Του Tyler Cowen
Είναι πιθανό, αντίθετα με τις προβλέψεις των περισσότερων οικονομολόγων, οι ΗΠΑ να υπερπηδήσουν την αποπληθωριστική περίοδο και να πραγματοποιήσουν την παροιμιώδη “ήπια προσγείωση” της οικονομίας. Εάν αυτό συμβεί, θα πρέπει να προκαλέσει μια γενικότερη επανεξέταση των μακροοικονομικών προβλέψεων.
Το μάθημα εδώ είναι ότι έχουν μια ανησυχητική τάση να πέφτουν έξω. Είναι εντυπωσιακό ότι ο Λάρι Σάμερς είχε δίκιο πριν από δύο χρόνια, όταν προειδοποιούσε για υποκείμενες πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία των ΗΠΑ, όταν οι περισσότεροι από τους συναδέλφους του έκαναν λάθος. Ωστόσο, ο Σάμερς μπορεί ακόμη κι έτσι να αποδειχθεί λάθος σχετικά με την τρέχουσα προειδοποίησή του για την επικείμενη απειλή μιας ύφεσης. Το θέμα είναι ότι τόσο οι προβλέψεις του για τον πληθωρισμό όσο και εκείνες για την ύφεση προέρχονται από το ίδιο υποκείμενο μοντέλο συνολικής ζήτησης.
Σοκ και μοντέλα
Είναι κατανοητό όταν ένα μοντέλο οδηγεί σε λάθος εκτίμηση εξαιτίας κάποιου μεγάλου και απροσδόκητου σοκ, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Εδώ όμως δεν έχουμε μια τέτοια περίπτωση. Οι ΗΠΑ μπορεί να παρακάμψουν μια ύφεση για μυστηριώδεις λόγους οι οποίοι συνδέονται με το μοντέλο της συνολικής ζήτησης. Η νομισματική πολιτική της Federal Reserve ήταν πράγματι πιο αυστηρή του αναμενομένου και οι αποπληθωρισμοί συνήθως επιφέρουν υψηλό οικονομικό κόστος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο πληθωρισμός κάτω του 2% δεν είναι μακριά
Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίεργα. Ίσως ο Σάμερς αποδειχθεί ότι έχει δίκιο για την ύφεση. Όταν οι υφέσεις εμφανίζονται, αυτό γίνεται συχνά εντελώς ξαφνικά. Το να συμβουλευτεί τότε κανείς την όποια πιθανή μακροοικονομική θεωρία μπορεί να μην τον βοηθήσει σε τίποτε.
Ή, αλλιώς, σκεφτείτε τη δεκαετία του 1990. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον πίστευε ότι τα ομοσπονδιακά ελλείμματα ήταν πολύ υψηλά και αποτελούν τροχοπέδη για τις ιδιωτικές επενδύσεις. Το Υπουργείο Οικονομικών συνεργάστηκε με ένα ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας Κογκρέσο για ένα πακέτο δημοσιονομικής εξυγίανσης. Τα πραγματικά επιτόκια μειώθηκαν και η οικονομία άνθισε – ωστόσο αυτή είναι απλώς μια συσχέτιση μέσω εξωτερικής παρατήρησης. Η αληθινή αιτιώδης ιστορία παραμένει θολή.
Δύο από τους οικονομολόγους πίσω από το πακέτο Κλίντον, ο Σάμερς και ο Μπράντφορντ ΝτεΛονγκ, αργότερα επιχειρηματολόγησαν κατά της δημοσιονομικής εξυγίανσης, ακόμη και κατά τα χρόνια της πλήρους απασχόλησης υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Αντίθετα, η νέα ανησυχία τους ήταν η μακροχρόνια στασιμότητα η οποία εδράζεται στην ανεπαρκή ζήτηση, παρόλο που τα τελευταία χρόνια της προεδρίας Τραμπ είδαν χρέος και ελλείμματα πολύ υψηλότερα σε σχέση με τα επίπεδα της εποχής Κλίντον.
Το θέμα εδώ δεν είναι να επικρίνουμε τους δύο οικονομολόγους ως ασυνεπείς. Αντίθετα, πρέπει να τονιστεί ότι μπορεί να είχαν δίκιο και τις δύο φορές.
Μακροχρόνια στασιμότητα;
Και τι γίνεται με αυτή την ιδέα της μακροχρόνιας στασιμότητας – την αντίληψη ότι ο κόσμος οδεύει προς μια περίοδο χαμηλής έως καθόλου οικονομικής ανάπτυξης; Η θεωρία βασίστηκε εν μέρει στην υπόθεση ότι η παγκόσμια αποταμίευση ήταν υψηλή σε σχέση με τις επενδυτικές ευκαιρίες. Έχουν εξανεμιστεί άραγε όλες αυτές οι αποταμιεύσεις; Στα περισσότερα μέρη του κόσμου, οι καταγεγραμμένες αποταμιεύσεις αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, το πρόβλημα της ανεπαρκούς ζήτησης έχει εξαφανιστεί – κι έτσι οι θεωρίες της μακροχρόνιας στασιμότητας δεν φαίνεται να ισχύουν πλέον.
Για να είμαστε σαφείς, η θεωρία της μακροχρόνιας στασιμότητας μπορεί να ήταν αληθινή προ-πανδημικά. Και μπορεί ακόμη να επιστρέψει ως έγκυρη ανησυχία εάν ο πληθωρισμός και τα επιτόκια επανέλθουν στα προ πανδημίας επίπεδα. Η απλούστερη απάντηση είναι ότι κανείς δεν ξέρει εάν και κατά πόσο θα συμβεί κάτι τέτοιο.
Και πάλι, δεν πρόκειται απλώς για παρεμβατικές εκπλήξεις, οι οποίες αναπόφευκτα μπερδεύουν όλες τις προσπάθειες εφαρμογής της επιστήμης και δη των κοινωνικών επιστημών. Είναι ότι εμείς οι οικονομολόγοι δεν είμαστε βέβαιοι από ποιο μοντέλο να ξεκινήσουμε. Πώς, για παράδειγμα, η Ιαπωνία πέρασε τόσο γρήγορα από μια οικονομία ταχείας ανάπτυξης σε μια οικονομία-“φούσκα” κι από εκεί σε μια οικονομία βραδείας ανάπτυξης; Δεν έχω συναντήσει καλές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο αποπληθωρισμός που έρχεται οδηγεί σε νέα κρίση του ευρώ;
Σε ποιο βαθμό μπορεί η Fed να ελέγξει τα πραγματικά επιτόκια; Στη δεκαετία του 1990, οι οικονομολόγοι εργάστηκαν πολύ σκληρά για να αποδείξουν την ύπαρξη μιας μέτριας “επίδρασης ρευστότητας” στα πραγματικά επιτόκια μέσω της νομισματικής πολιτικής. Πιο πρόσφατα, η Fed προώθησε το ZIRP – Πολιτική Μηδενικών Επιτοκίων – και τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού ήταν αρνητικά για το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για πολλά συνεχόμενα χρόνια. Είναι δύσκολο να είμαστε σίγουροι για το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η πολιτική της Fed, ξαφνικά ωστόσο νιώσαμε να περνάμε σε έναν διαφορετικό κόσμο, τουλάχιστον μέχρι να εμφανιστούν τα μέτρα έκτακτης ανάγκης για την πανδημία.
Ένα πρακτικό συμπέρασμα είναι ότι ίσως οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να πληρώνουν τόσο πολλά για ακριβές μακροοικονομικές προβλέψεις από τον ιδιωτικό τομέα. Κάθε οικονομολόγος έχει τα μοντέλα του, ωστόσο δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πότε ένα μοντέλο σταματά να λειτουργεί και ένα άλλο αρχίζει να έχει σημασία.
Όσον αφορά την πολιτική, να κουμπώνεστε έναντι οποιασδήποτε δήλωσης ότι “δεν χρειάζεται να ανησυχείτε” για μια επαπειλούμενη κρίση – νομισματική, δημοσιονομική, οικονομική ή οτιδήποτε άλλο. “Μέχρι στιγμής είμαστε καλά”, είναι μια λογική παρατήρηση, η οποία όμως δεν πρέπει να λειτουργεί καθόλου καθησυχαστικά.
Τα μακροοικονομικά δεν δικαιολογούν ούτε κατά διάνοια την εμπιστοσύνη που επιδιώκει να τους έχει ο κόσμος.
