Το θέμα είχε θίξει, πριν δυο σχεδόν αιώνες, (1848) ο Γκόγκολ, ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας, στο μυθιστόρημά του «Νεκρές Ψυχές», που αποτελούσε και δριμύ ψόγο, για την ραθυμία τής ρωσικής κοινωνίας. Στην πραγματικότητα ο Γκόγκολ, απαντούσε στους «έξυπνους ανθρώπους τού τόπου», όπως ο ίδιος τους αποκαλούσε, που ερωτούσαν, «είναι σωστό να γράφονται για τον τόπο μας τέτοια πράγματα; Και επιτέλους, όλοι πατριώτες δεν είμαστε;» Σε τέτοιες «σοφές παρατηρήσεις» τών έξυπνων ανθρώπων, έλεγε ο Γκόγκολ, δεν εύρισκε τίποτε άλλο να απαντήσει, παρά την ιστορία τού πλούσιου, ράθυμου, γαιοκτήμονα Κίφα Μοκιέβιτς! Που και «γέννησε» τις «Νεκρές Ψυχές».
ΑΥΤΑ, ΠΡΙΝ δυο αιώνες, ο Γκόγκολ. Τώρα, δυο αιώνες μετά, όταν ο γράφων αντιμετωπίζει έξυπνο ερώτημα τών έξυπνων ανθρώπων τού δικού μας τόπου, «πάλι για την μεραρχία τού 1964, τον Παπανδρέου, και τον Άτσεσον, γράφεις; Δεν βαρέθηκες…», δεν βρίσκει άλλο τι να απαντήσει, παρά την ιστορία με την Αλογόμυγα, τού 399 π.Χ. (22 συν 2 αιώνες πριν!) Την ιστορία, υπενθυμίζω, την είπε στην «Απολογία» του ο Σωκράτης. Όμως πρέπει να υπενθυμίσω και τι ακριβώς ήταν ο Σωκράτης.
Ο ΜΕΓΑΛΟΣ εκείνος Αθηναίος, και πρόγονος, ο Σωκράτης, δεν ήταν, όπως συνηθίσαμε να τον θεωρούμε, ένας σοφός γέροντας καλοσυνάτος, που περιφερόταν στους δημόσιους χώρους τής Αθήνας, συγκέντρωνε τους πολίτες, νέους κυρίως, και τους δίδασκε αρετή και σοφία. Διαφορετική εντούτοις εμπειρία είχανε απ’ αυτόν οι σύγχρονοί του πολίτες τής Αθήνας. Και πρώτα ήταν φοβερά είρων!*1 Ως είρων λοιπόν, παρουσιαζόταν και εριστικός, κατ’ ακολουθίαν δε, λόγω και τής διαβόητης μαιευτικής μεθόδου του, καθ’ υπερβολήν ενοχλητικός. Πλήθος δε τα παραδείγματα.
ΚΑΤ’ ΑΡΧΑΣ ο Σωκράτης ουδέποτε έλεγε στο συνομιλητή του τη δική του γνώση. Αντίθετα έλεγε ότι «εγώ ουδέν γνωρίζω γι’ αυτό το θέμα που εσύ λες ότι γνωρίζεις. Αλλά έλα να δούμε μαζί τι είναι αυτό που εσύ γνωρίζεις, αφού βέβαια το ελέγχομε, ορίζοντάς το σημείο προς σημείο. Εγώ, που δε γνωρίζω, θα ερωτώ και εσύ, που γνωρίζεις, θα απαντάς». Στον έλεγχο αυτό ουδείς μπορούσε να αντέξει: Έθεσε στον στρατηγό Λάχητα το ερώτημα, «τι είναι ανδρεία», εκεί δηλ. όπου ο στρατηγός έπρεπε να είναι αυθεντία, και στη βάσανο τών Σωκρατικών ερωτήσεων ο Λάχης απέτυχε να απαντήσει. Το ίδιο και ο επιμελητής τής λατρείας Ευθύφρων, δεν μπόρεσε τελικά να πει τι είναι όσιο, και ο σώφρων Χαρμίδης αποδείχτηκε ότι αγνοούσε τι είναι σωφροσύνη! Ζάλιζε, δηλαδή, τον συζητητή στα ερωτήματα, ώσπου να τον φέρει σε αντίθεση με τον εαυτό του, και να τον υποχρεώσει τελικά, σε ομολογία τής άγνοιάς του…
ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΔΗΛ. με τούς δημαγωγούς-λαϊκιστές, εκείνος έκανε ό,τι μπορούσε, για να μην τον αγαπήσουν! Πράγμα που, και κυρίως, οδήγησε τους Αθηναίους να τον προσαγάγουν τελικά κατηγορούμενο στο δικαστήριο. Αλλά ούτε κι εκεί εγκατέλειψε την ειρωνεία, την οποία τώρα κατεύθυνε και στους ίδιους τους δικαστές του, όπως γλαφυρά παρουσιάζει τα γεγονότα ο (27χρόνος τότε) Πλάτων. Απευθυνόμενος λοιπόν στους δικαστές ο Σωκράτης, είπε και τον διάσημο λόγο περί «αλογόμυγας» (τον οίστρο):*2 Ότι θεωρεί εκείνος τον εαυτό του, ως «την αλογόμυγα τής αθηναϊκής δημοκρατίας», που συνεχώς συνεγείρει σε εγρήγορση τους πολίτες. Διότι, λέει, «ο θεός τον όρισε να βρίσκεται στην πόλη, η οποία μοιάζει με καθαρόαιμο μεν, νωθρό όμως άλογο, και χρειάζεται αλογόμυγα για να συνέλθει…». Τον έταξε λοιπόν εκεί ο Θεός, ώστε ως αλογόμυγα, («μύωψ τις») να μην ησυχάζει «εγείρων και πείθων και ονειδίζων…» τους Αθηναίους!
ΩΣΤΟΣΟ έσφαλε ο μέγας Σωκράτης! Και έσφαλε θεωρώντας πως απευθύνεται σε συμ-πολίτες.*3 Οι πολίτες όμως τής γενεάς τού Πελοποννησιακού Πολέμου, δεν ήσαν πια οι πολίτες τής γενεάς τού Αριστείδη, 90 χρόνια πριν, όταν τα πάντα κοινωνούνταν, προέκυπταν δηλ. από την εμπειρία συμ-μετοχής στον «τρόπο τής πόλης». Τώρα, σε κατάσταση προϊούσας παρακμής, τα πάντα ήσαν «ατομικό δικαίωμα»: Ο (μονιστικός) «αυτοπροσδιορισμός» τών Σοφιστών. (…«Είναι η επιλογή μου»!) Και, παρότι «καθαρόαιμοι», οι Αθηναίοι ουδόλως «συνήλθαν», παρά την «ενοχλητική» αλογόμυγα: Όχι μόνο καταδίκασαν σε θάνατο τον Σωκράτη, (για ασέβεια στους Θεούς!) παρά συνέχισαν καλπάζοντας στη λεωφόρο τής παρακμής, ώσπου, 90 πάλι χρόνια αργότερα (307π.Χ.), περιήλθε σε έσχατο όριο παραλυσίας, η άλλοτε «Αθηναϊκή Δημοκρατία», τέτοιο, που προκειμένου να «τιμήσει» τον ασύδοτο Δημήτριο τον Πολιορκητή, τού παραχώρησε τον Παρθενώνα, ως προσωπικό του πορνείο…
ΚΙ ΑΣ ΛΕΝΕ λοιπόν, φίλε αναγνώστη, οι «έξυπνοι τού τόπου μας», αναγκαία είναι, λέω εγώ, εκείνη η «αλογόμυγα»! Για αναζήτηση τής αλήθειας. Ειδικά σήμερα, και ειδικά σ’ εμάς! Διότι, όπως άλλωστε είπε και ένας άλλος «Σωκράτης», 432 χρόνια αργότερα, στη Γαλιλαία: «…Γνώσεσθε την αλήθειαν, και η αλήθεια ελευθερώσει (ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΙ) υμάς».*4 (Πριν δηλ. γίνει και ο κυπριακός Παρθενώνας, πορνείο τού Ερντογάν.)
*Διδάκτωρ τού ΕΜΠ.
*1.Περιώνυμη η «σωκρατική ειρωνεία», για την οποία γράφτηκαν ολόκληρα βιβλία, αλλά και διδακτορικές διατριβές, με διασημότερη εκείνην τού, κορυφαίου τών υπαρξιστών, χριστιανού εντούτοις, φιλόσοφου Σαίρεν Κίρκεγκωρ.
*2.«Μύωψ» στο κείμενο τού Πλάτωνα. («Απολογία Σωκράτους», 30e)
*3.Συμπολίτες με την αθηναϊκή έννοια τού πολίτη! Όχι με τις σημερινές κατσιβελιές…
*4.Ιωάννης, 8.32
