Αλληλεγγύη στη γονιμότητα -Χρήσιμες πληροφορίες για δωρεά ωαρίων

 

Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι οι γυναίκες αυτές δεν θα μπορούσαν ποτέ να γίνουν μητέρες. Το ίδιο ίσχυε και για τους άνδρες οι οποίοι παρουσίαζαν προβλήματα με το σπέρμα τους. 

 

Στις μέρες μας τα προβλήματα αυτά, χάρη στην εξέλιξη της επιστήμης, μπορούν να υπερπηδηθούν και το κάθε ζευγάρι έχει τη δυνατότητα να τεκνοποιήσει. 

 

Στα μέσα του περασμένου αιώνα η επιστήμη άρχισε να αναπτύσσεται σε αυτό τον τομέα και κατά τη δεκαετία του 1970 εφαρμόστηκε η τεχνική της εξωσωματικής γονιμοποίησης (ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής). Έκτοτε η επιστήμη έχει κάνει βεβαίως τεράστια άλματα και στις μέρες μας τα ζευγάρια, ακόμα και αν δεν διαθέτουν τους δικούς τους γαμέτες, μπορούν να «δανειστούν» σπέρμα και ωάριο από άλλους ανθρώπους ή πλέον και από τράπεζες στις οποίες δωρητές «καταθέτουν» τη δική τους πολύτιμη δωρεά. 

 

 

Η πρακτική της δωρεάς ωαρίων ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και η πρώτη εγκυμοσύνη από δωρεά ωαρίων ήταν το 1983. Σήμερα, πάνω από 8 εκατομμύρια παιδιά έχουν γεννηθεί χάρη στην τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής παγκοσμίως, ενώ μεγάλος αριθμός εξ αυτών προήλθε από δωρεές ωαρίων.Επίσης, κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφονται γύρω στις 60.000 δωρεές ωαρίων, ενώ η λειτουργία τραπεζών φύλαξης και κρυοσυντήρησης γαμετών είναι καθόλα νόμιμη και συναντάται σε ολόκληρο τον αναπτυγμένο κόσμο. Τέτοιες «τράπεζες» λειτουργούν και στην Κύπρό τα τελευταία χρόνια, ενώ εδώ και δεκαετίες λειτουργούν με μεγάλη επιτυχία και τα διάφορα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης και η δωρεά ωαρίων αποτελεί μία από τις μεθόδους που νόμιμα χρησιμοποιούνται στο νησί, έστω και αν αυτό δεν έχει ακόμα γίνει πλήρως κατανοητό από την πλειονότητα των πολιτών. 

 

Επίσης, στην Κύπρο λειτουργούν ήδη τράπεζες για τη φύλαξη ωαρίων και σπέρματος, ενώ πολύ συχνά σε κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης γίνεται χρήση «ζωντανών» ωαρίων και σπέρματος τα οποία λαμβάνονται από δότες, γυναίκες και άνδρες τη συγκεκριμένη στιγμή. 

 

 

Η συντήρηση ωστόσο γαμετών ενισχύει πολύ περισσότερο τις πιθανότητες των ζευγαριών να αποκτήσουν σε κάποια στιγμή της ζωής τους παιδιά αφού ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αύξηση του ορίου ηλικίας κατά την οποία οι άνθρωποι αρχίζουν να σκέφτονται την τεκνοποίηση και άλλοι κοινωνικοί παράγοντες οδηγούν πολύ συχνά σε υπογονιμότητα. 

 

Παράλληλα, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ένας άνδρας ή μια γυναίκα αδυνατεί να τεκνοποιήσει λόγω γενετικών δυσλειτουργιών ή ακόμα λόγω κάποιας ασθένειας από την οποία νοσεί (π.χ. καρκίνος ο οποίος προϋποθέτει χημειοθεραπεία), ή στην περίπτωση των γυναικών επειδή παρουσιάζουν πρόωρη εμμηνόπαυση. 

 

Όπως εξηγεί στον «Φ» η εμβρυολόγος και ειδική σε θέματα γονιμότητας Σαχάρ Κασίρι, «στη σύγχρονη εποχή υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους ενδεχομένως μια γυναίκα ή ένας άνδρας να θέλει να συντηρήσει τα ωάρια της ή το σπέρμα του. 
Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος στη νεαρή του ηλικία να θέλει να δώσει περισσότερη βαρύτητα στην επαγγελματική του ανέλιξη.

 

Τώρα έχει την επιλογή να το κάνει διασφαλίζοντας ταυτόχρονα πως όταν έρθει η στιγμή και θα θέλει να τεκνοποιήσει θα έχει τη δυνατότητα να το κάνει. Είναι γνωστό ότι οι γυναίκες στις μικρότερες ηλικίες παράγουν πολύ καλύτερης ποιότητας ωάρια και με τη συντήρησή τους μπορούν να τεκνοποιήσουν στις μεγαλύτερες ηλικίες όπου η ποιότητα του ωαρίου μειώνεται». 

 

Ωστόσο, προσθέτει, «για αυτές τις περιπτώσεις, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο πρόβλημα αφού διαθέτουν τα δικά τους ωάρια ή

σπέρμα το οποίο “καταθέτουν” στις τράπεζες φύλαξης και το χρησιμοποιούν στη συνέχεια». 

 

Το μεγαλείο, στη συντήρηση γαμετών, είπε η κ. Κασίρι, «αφορά τη δωρεά ωαρίων και σπέρματος και οι τράπεζες συντήρησης έρχονται για να καλύψουν αυτή την ανάγκη κάποιων ανθρώπων που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν χωρίς την προσφορά κάποιων άλλων συνανθρώπων τους». 

 

Η δωρεά ωαρίων, σύμφωνα με την κ. Κασίρι, «είναι μια πράξη προσφοράς στον συνάνθρωπο, μια πράξη αλληλεγγύης μεταξύ των γυναικών διότι μια γυναίκα προσφέρει τα ωάριά της και μια άλλη γυναίκα αποκτά ξανά την ελπίδα να γίνει μητέρα». 

 

Πολύ συχνά, «οι γυναίκες φοβούνται να γίνουν δότριες ωαρίων επειδή πιστεύουν ότι υπάρχει κίνδυνος να επηρεαστεί η δική τους δυνατότητα να τεκνοποιήσουν στο μέλλον. Κάτι τέτοιο φυσικά και δεν ισχύει αφού η διαδικασία που ακολουθείται για τη δωρεά ωαρίων είναι απόλυτα ασφαλής και η γυναίκα επιστρέφει χωρίς να επηρεάζεται στην καθημερινότητά της». 

 

Κάποιες άλλες γυναίκες «φοβούνται τη φαρμακευτική αγωγή που θα τους χορηγηθεί για την παραγωγή ωαρίων. Και αυτό είναι λανθασμένο διότι η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται είναι η ίδια με την αγωγή που χορηγείται στις περιπτώσεις της εξωσωματικής γονιμοποίησης που εφαρμόζεται με απόλυτη ασφάλεια εδώ και δεκαετίες». 

 

Συχνά, «με ρωτούν αν όταν δίνεις ένα ωάριό σου, δίνεις το μωρό σου σε κάποιον άλλο. Φυσικά και δεν δίνεις το μωρό σου διότι ένα ωάριο δεν αποτελεί ένα μωρό. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, θα σήμαινε ότι κάθε μήνα η κάθε γυναίκα με κάθε ωάριο που χάνει, δίνει το παιδί της». 

 

Τέτοιες απορίες, σύμφωνα με την κ. Κασίρι, «μας υποβάλλονται πολύ συχνά και είναι δικαιολογημένες σε κάποιο βαθμό. Ας μην ξεχνάμε πως όταν άρχισαν οι μεταγγίσεις αίματος και οι αιμοδοσίες πολλοί άνθρωποι ένιωθαν άβολα με την ιδέα ότι το αίμα τους θα μεταγγιστεί σε κάποιο άλλο άνθρωπο. Σιγά-σιγά όμως η ανθρωπότητα αναπτύσσεται και ξεπερνά τέτοιου είδους προβληματισμούς, έτσι τώρα η αιμοδοσία θεωρείται ως ένα δώρο ζωής, και το ίδιο ισχύει με τη δωρεά οργάνων και πλέον με τη δωρεά ωαρίων και σπέρματος». 

 

Τα θέματα της υπογονιμότητας αλλά και των ευκαιριών που μπορεί να έχουν οι άνδρες και οι γυναίκες στις μέρες μας «είναι ουσιώδη και θα πρέπει σιγά-σιγά να αρχίσουν να εντάσσονται και στα προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών διότι δεν είναι μόνο η πρόληψη μιας εγκυμοσύνης ή μόνο η πρόληψη για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που θα δώσουν όλα τα απαραίτητα εφόδια για την ενήλικη ζωή του ανθρώπου». Οι αιτίες όπως η ηλικία, η λήψη φαρμάκων, το κάπνισμα το αλκοόλ προκαλούν προβλήματα στη γονιμότητα τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες, και «επομένως πρέπει να γνωρίζουμε έγκαιρα για το τι μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά μας να τεκνοποιήσουμε στη συνέχεια και να πάρουμε τις δικές μας αποφάσεις». 

 

 

Το ποσοστό της υπογονιμότητας σε ολόκληρο τον κόσμο υπολογίζεται γύρω στο 10%. Βεβαίως οι δυσκολίες στην τεκνοποίηση έχουν τις δικές τους διαβαθμίσεις. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, όπως διαπιστώνουν οι επιστήμονες διεθνώς, έχει επηρεάσει σημαντικά τη γονιμότητα των ανθρώπων, ενώ οι κοινωνικές αλλαγές που καταγράφηκαν τον περασμένο αιώνα και συνεχίζονται έχουν αυξήσει σημαντικά το όριο ηλικίας κατά την οποία οι γυναίκες μπαίνουν στη διαδικασία της τεκνοποίησης. Μαζί με τις κοινωνικές αλλαγές, όμως, το πέρασμα του χρόνου φέρνει και τεράστιες αλλαγές στην επιστήμη και την τεχνολογία η οποία έρχεται για να «εναρμονίσει» μεταξύ τους τα νέα δεδομένα και να βοηθήσει τα υπογόνιμα ζευγάρια στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν παιδί. Η δωρεά σπέρματος και ωαρίων αποτελεί πλέον πρακτική που ακολουθείται σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ και στην Κύπρο μετά τις αλλαγές στη σχετική νομοθεσία τα ζευγάρια μπορούν να «δανειστούν» τόσο σπέρμα όσο και ωάρια για να τεκνοποιήσουν στις περιπτώσεις που τα ίδια αδυνατούν. Από την άλλη, με την κρυοσυντήρηση ωαρίων ή σπέρματος, άνδρες και γυναίκες που παρουσιάζουν σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος ο οποίος προνοεί υποβολή του ατόμου σε χημειοθεραπεία, μπορούν να κρατήσουν «ζωντανή» την ελπίδα για τεκνοποίηση στο μέλλον. Αρκεί να αναφέρουμε ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση γίνονται κάθε χρόνο γύρω στις 50.000 – 60.000 δωρεές ωαρίων, ενώ στις ΗΠΑ οι αριθμοί είναι παρόμοιοι. 

 

Μπορεί απλώς να θέλουν να βοηθήσουν όσους ταλαιπωρούνται λόγω προβλημάτων υπογονιμότητας. Επιλέγοντας μια γυναίκα να γίνει δότρια ωαρίων, έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τη ζωή των άλλων και να τους βοηθήσει να κάνουν πραγματικότητα το όνειρό τους να αποκτήσουν παιδί.

 

Μπορεί παράλληλα να έχουν κάποιον στον κοινωνικό τους περίγυρο που αντιμετωπίζει προβλήματα υπογονιμότητας και έχουν δει από πρώτο χέρι πόσο μεγάλη διαφορά μπορεί να κάνει η δωρεά ωαρίων. 

 

Συχνά, οι άνθρωποι που αναζητούν δότρια ωαρίων προτιμούν να επιλέξουν μια γυναίκα που έχει τα ίδια εξωτερικά χαρακτηριστικά με εκείνους. Για τον λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντική για εμάς η ποικιλομορφία των δοτριών μας και ενθαρρύνουμε γυναίκες κάθε εθνικότητας και εθνικής καταγωγής να υποβάλουν αίτηση για να γίνουν δότριες ωαρίων.

 

 

Για πολλά χρόνια, οι γυναίκες παντρεύονταν νωρίς, έμεναν στο σπίτι και έκαναν μωρά. Όμως σήμερα, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική για πολλές γυναίκες. Οι περισσότερες γυναίκες επικεντρώνονται στην καριέρα τους, παντρεύονται αργότερα και αναβάλλουν τη μητρότητα. Είναι ευρέως γνωστό ότι η γονιμότητα μιας γυναίκας, και η ικανότητά της να μείνει έγκυος και να συνεχίσει επιτυχώς αυτήν την εγκυμοσύνη, μειώνεται καθώς μεγαλώνει. Ενώ σήμερα οι θεραπείες υπογονιμότητας βοηθούν αποτελεσματικά τις γυναίκες κάθε ηλικίας να μείνουν έγκυες, οι γυναίκες στην ηλικία των είκοσι και στην αρχή των τριάντα ετών έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνουν έγκυες, με ή χωρίς θεραπεία. Περίπου το ένα τρίτο των ζευγαριών, στα οποία η γυναίκα είναι 35 ετών ή μεγαλύτερη, θα αντιμετωπίσει προβλήματα στη σύλληψη. Εκτιμάται επίσης ότι τα δύο τρίτα των γυναικών από την ηλικία των 40 ετών δεν θα είναι σε θέση να συλλάβουν φυσιολογικά.

 

 

Η φύλαξη και η συντήρηση σπέρματος και ωαρίων γίνονται με βάση αυστηρούς κανόνες, ο οποίοι περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την ανωνυμία του δότη/τριας. 

 

Επίσης, για κάθε χώρα ισχύουν διαφορετικά δεδομένα για τον αριθμό των δωρεών που μπορεί να κάνει το ίδιο άτομο. Για την Κύπρο ένας δότης μπορεί να «εξυπηρετήσει» μόνο μια οικογένεια και αυτό λόγω του μικρού πληθυσμού του νησιού και των πιθανοτήτων που υπάρχουν να «συνδεθούν» κατά την ενήλική τους ζωή άτομα που βιολογικά έχουν κοινό τον έναν τους γονιό. 

 

Σε άλλες χώρες οι αριθμοί αλλάζουν. Για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο ένας δότης σπέρματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί από δέκα οικογένειες, λόγω και πάλι του μεγέθους της χώρας.

 

Όπως εξήγησε η κ. Κασίρι, «υπάρχει μια πολύ αυστηρή δομή και στις τράπεζες σπέρματος τηρείται ένα πολύ λεπτομερές αρχείο στο οποίο πρόσβαση έχει μόνο η τράπεζα η οποία επίσης υποχρεούται να διατηρεί αυτό το αρχείο για μεγάλο χρονικό διάστημα».

 

Σε κάποιες χώρες της ΕΕ τηρείται από το κράτος αρχείο δοτών, «ώστε να μην μπορεί κάποιος να προσφέρει ξανά και ξανά ωάριο ή σπέρμα και να δημιουργούνται στην πορεία προβλήματα και να αυξάνονται οι πιθανότητες να γνωρίζονται μεταξύ τους παιδιά από τον ίδιο δότη».