«Έλα πέντε γρόσια τζαι πήαινε στον φούρνο να φέρεις το ψωμί» μου έλεγε συχνά τα μεσημέρια η γιαγιά. Τι άλλο; Έτσι κι αλλιώς ο φούρνος «Το Άστρον», του Ππασιά μόνο ψωμί κυπριακό έφτιαχνε. Καρβέλια ολοστρόγγυλα, σαν γεμάτο φεγγάρι. Τα πρώτα ψωμιά έβγαιναν από τον φούρνο με το άστρο της αυγής. Το ήξερα γιατί το πρωινό αεράκι έφερνε συχνά τη μυρωδιά ως το σπίτι μας, την ώρα που κοιμόμασταν και έξω αχνοχάραζε.
Η δεύτερη φουρνιά έβγαινε από τον ξυλόφουρνο το μεσημέρι, όταν επέστρεφα από το σχολείο. Πήγαινα ως το καντούνι και έφευγα με το ψωμί αγκαλιά. Άχνιζε πάνω στην καρώ σχολική ποδιά μου. Χάρτινη ή πλαστική σακούλα; Μπα….στα χέρια το κρατούσα, λες κι είχα τη γη ολόκληρη στην αγκάλη μου. Έκοβα λίγο λίγο από την «ατζίαν» και το απολάμβανα στη σύντομη διαδρομή ως το σπίτι. Λίγα βήματα όλα κι όλα μα αρκετά ώστε το πανσέληνο καρβέλι μου να φτάνει πάντα στο τραπέζι με μερική έκλειψη.
Επέστρεφαν κι οι γονείς από το γραφείο και το σπίτι γέμιζε με φως. Όπως αυτό που έβλεπα στα στάχυα τα καλοκαίρια. Διασχίσαμε μια φορά τη Μεσαορία. Έναν κάμπο χρυσό ως πέρα που άχνιζε από την κάψα του καλοκαιριού. «Ο σιτοβολώνας της Κύπρου» μου είπαν, μα δεν κατάλαβα τη λέξη. Το σιτάρι! Από τους σπόρους του βγαίνει το αλεύρι και από αυτό το ψωμί. Μαγεία ακούγονταν όλα αυτά… Μα εγώ μέσα από τα στάχυα που τα έπαιρνε το καλοκαιρινό αεράκι έβλεπα μόνο χρυσάφι, φως και χαρά. Το αυτοκίνητό μας, καράβι τρικάταρτο που διέσχιζε τη χρυσή αυτή θάλασσα.
Το πανσέληνο ψωμί ήταν πάντα στο τραπέζι, ελλιπές όταν το έφερνα εγώ, ή ολοστρόγγυλο αν το είχε προμηθευτεί κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας.
Ο φούρναρης ο Ππασιάς φόρτωνε με τη βοήθεια της γυναίκας του, της Ευδοκίας το αυτοκίνητό του, τοποθετώντας τα ζεστά ψωμιά στο πίσω μέρος του, χύμα σε ένα καθαρό σεντόνι. Έβαζε μπρος, όταν βέβαια το αυτοκίνητο έπαιρνε μπρος και γύριζε για να τα διανείμει στα μπακάλικα της πόλης. Τα Σάββατα ετοίμαζε κατόπιν παραγγελίας τα πρόσφορα για την εκκλησία που οι γυναίκες έπαιρναν από το βράδυ για να ευλογηθούν για τα μνημόσυνα ή τις γιορτές της επόμενης μέρας. Τα ψωμιά διατηρούνταν μέρες πολλές χωρίς να σαχνιάζουν.
Το κουλούρι ήταν άλλο κεφάλαιο. Εξειδικευμένο είδος που το πιάναμε από τον κουλουρά που περνούσε στις γειτονιές σπρώχνοντας το καροτσάκι του. Τα αρκατένα μας τα έστελνε η γιαγιά από το χωριό. Στην ύπαιθρο οι γυναίκες έφτιαχναν και ζύμωναν έτσι κι αλλιώς μόνες τους τα ψωμιά τους.
Υπήρχαν όμως και οι πιο μοντέρνοι φούρνοι της δεκαετίας του 70. Αυτοί έφτιαχναν εκτός από τις πίτες για σουβλάκια, τρία είδη ψωμιού. Ψωμί Βιέννα, σλάις, από αυτό που φτιάχναμε τα σάντουιτς στα παιδικά γενέθλια και τα φραντζολάκια.
Στις μέρες μας οι φούρνοι είναι όσοι και τα περίπτερα και πουλούν από γάλα, μέχρι τσίχλες, ψωμιά τετράσπορα, πολύσπορα, γερμανικά, ρωσικά, γαλλικά και άλλα που συχνά δεν θυμίζουν ψωμί ούτε στην εμφάνιση, ούτε στη γεύση. Βγαίνουν από ηλεκτρικούς φούρνους κάθε μια ώρα, μαζί με τα αλμυρά, τα croissants και τα κέικ. Αφθονία και ποικιλία υλικών.
Μόνο που τώρα που οι επιλογές των ψωμιών είναι απεριόριστες, άλλο τόσο είναι και οι δίαιτες και οι διατροφές που ακολουθεί ο λαός μας, ειδικά ο θηλυκός πληθυσμος του νησιού που δεν τρώει ψωμί ή λάδι και βγάζει το λάδι του στα γυμναστήρια και στα ινστιτούτα αδυνατίσματος για να πέσουν τα ψωμάκια.
Το ψωμί απουσιάζει πλέον από το καθημερινό τραπέζι πολλών σπιτιών. Όχι για λόγους οικονομικής λιτότητας αλλά λόγω «κοινωνικής ορθότητας». Οι σημερινοί Κύπριοι γινόμαστε όλο και λεπτότεροι, κομψότεροι και στεγνότεροι, με τρικέφαλους και τετρακέφαλους. Οι άντρες θέλουν να μοιάσουν στον Σβαρτσενέγκερ και οι γυναίκες στην πριγκίπισσα Κέιτ, φορώντας μεγέθη ανορεκτικών.
Ο φούρνος του Ππασιά παραμένει ένα «Άστρον» φωτεινό, στη μνήμη όσων θυμούνται ακόμη το ψωμί να βγαίνει απ’ τον ξυλόφουρνο, την ώρα που τρεμοπαίζει η Πούλια, που δεν μπορεί να σμίξει ποτέ με τον Αυγερινό. Ένας άλλος μύθος λέει πως δεν χώρισαν ποτέ, αφού βρίσκονται στο ίδιο στερέωμα και πως τίποτα δεν μπορεί να απομακρύνει δυό ψυχές που αγαπιούνται.
Ακόμη και τ’ αστέρια στην αρχαία Ελλάδα είχαν ψυχή, όπως άλλωστε τα στάχυα και το ψωμί. Σύμφωνα με τον μύθο της αιώνιας επιστροφής, όλα κάνουν τον κύκλο τους και ξανάρχονται. Όπως οι εποχές και το άστρο της αυγής που λάμπει στον πρωινό ουρανό, κάθε που ξημερώνει.
Χάραξε για καλά. Καλή σας μέρα…
Πίνακας : Χάρη Πασπαλλή
