Η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την τεχνητή νοημοσύνη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται σήμερα να επιχειρεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη ρύθμιση της εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης

Είναι πλέον ορατό ότι η τεχνητή νοημοσύνη  έχει τη δυνατότητα να φέρει επανάσταση στην κοινωνία. Την ιδία στιγμή όμως ανακύπτουν ανησυχίες σχετικά με τη δεοντολογία και την ηθική της τν, την προστασία της ιδιωτικής ζωής, την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, την ασφάλεια και τις διακρίσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται σήμερα να επιχειρεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη ρύθμιση της εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης μέσω της προτεινομένης πράξης για την τεχνητή νοημοσύνη (ai act) για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Τι περιλαμβάνει η πράξη για την τν και πως επηρεάζεται η παγκόσμια αγορά;

Η Πράξη για την ΤΝ αποσκοπεί στη θέσπιση ενός εναρμονισμένου νομικού πλαισίου για την ΤΝ στην ΕΕ, το οποίο θα καλύπτει διάφορα συστήματα και εφαρμογές ΤΝ, όπως η μηχανική μάθηση, η βαθιά μάθηση, η επεξεργασία φυσικής γλώσσας, η όραση υπολογιστών και η ρομποτική. Με τον καθορισμό κοινών προτύπων και απαιτήσεων, η Πράξη για την ΤΝ διασφαλίζει ότι τα συστήματα ΤΝ που διατίθενται στην αγορά και χρησιμοποιούνται είναι ασφαλή και τηρούν την ισχύουσα νομοθεσία για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις αξίες της Ένωσης.

Παράλληλα, η Πράξη επιδιώκει να διασφαλιστεί η διευκόλυνση των επενδύσεων και της καινοτομίας στον τομέα της ΤΝ αλλά και να διευκολύνει την ανάπτυξη ενιαίας αγοράς για νόμιμα, ασφαλή και αξιόπιστα συστήματα ΤΝ, προκειμένου να προληφθεί ο κατακερματισμός της αγοράς. Η εν λόγω πράξη θεωρείται σημαντικό βήμα για τη διαμόρφωση του ψηφιακού τοπίου, όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι κορυφαίες κοινοβουλευτικές επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έδωσαν το πράσινο φως για την Πράξη, ανοίγοντας το δρόμο για την έγκριση από την ολομέλεια.

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ

Το προτεινόμενο πλαίσιο αποσκοπεί στη ρύθμιση λειτουργίας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης με βάση το επίπεδο κινδύνου που ενδεχομένως να προκαλούν, διασφαλίζοντας την ασφάλεια, τη διαφάνεια και την υπεύθυνη χρήση τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Πράξη προτείνει 4 διαφορετικά επίπεδα επικινδυνότητας αλλά επικεντρώνεται στη ρύθμιση λειτουργίας των πρώτων 2:

1.Συστήματα εξαιρετικά υψηλού κινδύνου: Η Πράξη για την ΤΝ απαγορεύει ρητά τις πρακτικές ΤΝ υψηλού κινδύνου που είναι ασυμβίβαστες με τις αξίες της ΕΕ και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Σε αυτές περιλαμβάνονται συστήματα ΤΝ που χειραγωγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά, συμμετέχουν σε κοινωνική αξιολόγηση, εκμεταλλεύονται τρωτά σημεία μέσω εξατομικευμένης διαφήμισης, διεξάγουν μαζική επιτήρηση, παραβιάζουν τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων ή συμμετέχουν σε πρακτικές διακρίσεων με βάση τη φυλή,

το φύλο ή άλλα χαρακτηριστικά. Οι απαγορεύσεις αυτές υπογραμμίζουν τη δέσμευση της ΕΕ για ηθική και υπεύθυνη χρήση της ΤΝ.

2. Συστήματα υψηλού κινδύνου: Τα συστήματα ΤΝ με πιθανούς κινδύνους για κρίσιμες υποδομές, την εκπαίδευση, την απασχόληση, τις δημόσιες υπηρεσίες, την επιβολή του νόμου και άλλα εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.

Οι προγραμματιστές και οι χρήστες συστημάτων ΤΝ υψηλού κινδύνου υπόκεινται σε συγκεκριμένες υποχρεώσεις βάσει της Πράξης ΤΝ για τη διασφάλιση της ασφάλειας, της ιδιωτικής ζωής και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου, όπως οι ιατρικές συσκευές, τα αυτόνομα οχήματα και τα συστήματα αναγνώρισης προσώπου, αντιμετωπίζουν αυστηρές απαιτήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου, την εφαρμογή μέτρων διαφάνειας και ιχνηλασιμότητας, τη διασφάλιση της ανθρώπινης εποπτείας και τη θέσπιση ισχυρής διακυβέρνησης δεδομένων.

Η Πράξη για την ΤΝ αποσκοπεί στον μετριασμό των κινδύνων και στην προώθηση της υπεύθυνης ανάπτυξης και χρήσης τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου. Ως αποτέλεσμα, η Πράξη επιβάλλει αξιολογήσεις συμμόρφωσης για τα συστήματα AI υψηλού κινδύνου πριν από την εμπορία ή τη χρήση εντός της ΕΕ. Διαπιστευμένοι οργανισμοί που θα έχουν εξουσιοδοτηθεί από τις εθνικές αρχές, θα διενεργούν αυτές τις αξιολογήσεις για να επαληθεύσουν τη συμμόρφωση με τις κανονιστικές απαιτήσεις.

Οι αξιολογήσεις συμμόρφωσης περιλαμβάνουν τεχνικές αξιολογήσεις, επισκοπήσεις εγγράφων και επιτόπιες επισκέψεις. Επιπλέον, η Πράξη για την ΤΝ θεσπίζει ένα σύστημα εποπτείας και επιβολής σε εθνικό επίπεδο, εξουσιοδοτώντας τις αρχές να επιβάλλουν πρόστιμα και κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση. Τέλος, προβλέπεται η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με στόχο την προώθηση της αμοιβαίας συνδρομής και συνεργασίας μεταξύ των εθνικών αρχών.

3. Συστήματα περιορισμένου κινδύνου: Τα συστήματα ΤΝ με συγκεκριμένες υποχρεώσεις διαφάνειας εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Τα chatbots, για παράδειγμα, θα πρέπει να ενημερώνουν τους χρήστες ότι αλληλεπιδρούν με μια μηχανή, ώστε να είναι δυνατή η τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων.

4. Συστήματα ελαχίστου ή μηδενικού κινδύνου: Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει συστήματα ΤΝ με αμελητέους κινδύνους, όπως τα βιντεοπαιχνίδια με ΤΝ και τα φίλτρα ανεπιθύμητης αλληλογραφίας. Τα συστήματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, καθώς προκαλούν ελάχιστη βλάβη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα απομακρυσμένα συστήματα βιομετρικής ταυτοποίησης θεωρούνται υψηλού κινδύνου και υπόκεινται σε αυστηρούς κανονισμούς. Οι εξαιρέσεις για τη χρήση τους είναι στενά καθορισμένες και απαιτούν άδεια από δικαστικά ή ανεξάρτητα όργανα, με περιορισμένο χρόνο, γεωγραφική εμβέλεια και αναζητούμενες βάσεις δεδομένων.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ

Παρόλο που η Πράξη για την ΤΝ αποτελεί ένα αξιέπαινο βήμα προς την κατεύθυνση της υπεύθυνης ρύθμισης της ΤΝ, υπάρχουν προκλήσεις και ανησυχίες. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Ουάσινγκτον εκφράζουν ανησυχίες για πιθανή βλάβη στην ανταγωνιστικότητα των ΗΠΑ και τη δημιουργία εμπορικών φραγμών. Υποστηρίζουν ότι οι διαφορετικοί κανονισμοί και πρότυπα σε διάφορες περιοχές θα μπορούσαν να κατακερματίσουν την παγκόσμια αγορά ΤΝ και να εμποδίσουν την πώληση αμερικανικών προϊόντων και υπηρεσιών ΤΝ.

Επιπλέον, εξακολουθούν να υπάρχουν φόβοι σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο του νόμου για την ΤΝ στην καινοτομία. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούν ότι ο κανονισμός μπορεί να καταπνίξει την καινοτομία στον τομέα της ΤΝ, καθώς οι εταιρείες ενδέχεται να διστάσουν να επενδύσουν σε έρευνα και ανάπτυξη εφόσον η συμμόρφωση με το κανονιστικό πλαίσιο εμποδίζει την ικανότητά τους να φέρουν καινοτόμα προϊόντα στην αγορά. Η εξεύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ της ρύθμισης και της καινοτομίας είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της τεχνητής νοημοσύνης με παράλληλη αντιμετώπιση των κοινωνικών ανησυχιών.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΗΣΥΧΙΩΝ

Για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχιών και την εξισορρόπηση της ρύθμισης και της καινοτομίας, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να συμμετάσχουν σε διεθνή διάλογο και συνεργασία. Η συνεργασία μεταξύ χωρών και περιφερειών είναι απαραίτητη για την καθιέρωση κοινών προτύπων και πλαισίων που ενθαρρύνουν την καινοτομία, ενώ παράλληλα υποστηρίζουν δεοντολογικά ζητήματα και προστατεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Συνεργαζόμενοι, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να δημιουργήσουν ένα παγκόσμιο τοπίο διακυβέρνησης της ΤΝ που θα προωθεί την υπεύθυνη ανάπτυξη της ΤΝ και θα επιτρέπει την απρόσκοπτη ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών ΤΝ πέρα από τα σύνορα.

Επιπλέον, οι τακτικές αναθεωρήσεις και επικαιροποιήσεις των κανονισμών ΤΝ είναι απαραίτητες για να συμβαδίζουν με το ταχέως εξελισσόμενο τεχνολογικό τοπίο. Ο νόμος για την ΤΝ θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα δυναμικό έγγραφο που απαιτεί προσαρμογή και βελτίωση καθώς προκύπτουν νέες εξελίξεις στην ΤΝ και ηθικές εκτιμήσεις. Παραμένοντας ενημερωμένοι και ανταποκρινόμενοι στο εξελισσόμενο τοπίο της ΤΝ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να διασφαλίσουν ότι ο νόμος για την ΤΝ αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζουν οι τεχνολογίες ΤΝ.

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ

Η Πράξη ΤΝ της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί σημαντικό ορόσημο για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της διακυβέρνησης της ΤΝ εντός της ΕΕ και επηρεάζει την παγκόσμια ρύθμιση της ΤΝ.

Με μεγάλη έμφαση στην αξιοπιστία, τις ηθικές εκτιμήσεις και τα θεμελιώδη δικαιώματα, η Πράξη για την ΤΝ θέτει τις βάσεις για την υπεύθυνη και υπεύθυνη ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να μεταμορφώνει την κοινωνία μας, οι φορείς χάραξης πολιτικής, οι ενδιαφερόμενοι φορείς του κλάδου και η κοινωνία στο σύνολό της πρέπει να συμμετέχουν σε συνεχείς συζητήσεις και συνεργασία για να περιηγηθούν στις πολυπλοκότητες της διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης και να αξιοποιήσουν το δυναμικό της προς όφελος της ανθρωπότητας στο σύνολό της.

Δρ. Σάββας Χατζηχριστοφή  Καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης, Πανεπιστήμιο ΝΕΑΠΟΛΙΣ Πάφος, Αντιπρύτανης έρευνας και καινοτομίας

Από περιοδικό Insider Μαΐου