Οι παλαιότεροι έλεγαν πως η Κύπρος είναι «παθκιά τζιαι παράδοση». Και είχαν δίκαιο. Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις στο νησί από κάτω έχει παράδοση. Αντικείμενα που χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα για οικιακή ή άλλη χρήση είναι προϊόν της λαϊκής μας παράδοσης που σε πείσμα των καιρών, καλά κρατεί και στη σημερινή καθημερινότητα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, η τόνενη καρέκλα, ή «τσαέρα» κατά τους παλιούς… 

Η πλούσια παράδοση του τόπου μας, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία και τον πολιτισμό, πρέπει με κάθε τρόπο να διασωθεί, να συντηρηθεί και να προσφερθεί στις νεότερες γενιές ως ένα δώρο για μελέτη και απόκτηση γνώσεων. 

Με γνώμονα τη διατήρηση της λαϊκής μας παράδοσης και τη μεταλαμπάδευσή της στις νέες γενιές ο Λαπηθιώτης Σοφοκλής Φυττής, πρόσφυγας από την κατεχόμενη Λάπηθο, ίδρυσε το «Λαογραφικό Μουσείο Σοφοκλή Φυττή», ανοίγοντας «παράθυρο» στην ιστορία της Κύπρου. Έγνοια του πρώην βουλευτή, που δεν κάθησε ήσυχος μετά την αφυπηρέτησή του; Η διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς και η διάχυση της γνώσης γι’ αυτήν στους νέους, προκειμένου να την αγαπήσουν, να την κρατήσουν και να την παραδώσουν στις επόμενες γενιές. 

Ο Σοφοκλής Φυττής, ο πρώην βουλευτής, είναι ιδιαίτερα γνωστός για τους διαχρονικούς αγώνες για την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους, για τη διατήρηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, αλλά και για την πρόοδο και την ευημερία του αγροτικού κόσμου.

Η δημιουργία του Λαογραφικού Μουσείου είναι αποτέλεσμα πολύχρονης και κοπιώδους προσπάθειας συλλογής παραδοσιακών έργων λαϊκής τέχνης, παραδοσιακών αντικειμένων επαγγελματικής και οικιακής χρήσης και άλλων υλικών που χρησιμοποιούσαν είτε επαγγελματικά κάποιες ομάδες του πληθυσμού είτε οι Κύπριοι στην καθημερινότητά τους. 

Το Λαογραφικό Μουσείο Σοφοκλή Φυττή στεγάζεται στην οδό Φροντίδος 16, στην Κάτω Λακατάμια. Εγκαινιάστηκε στις 25 Μαΐου του 2018 και έκτοτε παραμένει ανοικτό τόσο για τους ιδιώτες που επιθυμούν να το επισκεφθούν, όσο και για οργανωμένα σύνολα και μαθητές με δωρεάν είσοδο. 

Από την ημέρα που άνοιξε τις πύλες του, το Λαογραφικό Μουσείο φιλοξένησε αρκετές εκδηλώσεις στους χώρους του όπως για παράδειγμα παρουσιάσεις βιβλίων, αναπαράσταση παραδοσιακού κυπριακού γάμου, έκθεση λαϊκής τέχνης κ.ά.

Ξενάγηση στο Λαογραφικό Μουσείο 

Ο «Φ» βρέθηκε στο Λαογραφικό Μουσείο του Σοφοκλή Φυττή, με τον ίδιο να μας ξεναγεί στους χώρους και να μας επεξηγεί με κάθε λεπτομέρεια τα εκθέματα. Η αγάπη του για το μουσείο αλλά και ο ενθουσιασμός του ήταν κάτι περισσότερο από εμφανή. Τα αντικείμενα τα οποία συνέλεξε όλα αυτά τα χρόνια δεν αφορούν μόνο τη Λάπηθο, αλλά και τον Καραβά και τον Άγιο Αμβρόσιο της Κερύνειας και άλλα χωριά της Κύπρου. 

Το Λαογραφικό Μουσείο φιλοξενεί σημαντικά είδη άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Τρία εξ αυτών προέρχονται από τη Λάπηθο: 

  • Ο βελονόκομπος, το κέντημα το οποίο γίνεται στα πετσετάκια. 
  • Τα αλειφτά της Λαπήθου.
  • Τα είδη μαχαιροποιίας.
  • Τα τσιακκιά τα λαπηθκιώτικα.
  • Τα φερβολιτέ του Καραβά.
  • Υφαντά φυθκιώτικα. 
  • Είδη καλαθοπλεκτικής των Λιβαδιών. 

 

Στο πέρασμα των χρόνων ο κ. Φυττής μάζεψε επίσης και ξυλόγλυπτα αντικείμενα, σεντόνια ταϊστά, βούφα, μία ραπτομηχανή Βίσμαρκ του 1920, άλλα υλικά οικιακής χρήσης, εργαλεία γεωργικής απασχόλησης, βιβλία, παλιές φωτογραφίες από την επαρχία Κερύνειας, παλιές διαφημίσεις και παλιά χαρτονομίσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Άλλα τα αγόρασε ο ίδιος από τους ιδιοκτήτες τους και άλλα του τα παραχώρησαν πολίτες, οι οποίοι γνώριζαν την αγάπη του για την παράδοση, αλλά και τον στόχο του να δημιουργήσει έναν χώρο όπου θα τα εκθέτει με δωρεάν είσοδο στο κοινό. 

Σήμερα, το Μουσείο διαθέτει πέραν των 140 εκθεμάτων, το καθένα από τα οποία φέρει πινακίδα με τον τίτλο του, τον κατασκευαστή, τον δωρητή, τη χρονολογία.

Η απόφαση για τη δημιουργία Μουσείου

Κατά τη διάρκεια της βουλευτικής του θητείας και όντας μέλος της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής, ο Σοφοκλής Φυττής ενέγραψε θέμα για τη δημιουργία του Μουσείου Κυπριακής Υπαίθρου. Μάλιστα για τη δημιουργία του υπήρχαν και δύο υπουργικές αποφάσεις του 1989 και 1990, επί προεδρίας Γιώργου Βασιλείου, οι οποίες προϋπέθεταν την παραχώρηση 50 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων από την Κυβέρνηση για να χτιστούν σπίτια κυπριακής τεχνοτροπίας. Ένα σχέδιο που συζητήθηκε τουλάχιστον τέσσερις φορές, αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκε για πολλούς λόγους.

Ο ίδιος συνέχισε να συλλέγει αντικείμενα. Από την εποχή που ήταν δημόσιος υπάλληλος και έπειτα. «Ενώ ήμουν υπάλληλος του
Αναδασμού στη Λάρνακα, κάποιος στο Μαρώνι μού πούλησε πιάτα, το 1982. Μετά ένας υπάλληλος βρήκε πεταμένο ένα γουδί μισοσπασμένο και μου το έφερε. Ένας φίλος από την Καλαβασό, ο Αυξέντιος Παυλίδης, μού έφερε ένα γουδί. Το έχω να εκτίθεται με το όνομά του. Ένας άλλος φίλος μού έφερε μια κούζα. Όταν μάζευα αντικείμενα, ορισμένα βαριά, δεν είχα τόπο να τα βάλω. Σκέφτηκα και εισηγήθηκα στον Δήμο Έγκωμης, στον οποίο είναι το σπίτι μου (επί δημαρχίας Πέτρου Στυλιανου). Του λέω θέλω να τα δώσω στον δήμο να δημιουργήσει έναν χώρο. Μου έλεγε ότι ούτε εκείνοι είχαν χώρο. Εκεί στον Παρισινό δημιουργήθηκε ένας κυκλικός κόμβος. Εκεί σκέφτηκε ο δήμος και έκανε ένα περιτοίχισμα. Τους τα έδωσα. Πιθάρια, γούρνες, άροτρα κτλ. Περίπου 10 βαριά αντικείμενα και άλλα μικρότερα. Τα έβαλαν εκεί με μια ταμπέλα ότι είναι αγροτικά αντικείμενα, μαζί με το όνομά μου. Κάποια καταστράφηκαν από ζημιές» θυμάται.

Μετά το πέρας της βουλευτικής του θητείας και την αποζημίωση που πήρε, κατάφερε να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Να δημιουργήσει έναν χώρο για την ενίσχυση της πολιτιστικής παράδοσης, της ενημέρωσης, αλλά και της εκπαίδευσης των νέων στα είδη της τέχνης, στα έθιμα στην πολύχρονη κυπριακή τοπική απασχόληση και δεξιότητες.

«Θεωρούμε ότι η προσπάθεια αυτή είναι μια μικρή έστω προσφορά στον πολιτισμό και στην πατρίδα μας. Πολλά αντικείμενα και κατασκευές μένουν, ενώ όλα τα άλλα χάνονται. Ο πολιτισμός, δηλαδή, μένει ανά τους αιώνες. Για παράδειγμα, ένα βιβλίο, η ζωγραφική, η μουσική, η χειροτεχνία, τα είδη αγγειοπλαστικής, ένα καλό αρχιτεκτονικό κτίσμα, τα έθιμα, το θέατρο κ.τ.λ. διατηρούνται, ενώ πολλές άλλες πτυχές και είδη της Κερύνειας και άλλων κατεχόμενων περιοχών χάνονται» αναφέρει χαρακτηριστικά στον «Φ».

Εγκεκριμένο από το υπουργείο Παιδείας

Το Λαογραφικό Μουσείο – Ίδρυμα Σοφοκλή Φυττή είναι ενταγμένο στον κατάλογο των σχολικών επισκέψεων ο οποίος προτείνεται στη Δημοτική και στη Μέση Εκπαίδευση, με την προτροπή τα σχολεία να εντάξουν μια επίσκεψη στις δραστηριότητές τους. Το Μουσείο γεμίζει τους επισκέπτες με γνώσεις. Τονώνει τις μνήμες και τη νοσταλγία. Αυξάνει την αγάπη για τις τέχνες και τον πολιτισμό. Είναι ένα ταξίδι του επισκέπτη στην Κύπρο του χθες, αλλά και αγάπης για το παρελθόν και εκτίμησης σε όσους εξασκούν ακόμη παραδοσιακά επαγγέλματα.

Οι μεγάλοι ενθουσιάζονται από τη θύμηση που τους προκαλούν τα διάφορα αντικείμενα του μουσείου, αν έζησαν πριν από μερικές δεκαετίες, ενώ οι μικροί σε ηλικία αναγνωρίζουν την ύπαρξη των αντικειμένων αυτών στο σπίτι τους ή στο σπίτι της γιαγιάς και του παππού.