Του Bobby Ghosh

Καθώς η προεκλογική εκστρατεία στην Τουρκία εισέρχεται στην τελική της φάση, μια ομάδα αντιπάλων είναι αποφασισμένη να διαψεύσει τις ελπίδες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να επεκτείνει την πολιτική του κυριαρχία για μια τρίτη δεκαετία. Στις 14 Μαΐου, οι ψηφοφόροι θα επιλέξουν ουσιαστικά μεταξύ ενός ολοένα και πιο αυταρχικού προέδρου και ενός “τετραγώνου” ηγετών της αντιπολίτευσης αφοσιωμένων όχι μόνο στην ήττα του ισχυρού άνδρα της χώρας, αλλά και στον περιορισμό των εξουσιών του οποιουδήποτε μελλοντικού Προέδρου της Δημοκρατίας.

Τετράγωνο

Ο κύριος υποψήφιος της αντιπολίτευσης για την προεδρία είναι ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ένας βετεράνος πολιτικός ο οποίος εμφανώς στερείται πολιτικής “χαρισματικότητας”. Υποστηρίζεται από τρεις προσωπικότητες που έχουν το συγκεκριμένο στοιχείο σε αφθονία: την επικεφαλής του Κόμματος IYI (“Καλό Κόμμα”), Μεράλ Ακσενέρ και τους δημοφιλείς δημάρχους Άγκυρας και Κωνσταντινούπολης, Μανσούρ Γιαβάς και Εκρέμ Ιμάμογλου.

Αυτή η συλλογικότητα αντιπροσωπεύει την ισχυρότερη πρόκληση που αντιμετώπισε ποτέ ο Ερντογάν και έρχεται καθώς ο πρόεδρος και το μακροχρόνια κυρίαρχο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP) του είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι. Υπάρχει εκτεταμένη δυσαρέσκεια για τη θλιβερή κατάσταση της οικονομίας και οργή για την ανεπαρκή απάντηση της κυβέρνησης στους δίδυμους σεισμούς που κατέστρεψαν τη νοτιοανατολική Τουρκία στις αρχές Φεβρουαρίου.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης, γνωστό ως Nation Alliance (Συμμαχία του Έθνους) να προηγείται της Λαϊκής Συμμαχίας υπό την ηγεσία του AKP. Μεταξύ εκείνων οι οποίοι στοιχηματίζουν για το αποτέλεσμα, ξένοι επενδυτές και traders ομολόγων δείχνουν σημάδια αισιοδοξίας ότι η εποχή του Ερντογάν πιθανόν να είναι έτοιμη να κλείσει.

Τι θα έπαιρνε τη θέση του; Η μόνη ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι θα υπάρξει μια αλλαγή τόνου στην κορυφή. Ενώ ο Ερντογάν είναι γνωστός για τον μαχητικό και εριστικό του λόγο, ο Κιλιτσντάρογλου έχει παρομοιαστεί με τον Μοχάντας Γκάντι επειδή είναι εξαιρετικά ήρεμος – υπάρχει ακόμη και μια μικρή φυσική ομοιότητα μεταξύ τους.

Για να κρατήσει ωστόσο τους συμμάχους του στο πλευρό του, ο Κιλιτσντάρογλου θα απαιτηθεί να διαθέτει τις ηγετικές ικανότητες ενός άλλου ιστορικού προσώπου: του Αβραάμ Λίνκολν. Όπως η ομάδα των αντιπάλων που συγκέντρωσε δίπλα του ο Αμερικανός πρόεδρος κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, οι τέσσερις Τούρκοι ηγέτες του αντι-Ερντογάν μετώπου απέχουν πολύ από το να είναι καρδιακοί φίλοι: ο καθένας τους έτρεφε ελπίδες να γίνει πρόεδρος της Τουρκίας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το μέλλον της Ουκρανίας δεν θα είναι στο NATO

Η αποδυνάμωση του αξιώματος του Προέδρου

Κατά ειρωνικό τρόπο, τώρα δεσμεύονται συλλογικά να αποδυναμώσουν το αξίωμα του αρχηγού του κράτους. Ίσως η πιο σημαντική υπόσχεση στην κοινή πλατφόρμα της αντιπολίτευσης είναι η επιστροφή σε μια προεδρευόμενη κοινοβουλευτική μορφή διακυβέρνησης, αντιστρέφοντας τη μετάβαση στην προεδρική δημοκρατία την οποία πέτυχε ο Ερντογάν μετά από ένα δημοψήφισμα το 2017.

Είναι μια υπόσχεση που μπορεί να μην καταφέρουν να τηρήσουν. Για να αλλάξει ριζικά το σύνταγμα, ο Κιλιτσντάρογλου θα πρέπει να κερδίσει την Προεδρία της Δημοκρατίας και ταυτόχρονα η Συμμαχία του Έθνους να κατακτήσει πλειοψηφία τριών πέμπτων, δηλαδή 360 εκ των 600 εδρών στο κοινοβούλιο. Κάτι τέτοιο δεν φαντάζει ιδιαίτερα πιθανό. Μια απλή πλειοψηφία (τουλάχιστον 301 στις 600 έδρες) θα αρκούσε για την προκήρυξη ενός νέου δημοψηφίσματος, ωστόσο ο Ερντογάν και το AKP θα πολεμούσαν ενάντια σε ένα τέτοιο σχέδιο με νύχια και με δόντια.

Ωστόσο, εάν κέρδιζε την προεδρία, ο Κιλιτσντάρογλου θα μπορούσε να παραιτηθεί οικειοθελώς από ορισμένες από τις εξουσίες τις οποίες έχει συγκεντρώσει ο Ερντογάν και να ενισχύσει θεσμούς τους οποίους ο τελευταίος έχει αποδυναμώσει. Μια καλή αρχή θα ήταν η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει τεθεί υπό αυξανόμενο έλεγχο από το προεδρικό μέγαρο. Η νομισματική πολιτική έχει αναγκαστεί να υποταχθεί στις δονκιχωτικές ιδέες του Ερντογάν για τα επιτόκια, οδηγώντας σε υψηλό πληθωρισμό, σε ένα βυθιζόμενο νόμισμα και σε απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην τουρκική οικονομία.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, ξένοι επενδυτές έχουν αποσύρει περισσότερα από 60 δισεκατομμύρια δολάρια από τις αγορές ομολόγων και μετοχών, ενώ μείωσαν και την κατοχή περιουσιακών στοιχείων σε τουρκική λίρα στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί. Η κατοχή από ξένους ομολόγων σε λίρα μειώθηκαν σε 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια τον περασμένο μήνα από 72 δισεκατομμύρια δολάρια το 2013, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας. Η ξένη ιδιοκτησία μετοχών μειώθηκε στο 29% από τον ιστορικό μέσο όρο του 61%, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.

Μια αυτόνομη κεντρική τράπεζα είναι ζωτικής σημασίας για την ενδελεχή μεταρρύθμιση της τουρκικής οικονομίας, την οποία όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης αναγνωρίζουν ως αναγκαία. “Το τρέχον σύστημα είναι μη βιώσιμο”, δήλωσε στο Bloomberg News ο Μπιλγκέ Γιλμάζ, καθηγητής οικονομικών στο Wharton School του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια και σύμβουλος πολιτικής της Ακσενέρ. Ο Γιλμάζ αναμένεται να έχει κορυφαίο ρόλο στο οικονομικό επιτελείο, εάν η αντιπολίτευση κερδίσει.

Διαιρέσεις

Φυσικά, δεν θα ήταν όλες οι προκλήσεις οι οποίες περιμένουν τον Κιλιτσντάρογλου (εάν εκλεγόταν πρόεδρος) σχετικές με την κληρονομιά Ερντογάν. Ορισμένες θα προέρχονταν από τις φιλοδοξίες και τις ατζέντες της ομάδας των συμμάχων του.

Οι τέσσερις διαφέρουν ως προς την πολιτική ιδεολογία: ο Κιλιτσντάρογλου και ο Ιμάμογλου είναι σοσιαλδημοκράτες, η Ακσενέρ είναι εθνικίστρια και ο Γιαβάς έχει μετακομίσει από το δεύτερο στρατόπεδο στο πρώτο. Η Ακσενέρ, η οποία χαιρετίζεται από τους υποστηρικτές της ως “λύκαινα”, αποτελεί έναν διαρκή κίνδυνο: μόλις στις αρχές Μαρτίου, αποσχίστηκε από τη συμμαχία, για να επιστρέψει μόνον με την παρακίνηση των υπολοίπων εταίρων στο αντιπολιτευτικό “τραπέζι”. Οι δύο δήμαρχοι είναι πιθανό να καταφέρουν να διαδεχθούν τον Κιλιτσντάρογλου στην αρχηγία του CHP.

Εάν ο Κιλιτσντάρογλου όντως κερδίσει, οι άλλοι τρεις αναμένεται να γίνουν αντιπρόεδροι της Τουρκίας – σε μια ασυνήθιστη, ασταθή δομή για οποιαδήποτε κυβέρνηση. Η διαχείρισή τους θα μπορούσε να είναι εξίσου δύσκολη με την αναίρεση της κληρονομιάς του Ερντογάν.

Ίσως ο Κιλιτσντάρογλου να πρέπει να αρχίσει να διαβάζει άμεσα τη βραβευμένη με Πούλιτζερ αφήγηση της Doris Kearns Goodwin για την προεδρία του Λίνκολν.

Πηγή: BloombergOpinion