Μεταφορά κρατουμένων μεταξύ χωρών είναι πέραν από συχνό φαινόμενο, άλλοτε Κύπριοι που καταδικάζονται στο εξωτερικό και θέλουν να εκτίσουν την ποινή τους στη Κύπρο και άλλοτε αλλοδαποί που καταδικάζονται στη Κύπρο και θέλουν να μεταφερθούν στη δική τους χώρα.
Όλες οι μεταφορές ασχέτως χώρας και περιπτώσεις ελέγχονται στη βάσει των κανονισμών μεταφοράς κρατουμένων όπως αυτοί εντοπίζονται στο εγχειρίδιο «International Transfer of Sentenced Persons» των Ηνωμένων Εθνών, UNODC – United Nations Officeon Drugsand Crime. Όπως μπορεί κάποιος αμέσως να εντοπίσει εντός του συγκεκριμένου εγχειρίδιου πρώτα πρέπει να συμφωνεί στην μεταφορά ο ίδιος ο κρατούμενος εκτός και αν μιλούμε για διαδικασία απέλασης. Στις διαδικασίες απέλασης, ασχέτως της άποψης του κρατουμένου, η χώρα εκδίδει σχετικά διατάγματα για συγκεκριμένους λόγους που της επιτρέπουν να απελάσει τον κρατούμενο με την διαφορά όμως ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η χώρα απέλασης δεν ζητά την συνεργασία της χώρας που θα παραλάβει το εν λόγω άτομο. Για αυτό το λόγο η απέλαση συνοδεύεται και με διαταγή αναστολής της ποινής του κρατουμένου και άρα όταν φτάνει στην χώρα του δεν υπάρχει ποινή που πρέπει να εκτίσει.

Σε αντίθεση με το αμέσως πιο πάνω, η μεταφορά του κρατουμένου που γίνεται για σκοπούς έκτισης της ποινής του στη χώρα παραλαβής του και το αντίθετο, επιβάλει την συνεργασία μεταξύ των δύο κρατών η οποία συνεργασία σε αρκετές περιπτώσεις έχει συμφωνηθεί μέσο πολυμερών συμφωνιών (multilateral agreements), ή διμερών συμφωνιών (bilateral agreement), ή στην απουσία των δύο προηγουμένων να συμφωνηθεί κατά περίπτωση. Πολυμερής συμφωνίες έχουμε για παράδειγμα την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Μεταφοράς Κατάδικων 21.ΙΙΙ.1983 και απόφαση πλαίσιο 2008/909/JHA την οποία έχουν υπογράψει όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και άλλες χώρες που δεν είναι εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σύνολο πέραν των 66 χωρών. Άλλο παράδειγμα πολυμερής συμφωνίας είναι η Inter-American Conventionon Serving Criminal Sentences Abroad η οποία έχει υπογραφτεί από πέραν των 41 χωρών. Στα πλαίσια αυτών των συμφωνιών υπάρχει μεταξύ των χωρών που υπογράψαν ένα αμοιβαίο σεβασμό στους κανόνες που εντοπίζει κάποιος στο κείμενο της συμφωνίας και αφορά την μεταφορά κρατουμένων. Αν οι χώρες δεν εντοπίζονται σε αυτές τις συμφωνίες τότε υπάρχουν (σε κάποιες περιπτώσεις) οι απευθείας συμφωνίες μεταξύ των κρατών, διμερής.

Σε όλες τις περιπτώσεις, όπως αναφέραμε πιο πάνω βασικές αρχές είναι αυτές που εντοπίζονται στο εγχειρίδιο των Ηνωμένων Εθνών. Η χώρα που έχει το άτομο και θα το αποστείλει πρέπει να συμφωνεί στην αποστολή του ατόμου και η χώρα που θα παραλάβει το άτομο θα πρέπει και πάλι να συμφωνεί στην παραλαβή του. Θέματα που προκύπτουν είναι αν το αδίκημα για το οποίο εκτίει ποινή φυλάκισης το άτομο θεωρείται ποινικό αδίκημα και στην χώρα παραλαβής, αν η ποινή που εκτίει είναι ποινή η οποία μπορεί να εκτιθεί και στη χώρα παραλαβής ή αν θα πρέπει το Δικαστήριο να τροποποιήσει την ποινή του ατόμου για να συνάδει με το εθνικό δίκαιο της χώρας, αν το άτομο θα τύχει σωστής μεταχείρισης και σεβασμού των δικαιωμάτων του και αλλά πολλά. Στόχος πάντα είναι η καλύτερη κοινωνική επανένταξη (rehabilitation, resocialization andreintegration) και για αυτό πριν τη μεταφορά του ατόμου γίνεται σχετική αξιολόγηση. Το άτομο θα μεταφερθεί σε χώρα όπου φαίνεται να μπορεί να υπάρξει καλύτερη κοινωνική επανένταξη λόγω της γλώσσας, της οικογένειας, και άλλων κριτήριων που αφορούν την επανένταξή του ατόμου πίσω στη κοινωνία. Καλύτερη επανένταξη σημαίνει ταυτόχρονά και μείωση της παραβατικότητας αφού η εύκολη προσαρμογή λόγω της μεταφοράς πετυχαίνει και την μείωση της εγκληματικότητας.

Συνεπώς, κατόπιν αιτήματος του ατόμου, ξεκινά μια διαδικασία συνεννόησης μεταξύ των δύο κρατών η οποία αφορά τα γραφεία των Εισαγγελέων και των υπουργών Δικαιοσύνης για την διευθέτηση και ολοκλήρωση της μεταφοράς του κρατούμενου.

Όσο το συντομότερο μπορεί να γίνει μια μεταφορά τόσο τα καλύτερα αποτελέσματα για το ίδιο το άτομο αλλά και το ευρύτερο σύνολο στον πληθυσμό της φυλακής που πάσχει από υπερπληθυσμό αλλά και την ευρύτερη κοινωνία αφού υπάρχει ορθότερη επανένταξη του ατόμου.

*Δικηγόρος