσουν.

Χωριστή συλλογή

 

Άλλες δράσεις που προωθήθηκαν περιλαμβάνουν την εφαρμογή προγραμμάτων χωριστικής συλλογής ανακυκλώσιμων και οργανικών αποβλήτων από μεγάλους παραγωγούς στα παραλιακά μέτωπα Λάρνακας – Αμμοχώστου και την καθιέρωση της νομικής ευθύνης του παραγωγού σε επιπρόσθετες ροές αποβλήτων. Παράλληλα, προγραμματίζεται η ετοιμασία νομοσχεδίου για την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού εγγυοδοτικού συστήματος για συγκεκριμένες κατηγορίες συσκευασιών μιας χρήσης. Επιπλέον, το ΥΓΑΑΠ προγραμματίζει την ετοιμασία και υλοποίηση ολοκληρωμένου προγράμματος πληροφόρησης, επικοινωνίας και εκπαίδευσης σε θέματα ορθολογικής διαχείρισης αποβλήτων, χωριστής διαλογής στην πηγή και ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού και των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

 

Προκειμένου να ενισχυθούν τεχνοοικονομικά οι τοπικές Αρχές για εφαρμογή των υποχρεώσεών τους, προγραμματίζεται μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων σειρά χρηματοδοτικών προγραμμάτων για τη μείωση δημοτικών στερεών αποβλήτων παραλιακών ξενοδοχειακών μονάδων και συναφών χώρων μαζικής παραγωγής αποβλήτων στις Επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, την εγκαθίδρυση συστήματος χωριστής συλλογής των δημοτικών στερεών αποβλήτων και την εφαρμογή συστήματος «Πληρώνω όσο Πετώ» (ΠΟΠ) σε τοπικές Αρχές και την πρόληψη, χωριστή συλλογή και αξιοποίηση των δημοτικών αποβλήτων της ορεινής/ημιορεινής Κύπρου. 

 

 

Παράλληλα, προωθείται και η ενίσχυση των εταιρειών που θα τα παραλαμβάνουν και θα τα επεξεργάζονται για την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού και βιοαερίου, με στόχο την αξιοποίηση ως πόρο. Η υλοποίηση των προγραμμάτων αναμένεται να ξεκινήσει εντός του 2020. Προγραμματίζεται επίσης η επέκταση του υφιστάμενου δικτύου Πράσινων Σημείων για ικανοποίηση των αυξανόμενων αναγκών για ορθολογική διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων. 

 

Εν όψει των αυξημένων ευρωπαϊκών υποχρεώσεων, προγραμματίζεται εντός του 2020 η αναθεώρηση της Στρατηγικής Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων για καθορισμό των αναγκών και των νέων μέτρων που πρέπει άμεσα να υλοποιηθούν στη βάση των νέων απαιτήσεων και ποσοτικών στόχων που προκύπτουν από το πακέτο κυκλικής οικονομίας, προώθηση της χωριστής συλλογής, εντατικοποίηση των ελέγχων, ενίσχυση των τοπικών Αρχών για ανάληψη των υποχρεώσεών τους και ενίσχυση των υποδομών ανακύκλωσης και επεξεργασίας αποβλήτων για ορθολογικό κλείσιμο του κύκλου διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων. Για την αναθεώρηση της Στρατηγικής έχει εξασφαλιστεί τεχνική βοήθεια από την ΕΕ.

Θεσμοθέτηση του προγράμματος DRS

Έχει ξεκινήσει η ετοιμασία νομοσχεδίου για την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού εγγυοδοτικού συστήματος για συγκεκριμένες κατηγορίες συσκευασιών μιας χρήσης, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο του 2020 και να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, πριν την κατάθεσή του για νομοτεχνικό έλεγχο.

 

 

Η Στρατηγική και το Σχέδιο Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων 2015 – 2021, που εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Νοέμβριο 2015, χρήζουν αναθεώρησης, ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέοι στόχοι και υποχρεώσεις που τέθηκαν στο ευρωπαϊκό επίπεδο στα πλαίσια του πακέτου της κυκλικής οικονομίας. Η αναθεώρηση της στρατηγικής θα περιλαμβάνει τη διεξαγωγή μελετών βιωσιμότητας που χρειάζεται να γίνουν για την ΟΕΔΑ Πάφου, καθώς και για την αναβάθμιση της ΟΕΔΑ Κόσιης. Για την αναθεώρηση, το ΥΓΑΑΠ έχει εξασφαλίσει τεχνική βοήθεια από την Ομάδα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέσω του IMPEL και αναμένεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2020.

 

 

Στο πλαίσιο του πακέτου μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κυκλική Οικονομία, τον Ιούλιο του 2018 τέθηκε σε ισχύ το αναθεωρημένο νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων μέσω των τροποποιητικών Οδηγιών για το απόβλητα (2018/851/ΕΕ), για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών (2018/852/ΕΕ), για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων (2018/850/ΕΕ) και για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής, τις ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, και τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (2018/849/ΕΕ). Το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες μεταφοράς των εν λόγω Οδηγιών για σκοπούς εναρμόνισης και τα τροποποιητικά νομοσχέδια θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση τον Ιανουάριο του 2020.

 

 

Προκειμένου να ενισχυθούν τεχνοοικονομικά οι τοπικές Αρχές για εφαρμογή των νέων υποχρεώσεών τους, προγραμματίζεται μέσω των διαρθρωτικών ταμείων σειρά χρηματοδοτικών προγραμμάτων η υλοποίηση των οποίων θα ξεκινήσει εντός του 2020:
● Πρόγραμμα στήριξης για την εγκαθίδρυση Συστήματος Χωριστής Συλλογής στην πηγή Δημοτικών Στερεών Αποβλήτων και Εφαρμογή Συστήματος «Πληρώνω όσο Πετάω» (ΠΟΠ) σε τοπικές Αρχές με κόστος €10 εκατ.
● Πρόγραμμα μείωσης δημοτικών στερεών αποβλήτων παραλιακών ξενοδοχειακών μονάδων και συναφών χώρων μαζικής παραγωγής αποβλήτων στις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, με κόστος €5 εκατ.
● Πρόγραμμα πρόληψης, χωριστής συλλογής και αξιοποίησης δημοτικών αποβλήτων ορεινής/ημιορεινής Κύπρου με κόστος €2 εκατ.
● Πιλοτικά προγράμματα που στηρίζουν Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης να εφαρμόσουν πολιτικές που προωθούν την κυκλική οικονομία.
● Το πρόγραμμα μείωσης δημοτικών στερεών αποβλήτων παραλιακών ξενοδοχειακών μονάδων και συναφών χώρων μαζικής παραγωγής αποβλήτων στους Δήμους Λάρνακας, Αγίας Νάπας και Παραλιμνίου υλοποιείται και αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2020 με κόστος €8 εκατ.
ä Έργα υποδομής
● Αναβάθμιση υφιστάμενων υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της διαφοροποίησης της λειτουργίας της Μονάδας ΟΕΔΑ Πεντακώμου, ώστε να είναι εφικτή η διαχείριση του RDF, της επέκτασης του χρόνου λειτουργίας και βελτίωσης της λειτουργίας της Μονάδας ΟΕΔΑ Κόσιης και της κατασκευής νέου κυττάρου και βελτίωσης της λειτουργίας των εγκαταστάσεων στον ΧΥΤΑ Πάφου.
● Δημιουργία σταθμών μεταφόρτωσης αποβλήτων επαρχιών Λευκωσίας, Λεμεσού και Αμμοχώστου.                      
● Έργα αποκατάσταση ΧΑΔΑ Λευκωσίας και Λεμεσού, συντήρηση αποκατεστημένων ΧΑΔΑ Πάφου, Λάρνακας, Αμμοχώστου και αποκατάσταση ΧΑΔΑ Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατεδαφίσεων και Κατασκευών (ΑΕΚΚ) Μαραθούντας
● Βελτίωση λειτουργίας υφιστάμενων πράσινων σημείων και πύκνωση δικτύου. Η πύκνωση θα περιλαμβάνει κατά Α’ Φάση την κατασκευή 6 πρόσθετων ΠΣ, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό του ΥΠ.ΕΣ, και την κατασκευή 30 μικρών ΠΣ στην περιοχή Τροόδους, σύμφωνα με σχεδιασμό που προωθεί ο Επίτροπος Ορεινών Κοινοτήτων. Κατά τη Β’ Φάση θα προχωρήσει η κατασκευή νεών ΠΣ που δεν περιλαμβάνονταν στον αρχικό σχεδιασμό, κατόπιν σχετικών αιτημάτων των τοπικών Αρχών.
● Αποκατάσταση ΧΑΔΑ Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατεδαφίσεων και Κατασκευών (ΑΕΚΚ) Μαραθούντας.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο

Έχει ολοκληρωθεί, κατόπιν δημόσιας διαβούλευσης και επαφών με όλους τους εμπλεκομένους, η ετοιμασία των κανονισμών που θα καθορίζουν τις υποχρεώσεις των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη διαχείριση των δημοτικών τους αποβλήτων, σύμφωνα με τους οποίους οι τοπικές Αρχές θα πρέπει να εγκαταστήσουν σύστημα διαλογής στην πηγή και χωριστής συλλογής των δημοτικών αποβλήτων, με στόχο την αύξηση του ποσοστού αποβλήτων προς υψηλής ποιότητας ανακύκλωση και μείωση της παραγωγής των μεικτών αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.

 

Παράλληλα, για να παρασχεθούν τα απαραίτητα οικονομικά κίνητρα προς τους πολίτες ώστε να μειώσουν τα απόβλητα που παράγουν και να διασφαλίσουν την κατάλληλη διαλογή τους προς επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, οι Κανονισμοί προβλέπουν την εγκαθίδρυση ενιαίου συστήματος «Πληρώνω Όσο Πετώ». 

Ευαισθητοποίηση του κοινού

Σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα διαχείρισης αποβλήτων το Τμήμα Περιβάλλοντος με τη συνεισφορά συνεργαζόμενων εταιρειών/ φορέων στο πλαίσιο της κοινωνικής εταιρικής τους ευθύνες αναλαμβάνουν δράσεις μέσω της χρηματοδότησης έργων ενημέρωσης και μικρών έργων κυκλικής οικονομίας. 

 

Επιπλέον, έχει ετοιμαστεί παγκύπριο πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τα πράσινα σημεία.

 

Περαιτέρω, ενδυνάμωση της συνεργασίας Τμήματος Περιβάλλοντος με το Υπουργείο Παιδείας για εφαρμογή σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων