-Βρίσκεστε στην Κύπρο κατόπιν πρόσκλησης του υπουργού Εσωτερικών…
-Ναι, και χάρηκα πάρα πολύ με την πρόσκληση του Υπουργού Κωνσταντίνου Πετρίδη, διότι πιστεύω ότι μπορεί να γίνει ακόμα πιο στενή η συνεργασία μας και θα έχουμε μια καλύτερη βάση για να υποστηρίξουμε την Κύπρο στις προσπάθειές της. Συναντήθηκα επίσης με τους υπουργούς Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Εργασίας που σχετίζονται άμεσα με το θέμα της εμπορίας.
-Συζητήσαμε για τις προσπάθειες που γίνονται στην Κύπρο τα τελευταία 2-3 χρόνια, και την εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου από το 2015 και μετά. Ήταν μια πολύ εποικοδομητική συνάντηση. Οι τρεις Υπουργοί είναι ανοικτοί σε προτάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ελπίζω οι συναντήσεις που είχα κατά την επίσκεψή μου και τη θετική στάση της Κυβέρνησης, να βοηθήσουν ώστε το θέμα της εμπορίας να βγει ακόμη περισσότερο στην επιφάνεια, στο κοινό, για να ενημερωθεί για τις δράσεις μας.
-Η Κυβέρνηση με είχε καλέσει προ πολλού στα πλαίσια της συνεχιζόμενη συνεργασίας που έχουμε με τις Αρχές. Το πλαίσιο της 12ης Ευρωπαϊκής Ημέρας κατά της Εμπορίας Προσώπων, στις 18 Οκτωβρίου, ήταν μια καλή χρονική στιγμή για να πραγματοποιηθεί αυτή η επίσκεψη.
-Οι δικές μας εισηγήσεις και προτάσεις ως Επιτροπή βασίζονται στην οδηγία όσο και στις ειλημμένες πολιτικές προτεραιότητες. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι το πιο σημαντικό μας μέλημα είναι να εφαρμοστεί σωστά η Ευρωπαϊκή Οδηγία κατά της εμπορίας προσώπων του 2011 από όλα τα κράτη μέλη. Πρέπει να αυξηθούν οι καταδίκες, οι αστυνομικές έρευνες, οι διώξεις και η πρόληψη, που είναι σημαντικό κομμάτι της Οδηγίας.
-Πάρα πολλά πράγματα. Πολύ παλιά έλεγα ότι πρόληψη είναι η ευαισθητοποίηση, σήμερα θεωρώ ότι είναι ένα κομμάτι πολύ σημαντικό, αλλά από μόνη της η πρόληψη δεν μπορεί να δουλέψει. Αν πει μια αφίσα στον εγκληματία να μην αγοράζει παιδάκια, θα σταματήσει; Όχι. Η πρόληψη για μένα είναι και το κοινωνικό κομμάτι, δηλαδή ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση. Πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει εκπαίδευση των Αρχών που μπορεί να έλθουν σε επαφή με θύματα, εκπαίδευση της Αστυνομίας για να αντιληφθούν με τι έχουν να κάνουν, εκπαίδευση του Δικαστικού Συστήματος για να τους εξηγήσουμε τι είναι η σωματεμπορία ως φαινόμενο. Σήμερα αυτή η εκπαίδευση γίνεται με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το πιο σημαντικό είναι η ποινικοποίηση του χρήστη υπηρεσιών από τα θύματα και αυτό είναι στα πλαίσια της πρόληψης βάσει της Οδηγίας. Είναι από τα λίγα εγκλήματα στον κόσμο που δεν ποινικοποιείται, που δεν έχει τεθεί ακόμα εκτός νόμου. Δεν επιτρέπεται στις κοινωνίες του σήμερα, αυτοί οι οποίοι χρησιμοποιούν υπηρεσίες θυμάτων εμπορίας να μην ποινικοποιούνται.
-Σε κάποιο βαθμό ναι, γι’ αυτό κάναμε την έκθεση του 2016 και αναδείξαμε τις αδυναμίες των κρατών μελών με εισηγήσεις για το πού πρέπει να επικεντρωθούν. Τώρα βρισκόμαστε σε στάδιο όπου ακολουθούμε κάποιες εσωτερικές διαδικασίες βάσει των κανόνων του ευρωπαϊκού δικαίου για την ορθή εφαρμογή του νομικού πλαισίου. Αλλά, το θέμα είναι να βρούμε τρόπους θετικούς, να ασκήσουμε πίεση ώστε να μπει σε εφαρμογή η Οδηγία. Μιλούμε για εμπορία προσώπων, που κατ’ εμένα είναι από τα χειρότερα εγκλήματα και μόνο εάν εφαρμοστεί η Οδηγία θα βοηθηθούν τα θύματα. Είναι ένα έγκλημα καλά οργανωμένο και εξαιρετικά προσοδοφόρο, που δεν θα υπήρχε αν δεν υπήρχαν τα αστρονομικά έσοδα για τους εγκληματίες, η προσφορά και η ζήτηση.
-Βεβαίως, υπάρχουν συντονιστικές επιτροπές από τους εθνικούς εισηγητές, από τους αξιολογητές, από το λεγόμενο EMPAKT που είναι οι αστυνομικές αρχές όλων των κρατών μελών που συναντιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα στη Europol στη Χάγη και συντονίζουμε εμείς. Η Κύπρος μπορεί για παράδειγμα να στέλνει υποθέσεις στο Eurojust.
-Όλα τα κράτη μέλη μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα. Υπάρχει ένας μακρύς δρόμος μέχρι να μπει σε πλήρη εφαρμοστεί η Οδηγία. Μπορεί η ενσωμάτωσή της στο εθνικό νομοθετικό πλαίσιο να έγινε σωστά, αλλά τι γίνεται με την εφαρμογή. Ξέρουμε ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά.
-Ναι, είναι πολύ σημαντικό αυτό που λέτε, η μορφή του εγκλήματος άλλαξε στον τομέα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, στο πώς δηλαδή φέρνουν τις γυναίκες στην Κύπρο, πώς τις εκβιάζουν κ.λπ., αλλά έχουμε και άλλες μορφές, όπως αυτή της επαιτείας, οι καταναγκαστικοί γάμοι κ.λπ. Γι’ αυτό λέω ότι πρέπει να σκεφτούμε ως κάθε κράτος τη δική μας ευθύνη στο πώς αντιμετωπίζουμε τους χρήστες της οποιασδήποτε μορφής εκμετάλλευσης.
-Δεν νομίζετε; Και επίσης έχουμε ευθύνες ο καθένας από μόνος του. Τα θύματα είναι ευάλωτα, αλλά δεν είναι η αδυναμία τους που τα καθιστά θύματα. Είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες τους και αυτοί που είναι πρόθυμοι και πανέτοιμοι να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες τους. Δυστυχώς, η εμπορία είναι ένα έγκλημα που χαρακτηρίζεται από ατιμωρησία.
ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΕΡΑΣΤΙΩΝ ΠΟΙΝΩΝ
-Πρέπει να ακολουθήσουμε τη διαδρομή του χρήματος σε ολόκληρη την αλυσίδα της εμπορίας για να καταστεί η διακίνηση προσώπων έγκλημα «υψηλού κινδύνου και χαμηλής απόδοσης». Αυτό μπορεί να γίνει με την εντατικοποίηση των ερευνών και των διώξεων και διευκολύνοντας τις προορατικές χρηματοοικονομικές έρευνες και τις έρευνες βάσει εμπιστευτικών πληροφοριών, την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων, τη δέσμευση και τη δήμευση των κερδών. Να επιβάλουμε τεράστιες ποινές και να δώσουμε αποζημίωση στα θύματα. Μόνο τότε το έγκλημα θα περιοριστεί. Θα είναι πιο προσεκτικοί όταν υπάρχει η τιμωρία.
Μετέχουμε σε κουλτούρα ατιμωρησίας
-Η αύξηση των θυμάτων δείχνει ανησυχητική εικόνα των ευρωπαϊκών κοινωνιών μας;
-Αυτό πιστεύω. Θεωρώ ότι το γεγονός ότι δεν έχουμε όλα τα κράτη μέλη ποινικοποιήσει τους χρήστες όλων των μορφών εμπορίας και το ότι δεν βάλαμε αμέσως σε εφαρμογή την Οδηγία, είναι πάρα πολύ ανησυχητικό. Κάτι λέει για μας ως κοινωνίες. Λέει ότι δεχόμαστε και συμμετέχουμε σε μια κουλτούρα ατιμωρησίας. Δεχόμαστε ότι ο άλλος είναι εμπλεκόμενος σε ένα έγκλημα και δεν τον καταδικάζουμε. Αν εσείς γνωρίζατε ότι ένα άτομο είναι θύμα εμπορίας για εργασιακή εκμετάλλευση, γνωρίζατε ότι δεν έχει διαβατήριο, γνωρίζατε επίσης ότι απειλείται από τους εργοδότες του και του δίνετε 2 ευρώ για να κάνει τη δουλειά σας, γνωρίζοντας ότι θα του τα πάρει κάποιος άλλος, δεν έχετε ευθύνη για την εκμετάλλευση που γίνεται;
-Αυτό έχει να κάνει με την απληστία μας;
-Έχει να κάνει με το χρήμα και τα κέρδη. Πριν 30 χρόνια γιατί δεν είχαμε τόσα περιστατικά παιδικής πορνογραφίας; Μήπως γιατί δεν είχαμε το διαδίκτυο που οδήγησε στην προσφορά και στη ζήτηση και σε αυτό το φαύλο κύκλο των κερδών; Αν αύριο σταματήσουν όλα τα κέρδη θέλω να δω αν θα παραμείνει έστω και μια ιστοσελίδα από τις χιλιάδες των παιδεραστών. Ακόμα και η ζήτηση είναι κομμάτι των κερδών.
Εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου της εμπορίας
-Τι κάνετε ώστε να στοχεύσετε στην πηγή;
-Κάνουμε ό,τι μπορούμε σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές μας αρμοδιότητες. Είναι αυτή την κουλτούρα ατιμωρησίας που θέλουμε να πατάξουμε και γι’ αυτό υιοθετήσαμε τις νέες προτεραιότητες πολιτικής, οι οποίες συγκεντρώνονται στην πρόληψη του φαινομένου. Πλέον η δράση μας επικεντρώνεται στην εξάρθρωση του επιχειρηματικού μοντέλου από το οποίο εξαρτάται η εμπορία προσώπων, τη βελτίωση της πρόσβασης των θυμάτων στα δικαιώματα και τη διασφάλιση ότι οι εσωτερικές και εξωτερικές δράσεις της ΕΕ προβλέπουν σε μια συντονισμένη και περιεκτική αντιμετώπιση του προβλήματος. Πιέζουμε τις αστυνομικές δυνάμεις σε κάθε χώρα. Έχουμε άμεσες επαφές με τη Europol για οικονομικές διερευνήσεις. Προσπαθούμε να στηρίξουμε την Αστυνομία ώστε να σταματήσουμε το έγκλημα, την ατιμωρησία σε όλες της τις μορφές.
-Πολλές φορές μπερδεύεται η εμπορία με την παράτυπη μετανάστευση;
-Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) μιλά για κατακόρυφη αύξηση του ποσοστού των θυμάτων για σεξουαλική εκμετάλλευση που φτάνουν μέσω Λιβύης και Ιταλίας στην ΕΕ. Αν και η εμπορία προσώπων δεν είναι αμιγώς δημιούργημα της μεταναστευτικής κρίσης, συνεπακόλουθό της είναι η εκμετάλλευση της σημερινής κρίσης από δίκτυα οργανωμένου και μη εγκλήματος.
-Ξέρετε ποιο είναι το κόστος της σωματεμπορίας;
-Κάνουμε αξιολόγηση των θεσμών αναφοράς. Πολλοί μιλούν μόνο για οικονομικό κόστος. Αν την κόρη σας τη βίασαν για παράδειγμα δυο χιλιάδες φορές, θα μιλούσατε για οικονομικό κόστος; Υπάρχει το ανθρώπινο κόστος, το κοινωνικό. Κάνουμε μια έρευνα για να δούμε πώς μπορούμε να δείξουμε στον κόσμο ποιο είναι το κόστος της εμπορίας. Είχα δει ένα 14χρονο μωρό θύμα εμπορίας και πάμπολλων βιασμών. Ένας βιασμός κατέληξε να μείνει έγκυος και εγώ γνώρισα το κοριτσάκι με το μωρό του, το 14χρονο με το 2χρονο. Τη ρώτησα τι θέλει να κάνει στη ζωή της για να ενταχθεί στην κοινωνία. Με κοίταξε ειρωνικά και πολύ σωστά και μου είπε «τι να κάνω, εγώ πέθανα»! Αυτά είναι καθημερινά παραδείγματα. Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις και όποιο αριθμό κι αν σας πω θα είναι μόνο των αναγνωρισμένων θυμάτων, αλλά η πραγματικότητα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη.
-Τη νύχτα κοιμάστε;
-Κάθε θέση ευθύνης εμπεριέχει δυσκολίες. Ειδικά όταν είσαι αρμόδιος/α για πολιτικές που αφορούν ειδεχθή εγκλήματα και αφορούν ανθρώπινες ζωές.
-Συμμετείχατε και στο σεμινάριο στα Ηνωμένα Έθνη «Καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων, ειδικότερα των γυναικών και των κοριτσιών: Εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης των Ηνωμένων Εθνών, για την καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων και άλλων προληπτικών μέτρων»;
-Ναι οργανώθηκε σε συνεργασία με τις μόνιμες αντιπροσωπείες της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Κατάρ, και την Αντιπροσωπία της ΕΕ όπου μιλήσαμε για την Πολιτική Διακήρυξη που υιοθετήθηκε κατά τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2017 για την πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων. Δουλεύω πολύ στενά με τα Ηνωμένα Έθνη. Πώς όμως μπορούμε να μιλούμε για ανάπτυξη όταν αυτή γίνεται εις βάρος των άλλων; Πώς μπορούμε να μιλούμε για ανάπτυξη όταν αγοράζουμε και πωλούμε ανθρώπους;
Τα δύο τρίτα των θυμάτων είναι Ευρωπαίοι πολίτες
-Τι εμπεριέχει η εντολή σας ως Ευρωπαία Συντονίστρια για την Εμπορία Προσώπων;
-Η εντολή μου εμπεριέχει τη χάραξη πολιτικής αλλά και την εποπτεία ορθής εφαρμογής του ευρωπαϊκού δικαίου, και ειδικά της Οδηγίας κατά της εμπορίας προσώπων. Συντονίζω διαφορετικές Γενικές Διευθύνσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή όπως για παράδειγμα αυτές της αναπτυξιακής συνεργασίας, του οργανωμένου εγκλήματος, μέχρι τις συγκοινωνίες και την υγεία. Από το 2009 μέχρι το 2013 έχουμε σε ισχύ δύο δίκτυα σε επίπεδο ΕΕ, το πρώτο με τους Εθνικούς Εισηγητές και Συντονιστές και το δεύτερο ένα με την Κοινωνία των Πολιτών. Το πρώτο δίκτυο φέρνει σε επαφή εθνικούς εισηγητές και συντονιστές, ως επί το πλείστον, στελέχη Υπουργείων Δικαιοσύνης και Εσωτερικών.
-Πώς ήταν τα πράγματα όταν ξεκινήσατε;
-Πολύ διαφορετικά, η ευαισθητοποίηση σχετικά με την εμπορία και η εναρμόνιση με την οδηγία ήταν σε αρχικά στάδια. Δράσεις, εθνικοί συντονιστές, προθεματικές ομάδες, μερικές φορές προϋπήρχαν, ίσως όχι συντονισμένες και οι πλείστες σε αρχικά στάδια. Σήμερα είμαστε σε άλλα επίπεδα και αυτό έγινε λόγω της Οδηγίας και το ότι υπάρχει συντονισμός και εξασκείται πίεση σε όλα τα κράτη μέλη. Γράφουμε εκθέσεις και παρουσιάζουμε τις δράσεις μας. Είμαι περήφανη που στο ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν γίνει τόσα πολλά. Αυτό βέβαια δυσκολεύει όσους βγάζουν κέρδη και πολλές φορές προσπαθούν να βρουν νέους τρόπους για τις ενέργειές τους, για παράδειγμα μέσω διαδικτύου.
-Τα στατιστικά στοιχεία τι δείχνουν;
-Αυτά που διαθέτουμε μας δείχνουν πως μεταξύ του 2013-2014 υπήρχαν 15.846 καταγεγραμμένα θύματα εμπορίας. Το 67% ήταν θύματα εμπορίας για σεξουαλική εκμετάλλευση (εκ των οποίων το 95% γυναίκες και κορίτσια), 21% εργασιακής (15% ήταν παιδιά). Τα δύο τρίτα των θυμάτων είναι Ευρωπαίοι πολίτες. Τον Δεκέμβριο θα εκδώσουμε τη δεύτερη έκθεση προόδου με νέα στατιστικά στοιχεία. Πίσω από τα νούμερα υπάρχουν άνθρωποι, μια προσωπική ιστορία, πόνος και εκμετάλλευση. Η εμπορία προσώπων δεν είναι παρά η εμπορευματοποίηση ανθρωπίνων ψυχών. Πρόκειται για ένα ειδεχθές έγκλημα με κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που καταλύει την αξιοπρέπεια του προσώπου.
-Στόχος του 2019;
-Δυο πράγματα, το ένα να πάμε στο επόμενο βήμα σε σχέση με την εναρμόνιση και εφαρμογή της Οδηγίας από όλα τα κράτη μέλη, έφτασε η στιγμή να γίνει η εναρμόνιση και εφαρμογή. Το άλλο είναι ότι από το τέλος του 2017 έχουμε κάποιες σημαντικές προτεραιότητες που θέλουμε μέχρι το τέλος του ’19 να έχουν μπει σε εφαρμογή όλες οι δράσεις που περιλαμβάνονται στην Οδηγία. Στην προηγούμενη στρατηγική το 2012-’16 είχαμε 40 δράσεις και όλες μπήκαν σε εφαρμογή. Ελπίζω ότι θα κάνουμε το ίδιο και τώρα.
-Τι θέλετε να αφήσει το πέρασμά σας ως η πρώτη Ευρωπαία Συντονίστρια κατά της εμπορίας προσώπων;
-Έχουμε ακόμη πολλή δουλειά μπροστά μας. Αν έχουμε καταφέρει μέσα από τις δράσεις μας στο ευρωπαϊκό επίπεδο να κάνουμε διαφορά στη ζωή κάποιων θυμάτων και αν έχουμε καταφέρει να περάσουμε στους πολίτες της Ευρώπης μιαν αίσθηση ευθύνης για το θέμα της εμπορίας, για μένα θα είναι ένα τεράστιο επίτευγμα.
