Την απόφαση να αφαιρέσει μια ατάκα από την παραγωγή της Σκηνής 018 «Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες» υποχρεώθηκε να λάβει ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου, κατόπιν υπόδειξης από την Επιτροπή Έγκρισης Θεαμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας. Η απόφαση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ιδιαίτερα στον καλλιτεχνικό κόσμο, ενώ τοποθετήθηκε και ο Υφυπουργός Πολιτισμού. 

Η συγκεκριμένη ατάκα στην αρχή της παράστασης έχει ως εξής: «Μπορεί ένα αγόρι να αγαπά ένα άλλο αγόρι κι ένα κορίτσι ένα άλλο κορίτσι;». 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή Έγκρισης Θεαμάτων του ΥΠΑΝ έλαβε την απόφαση να ξαναδεί την παράσταση μετά από διαμαρτυρία μητέρας μαθήτριας σε ραδιοφωνικό σταθμό της Ελλάδας (!), που έκανε λόγο για «επιβλαβείς για τα παιδιά» ομοφυλοφιλικές αναφορές. 

Πάντως, η αφαίρεση της ατάκας ισχύει μόνο για την εκδοχή της παραγωγής που προορίζεται για τις οργανωμένες μαθητικές παραστάσεις τις καθημερινές κι όχι για την εκδοχή που παρουσιάζεται κάθε Κυριακή πρωί για το ευρύ κοινό. Κι αυτό γιατί οι οργανωμένες παραστάσεις απαιτούν την έγκριση της επιτροπής, η οποία τη δεύτερη φορά που είδε την παραγωγή αναθεώρησε την ίδια της την απόφαση και υπέδειξε στον οργανισμό ότι αν δεν αφαιρεθεί δεν θα επιτρέψει να γίνουν μαθητικές παραστάσεις. Ο ΘΟΚ αποφάσισε να συμμορφωθεί παρά το γεγονός ότι η παρέμβαση αυτή δεν είχε την έγκριση του σκηνοθέτη, Μάριου Κακουλλή, αλλά και των συντελεστών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μάριος Κακουλλής: Tο κυπριακό θέατρο πρέπει να βρει την ταυτότητά του

«Το κράτος έχει δώσει την πλήρη αρμοδιότητα και εξουσία στη συγκεκριμένη επιτροπή να εξετάζει και να παρεμβαίνει σε παραστάσεις» δήλωσε στον «Φ» ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΘΟΚ Σάββας Κυριακίδης. «Πήραμε την απόφαση με βαριά καρδιά, καθώς δεν θέλαμε να τη στερήσουμε από τους μαθητές. Τα χέρια μας ήταν δεμένα» πρόσθεσε. Ο ίδιος ανέφερε ότι εξ όσων γνωρίζει δεν υπάρχει σε άλλη χώρα της Ευρώπης επιτροπή με ανάλογη αρμοδιότητα, ειδικά σε ό,τι αφορά την έγκριση παραγωγών κρατικών θεάτρων. 

Τουμαζής: Αντιτίθεμαι στη λογοκρισία

Την παράσταση, στην κανονική της εκδοχή, που σύμφωνα με τον Σ. Κυριακίδη εκφράζει απόλυτα τον ΘΟΚ και δεν έχει τίποτα το μεμπτό ή το επιβλαβές για τα παιδιά, θα παρακολουθήσει το πρωί της Κυριακής και ο Υφυπουργός Πολιτισμού. Σε σχετική ερώτηση που του απευθύναμε, ο Γιάννης Τουμαζής αρκέστηκε να δηλώσει ότι αντιτίθεται «σε κάθε μορφή λογοκρισίας καλλιτεχνικού έργου» κι ότι αυτό το έχει καταστήσει σαφές τόσο στην πολιτική όσο και στην προσωπική του διαδρομή. 

Αντιδράσεις από τους ηθοποιούς

Η υπόθεση έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των ηθοποιών, την Ένωση Ηθοποιών Κύπρου και την Κλαδική Καλλιτεχνών Θεάτρου της ΣΗΔΗΚΕΚ ΠΕΟ. 

Οι καλλιτέχνες ΠΕΟ υποδεικνύουν ότι η απόφαση της Επιτροπής λήφθηκε κατόπιν αντιδράσεων με ομοφοβικό και και ρατσιστικό περιεχόμενο «που αποτελούν ποινικό αδίκημα». Στην τοποθέτησή τους σημειώνουν ότι «η ελευθερία της έκφρασης στην τέχνη είναι όπως το οξυγόνο στον άνθρωπο» και εκφράζουν την αλλεγγύη τους στους συντελεστές και την εναντίωσή τους σε κάθε μορφή φίμωσης της τέχνης, οπισθοδρόμησης της κοινωνίας και έλλειψης σεβασμού της διαφορετικότητας. 

Τέλος, ζητούν την επίσημη τοποθέτηση του ΥΠΑΝ για το θέμα, υπενθυμίζοντας τη δημοσιοποίηση του οδηγού που αφορά βασικά θέματα ανταπόκρισης στην ομοφοβία και τρανσφοβία στην εκπαίδευση. 

Η Ένωση Ηθοποιών Κύπρου από την πλευρά της επισημαίνει ότι ο κόσμος του θεάτρου είναι ένας κόσμος αποδοχής, αγάπης, σεβασμού, ποικιλομορφίας και συμπερίληψης και τάσσεται απέναντι σε κάθε μορφή λογοκρισίας στην τέχνη και σε κάθε μορφή βίας και μίσους. 

Παράλληλα, διερωτάται με ποια κριτήρια αξιολογούνται οι παραστάσεις για παιδιά από την εν λόγω Επιτροπή και τονίζουν την ευθύνη που έχει ο ΘΟΚ ως κρατικό θέατρο για τη διαφύλαξη της παράστασης και του καλλιτεχνικού αποτελέσματος όπως και απέναντι στην κοινωνία.

Να σημειωθεί τέλος ότι το ζήτημα των αρμοδιοτήτων και της επιστημονικής επάρκειας της Επιτροπής Έγκρισης Θεαμάτων απασχόλησε πρόσφατα ανοιχτή συζήτηση που διοργάνωσε το Κέντρο Θεάτρου για Παιδιά και Νεαρά Άτομα- Assitej Κύπρου με θέμα «Κάθε παιδί στο θέατρο – Το δικαίωμα του παιδιού για συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή του τόπου» με τη συμμετοχή επιστημόνων και παιδαγωγών. Αφορμή αποτέλεσαν κι άλλα πρόσφατα περιστατικά σε σχέση με αξιολογήσεις παραστάσεων, οι οποίες με διάφορες προφάσεις εμπόδισαν την πρόσβαση μαθητών σε εξαιρετικής ποιότητας θεάματα. 

Assitej Κύπρου: Να καταργηθεί η Επιτροπή Έγκρισης Θεαμάτων

Το Assitej Κύπρου τοποθετήθηκε από την πλευρά του πάνω στο θέμα που προέκυψε σημειώνοντας ότι μετά από μία σειρά ατυχών συστάσεων της Επιτροπής τα τελευταία χρόνια που αφορούν στην καταλληλότητα ή όχι παραγωγών θεάτρου για παιδιά,  διεξήγαγε έρευνα με τη βοήθεια των εθνικών κέντρων Assitej σε άλλες χώρες, σε σχέση με τη διαδικασία που ακολουθείται για τη θέαση παιδικών παραστάσεων από σχολεία.

«Με βάση την έρευνά μας, σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν υπάρχει αντίστοιχη επιτροπή. Αντίθετα, η διεύθυνση κάθε σχολείου και οι εκπαιδευτικοί που ασχολούνται με το θέατρο έχουν την ευθύνη για τις παραστάσεις που θα επιλεγούν για παρακολούθηση από τους μαθητές τους κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς». Στις πλείστες χώρες αποστέλλεται στα σχολεία υλικό από τα θέατρα για την παράσταση ή/και το κείμενο και το σχολείο μπορεί να αποστείλει εκπαιδευτικούς να την παρακολουθήσουν για να την επιλέξουν ή όχι για θέαση από τους μαθητές.

Σύμφωνα με το Κέντρο, η ύπαρξη μιας τέτοιας επιτροπής, η οποία δεν απαρτίζεται από ειδικούς για το θέατρο στην εκπαίδευση και επιχειρεί να λογοκρίνει θέματα ή φράσεις ή και λέξεις που κατά την άποψή της ενοχλούν, «δεν εδράζεται σε καμία λογική, υποβιβάζει το κύρος των καλλιτεχνών του θεάτρου (εφόσον κρίνονται από μη ειδικούς) και με κανένα τρόπο δε διασφαλίζει πως τα παιδιά θα προστατευτούν από ‘ακατάλληλο’ θέαμα».

Με βάση τα πιο πάνω, ο Assitej Κύπρου εισηγείται την κατάργηση της εν λόγω επιτροπής ή αν θα συνεχίσει να υπάρχει, τουλάχιστον την αλλαγή στη σύνθεσή της ώστε να αποτελείται από επαγγελματίες στο χώρο του θεάτρου για παιδιά και νεαρά άτομα με αποδεδειγμένη κατάρτιση. «Σε αυτή σίγουρα θα έχει θέση και παιδαγωγός με ειδίκευση σε κλάδο σχετικό με το θέατρο. Η κρίση να γίνεται με συγκεκριμένα κριτήρια, ανακοινωμένα, με διαφάνεια και να γίνεται γραπτώς, με τη σχετική αιτιολόγηση, ώστε να υπάρχουν συγκεκριμένες ευθύνες στην περίπτωση που επιχειρείται λογοκρισία, αδικαιολόγητος προστατευτισμός ή αλλαγές που δεν έχουν σχέση με το γνωστικό ή συναισθηματικό επίπεδο των παιδιών αλλά την αμάθεια μεγάλων».

Συντασσόμενο με τις συντεχνίες των ηθοποιών, το Κέντρο τονίζει ότι «η αγάπη, λοιπόν, δεν μπορεί να λογοκρίνεται» και επισημαίνει επιπρόσθετα ότι  κάθε παιδί πρέπει να έχει πρόσβαση στο θέατρο ώστε να μπορεί να καλλιεργήσει την κριτική του σκέψη, τη δημιουργικότητά του, τη φαντασία του αλλά και να γνωρίσει το θαυμαστό κόσμο του θεάτρου και όλων των τεχνών που περικλείει με υγεία. «Η παρακολούθηση παραστάσεων σίγουρα μπορεί και πρέπει να γεννήσει ερωτήματα στα παιδιά και ακριβώς εκεί είναι που ο ενήλικας γονιός ή εκπαιδευτικός που το συνοδεύει, έχει την ευκαιρία να συζητήσει θέματα με το παιδί του και να το διαπαιδαγωγήσει σωστά».