Από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας η αφήγηση και η τέχνη του θεάτρου χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο επικοινωνίας και θεραπείας.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του, «Περί Ποιητικής», έλεγε ότι η τραγωδία προκαλεί συναισθηματική και πνευματική κάθαρση, μια απελευθέρωση συναισθημάτων, που οδηγεί στον εξαγνισμό των αισθήσεων και της ψυχής. Στην ιστορία των πολιτισμών πολλά έθιμα και δραματικές διαδικασίες και δρώμενα χρησιμοποιούνται θεραπευτικά.
Όταν οι εμπειρίες της ζωής αναπαριστάνονται μέσω της αφήγησης μαζί με άλλους και μπροστά σε άλλους, αποκτούν πρόσθετη εγκυρότητα. Οι εμπειρίες συναντούν την ενσυναίσθηση, τον σεβασμό και την αποδοχή των άλλων και δημιουργείται μια γέφυρα ανάμεσα στην αφήγηση, την δραματική τέχνη και την ψυχοθεραπεία. Το θέατρο είναι το παιχνίδι των ενηλίκων, η ομάδα βιώνει μέσω της αφήγησης παρόν, παρελθόν, καθημερινότητα και, μέσω της απελευθέρωσης που φέρνει η αφήγηση της αυθεντικής μας ιστορίας, αλλάζουμε την θεώρηση του κόσμου.
Ο Σωκράτης μίλησε για το «Γνώθι σαυτόν». Η αυθεντική αφήγηση έχει αυτό τον στόχο, την καλύτερη γνωριμία με τον εαυτό μας. Χωρίς να το καταλαβαίνουμε μέσα από την αφήγηση έρχεται η αναγνώριση των συναισθημάτων και όταν γίνεται μέσα σε μία ομάδα ανθρώπων φιλικά προσκείμενων, βοηθά τον κάθε άνθρωπο να βιώσει την ολοκλήρωση και την ισορροπία, ψυχική και πνευματική. Η ζωντανή, αυθεντική αφήγηση ιστοριών ζωής με σκοπό να την επαναδιατυπώσει, σε βοηθά να βγεις από τον εαυτό σου, να τον παρατηρήσεις, να κατανοήσεις και να θεραπευτείς. Η εξερεύνηση του εαυτού, η απελευθέρωση μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τις τεχνικές αφήγησης είναι λυτρωτική και συντελεί στην θεραπευτική αλλαγή του ανθρώπου. Απελευθερώνεσαι, αναγνωρίζεις, επαναπροσδιορίζεις, ενδυναμώνεσαι. Η αφήγηση αυθεντικών ιστοριών προβληματίζει και, με την σωστή καθοδήγηση, βγάζει στην επιφάνεια εσωτερικές κρίσεις και συγκρούσεις.
Η αφήγηση είναι ένας τρόπος έκφρασης, που ενισχύει την αυτοπεποίθηση. Η αυτοεκτίμηση και η αντίληψη της δύναμης των κοινωνικών δεξιοτήτων. Εκλογικεύουμε και αναλύουμε τα βιώματα μας, και ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματα μας. Το πιο σημαντικό, όμως, και βήμα ιδιαίτερης σημασίας είναι η μαγική διαδικασία που μας δίνει την ικανότητα να κατανοούμε τις ψυχικές καταστάσεις τόσο των δικών μας όσο και των άλλων. Σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον εκτόνωσης και συναισθηματικής έντασης διηγούμαστε τις ιστορίες μας και μέσα από αυτό το μοίρασμα καταλαβαίνουμε και νιώθουμε ότι όλοι είμαστε όλα και η δύναμη μας είναι αυτή. Όλα συμβαίνουν σε όλους, κανένας δεν εξαιρείται.
Στην πορεία της ζωής μας, μαζεύουμε ιστορίες και καλές όμορφες γεμάτες ενθουσιασμό ιστορίες αγάπης, γέννησης, επιτευγμάτων, όμορφες στιγμές σύνδεσης με άλλους ανθρώπους. Συνήθως, όμως, μας κερδίζουν όταν θα έρθει η στιγμή να διηγηθούμε ιστορίες της ζωής μας οι δυσάρεστες στιγμές, αυτές που μας πόνεσαν οι στιγμές που μας καθόρισαν, όταν έπρεπε να μιλήσουμε και δεν το κάναμε … Όταν μας έκαναν να αμφισβητήσουμε τον εαυτό μας. Όλα αυτά που μαζέψαμε, η πίκρα, η απογοήτευση, τα συσσωρευμένα, καταπιεσμένα συναισθήματα, όλα αυτά γίνονται οι ιστορίες μας. Όταν τις μοιραζόμαστε τις εξαγνίζουμε. Με δύο λόγια, είμαστε οι ιστορίες που λέμε και κυρίως οι ιστορίες που δεν λέμε.
Η αφηγηματική οπτική στην ψυχοθεραπεία είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται στην συστημική ψυχοθεραπεία. Νιώθω, ειλικρινά, πολύ τυχερή που συνεργάζομαι με την Άντρη Χριστούδια, ψυχολόγο και συστημική ψυχοθεραπεύτρια, που έχει αποδείξει με την δουλειά και πολλή κόπο ότι η ψυχοθεραπεία είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε τα τραύματα μας, τις δυσκολίες και τις ανηφόρες που αναγκαζόμαστε να ανεβούμε .
Η πολυδιάστατη προσέγγιση της υποκριτικής τέχνης και της ψυχοθεραπείας μαζί είναι μια μοναδική συγκυρία να αποφύγουμε τις περιοριστικές φωνές του παρελθόντος και να δώσουμε στον εαυτό μας τα απελευθερωτικά μηνύματα για το μέλλον. Ο λόγος, η αφήγηση αποκαλύπτει αυτά που έχουμε μέσα στην ψυχή μας βαθιά και πολλές φορές αυτό το βάθος δεν φαίνεται. Μέσα στο πλαίσιο της αφήγησης, της αναπαράστασης των συμβολισμών, ακόμα και οι σιωπές έχουν σημασία.
Τέλος θα ήθελα να τονίσω με έμφαση ότι η αφήγηση διευκολύνει τη διαδικασία επούλωσης και δίνει στους ανθρώπους την δυνατότητα να βρουν και να δημιουργήσουν νόημα από τα καταστροφικά γεγονότα που έχουν υποστεί. Μας δίνει επίσης την δυνατότητα να προχωρήσουμε και να εξελιχθούμε.
* Νικολέττα Χριστοφόρου, Ηθοποιός – Θεατρολόγος ,Communication Skills Εxpert, Δασκάλα Θεάτρου & Επικοινωνίας, Storytelling Coach, Self–Expression Coach
