Το να είσαι διάσημος στο Facebook είναι σαν να είσαι πλούσιος στη Μονόπολη, έλεγε ένα παλιό ρητό. Στις μέρες μας αυτό μοιάζει να έχει παλιώσει ακόμη περισσότερο.
Η δημοφιλία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί πλέον μετρήσιμη κλίμακα. Έχει νούμερα και εξαργυρώνεται αναλόγως. Ο όρος insta-famous έχει αποκτήσει όχι μόνο έννοια και δυναμική, αλλά και χειροπιαστό νόημα και το παρατηρούμε ανήσυχοι στα παιδιά μας που ενίοτε φτάνουν να αυτοπροσδιορίζονται από τον αριθμό των followers. Ας ρίξουμε όμως και καμιά ματιά στον εαυτό μας.
Για να είμαστε ακριβείς, αυτό συμβαίνει ήδη εδώ και χρόνια. Ωστόσο, όπως πολλά φαινόμενα, τάσεις και ήθη, μαζί με τη συζήτηση που προκαλούν, καταφθάνουν στα μέρη μας με κάποια χρονοκαθυστέρηση- ακόμη και στην εποχή που μπορούμε να μάθουμε μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου κάτι που συμβαίνει στην άλλη άκρη του κόσμου. Έτσι, η καταγγελία που έκανε πριν λίγες μέρες το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών ότι υπεύθυνοι casting τηλεοπτικών σειρών ζητούν από τους υποψήφιους για τον ρόλο, μαζί με το βιογραφικό και τον αριθμό των followers στα social media, προκάλεσε σε Ελλάδα και Κύπρο αίσθηση στο κοινό και γόους και κοπετούς στην καλλιτεχνική κοινότητα. Είναι επόμενο θα πει κάποιος, γιατί τόσο στην Ελλάδα όσο και –ειδικά- στην Κύπρο όταν η κουτσή Μαριώ περάσει τους 1000 ακόλουθους αισθάνεται και δηλώνει… influencer.
Σκεφτείτε όμως να είστε ηθοποιός σε μεγάλες διεθνείς παραγωγές -ειδικά αγγλόφωνος- και να έχετε κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια ακόλουθους. Όσο να ‘ναι, δεν είναι παράξενο που αυτό κατάντησε να είναι κριτήριο. Κι όσο κι αν βρίσκουμε ενοχλητική τη σκέψη ότι ηθοποιός δεν σημαίνει μόνο φως αλλά και followers κι ότι ηθοποιός χωρίς ακόλουθους έφτασε να θεωρείται… ανακόλουθος, είναι η σκληρή πραγματικότητα την οποία πρέπει να δεχτούμε. Για να πούμε και του στραβού το δίκιο, άλλωστε, το ίματζ του ηθοποιού έμπαινε πάντα με κάποιον τρόπο στην αξιακή ζυγαριά της βιομηχανίας του θεάματος, αλλά και του θεάτρου.
Το Σωματείο Διευθυντών Κάστινγκ (Casting Directors’ Guild) στη Βρετανία προειδοποιούσε από το 2019 χαρακτηρίζοντας «απογοητευτική» την «αυξανόμενη τάση» στη βιομηχανία του θεάματος να δίνει βάρος στη διαδικτυακή απήχηση ενός ηθοποιού παρά στο ταλέντο και τις ικανότητές του. Ωστόσο, έχει αρχίσει να γίνεται κανόνας η αγορά συμβουλευτικών υπηρεσιών και στρατηγικών προώθησης για αύξηση των ακολούθων και για τον τζερτζελέ στα ΜΚΔ. Υπάρχουν περιπτώσεις σειρών σε συνδρομητικές πλατφόρμες streaming που οι παραγωγοί στηρίζουν τη στρατηγική προώθησης στην επισύναψη στους τίτλους του επεισοδίου των instagram handles (δηλαδή το όνομα χρήστη) των ηθοποιών.
Η ιδρύτρια του Marketing 4 Actors και εμπειρογνώμων του παρασκηνίου Χάιντι Ντιν συμβουλεύει τους πελάτες της ότι πρέπει να αντιμετωπίζουν το Twitter και το Instagram «σαν ένα τεράστιο πάρτι όπου δεν ξέρεις κανέναν κι ο μόνος τρόπος για να γνωρίσεις κάποιον είναι να συμμετέχεις». Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν απεριόριστες ευκαιρίες για διασυνδέσεις όσο οι ηθοποιοί παραμένουν ενεργοί στους λογαριασμούς τους αλλά και αλληλεπιδρώντας με τους άλλους. Η διαδρομή προς τη δόξα –ή έστω προς την αποκατάσταση- έχει ως αναγκαίους σταθμούς φωτογραφίες από το γεύμα τους, από τις διακοπές τους, τις προσωπικές τους στιγμές, από το συνολάκι που επέλεξαν στην τάδε πρεμιέρα ή τη δείνα εκδήλωση.
Η τάση αυτή είχε προηγουμένως παρατηρηθεί και αποδοκιμαστεί στον εκδοτικό κλάδο, με πολλούς συγγραφείς να ενθαρρύνονται από τους οίκους να «χτίσουν» προφίλ στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα να καταναλώνουν χρόνο και προσοχή για την αυτοπροβολή τους, αντί για την εξέλιξη της καλλιτεχνικής τους επάρκειας. Ρεύμα άρχισε να αποκτά και σε άλλους καλλιτεχνικούς χώρους όπως τα εικαστικά και, φυσικά, η μουσική: το χρηματιστήριο της τέχνης φαίνεται ότι δέχεται έντονες πιέσεις από το μάρκετινγκ της online δικτύωσης.
Στα μέρη μας, κάποιος που γνωρίζει πολύ καλά το παιχνίδι αυτό και τα οφέλη για την εμπορικότητα της εικόνας του είναι –καλά το μαντέψατε- ο ίδιος ο Υφυπουργός Πολιτισμού, Μιχάλης Χατζηγιάννης. Διατηρεί μάλιστα μόνιμη συνεργασία με εταιρεία που ειδικεύεται στη διαχείριση της παρουσίας του στα ΜΚΔ, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε μετά τον σάλο με το «λαθάκι» με το βίντεο από το πάρτι γενεθλίων του Νικόλα Παπαδόπουλου.
Έτσι παίζεται πια το παιχνίδι και δεν αφορά καν μόνο τον καλλιτεχνικό χώρο. Στο «τριπάκι» έχουν μπει από πολιτικοί, δημοσιογράφοι και ηλεκτρονικοί «εκδότες» -για να μη βγάζουμε την ουρά μας απ’ έξω- μέχρι ακόμη και ακαδημαϊκοί. Οι αθλητές, ειδικά των ομαδικών αθλημάτων, το έχουν πάρει πρέφα εδώ και χρόνια και αξιοποιούν τους λογαριασμούς τους στα ΜΚΔ ως ακόμη ένα διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια των ατζέντηδων προς διεκδίκηση ενός πιο παχυλού συμβολαίου.
Απορώ, λοιπόν, προς τι όλη αυτή η έκπληξη. Η ευχέρεια στην κοινωνική δικτύωση είναι επισήμως ένα επιπλέον προσόν. Το όρισε η ελεύθερη αγορά του διαδικτύου, δηλαδή το κοινό. Και παίζεται έτσι το παιχνίδι πολύ απλά γιατί ο ψηφιακός μας εαυτός έχει ήδη προσπεράσει σε ενεργητικότητα, σε εκτόπισμα αλλά ακόμη και σε αληθοφάνεια τον πραγματικό μας εαυτό. Είναι μαθηματικά σίγουρο ότι κάποια στιγμή το διαδικτυακό μας απείκασμα θα μάς απορροφήσει τελείως.
Ελεύθερα, 4.6.2023
