Ανάμεσα στις επιγραφές του μαντείου των Δελφών δεσπόζει το «Γνώθι σαυτόν». Η αυτογνωσία. Τί σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει άραγε να αναγνωρίζουμε τις δυνατότητες και τις αδυναμίες μας ή μας προτρέπει να ανοίξουμε επιτέλους τα μάτια και να αντιληφθούμε ποιοι πραγματικά είμαστε;
«Μηδέν άγαν». Καμία υπερβολή. Ποια η προτροπή του Χείλωνα; Να μην υπερβάλλουμε; Να είμαστε μετρημένοι και επιφυλακτικοί; Ή μήπως θέλει να μας πει ότι δεν είναι καθόλου υπερβολή να πιστέψουμε σε αυτό που είμαστε και που όμως το ξεχνάμε. Ότι τίποτα δεν είναι υπερβολή όταν όλα μπορούν να συμβούν.
Ως γνωστόν, η Πυθία είχε την κακή συνήθεια να δίνει τόσο αμφιλεγόμενους χρησμούς που θα μπορούσε να σημαίνουν διαμετρικά αντίθετα πράγματα. Βέβαια ο καθένας θα μπορούσε να εκλάβει τον χρησμό όπως ήθελε ή μάλλον όπως ήταν έτοιμος και διατεθειμένος να τον εκλάβει. Με τον τρόπο αυτό ίσως το μαντείο των Δελφών να διασφάλιζε όχι τη δική του κάλυψη αλλά την ελευθερία των πελατών του.
Το 1997 μια τσιγγάνα είπε στη Σάρα ότι η παρούσα ζωή της θα ήταν πολύ σύντομη. Η εικοσάχρονη τότε Σάρα είχε δύο επιλογές. Η μία ήταν να τα βάψει μαύρα. Να πιστέψει ότι θα πεθάνει νωρίς, να παραιτηθεί από τη ζωή και να πάρει την κάτω βόλτα. Ίσως και να πέθαινε πραγματικά. Η άλλη ήταν να σκάσει στα γέλια και να δηλώσει πως, «ό,τι και να γίνει, είμαι έτοιμη για όλα». Επέλεξε το δεύτερο. Λίγα χρόνια αργότερα η Σάρα, η οποία προερχόταν από ταπεινή ιταλική οικογένεια έγινε διάσημη, πλούσια, επιτυχημένη επαγγελματίας, σύζυγος και μητέρα. Πράγματι, η μετέπειτα ζωή της δεν είχε τίποτε κοινό με τη ζωή της του 1997.
Τι σημαίνουν λοιπόν οι επιγραφές στους Δελφούς; Για τον καθένα κάτι διαφορετικό. Επειδή όμως οι πλείστοι τις ερμηνεύουμε αβασάνιστα, ίσως να τις έχουμε παρερμηνεύσει και να έχουμε παθητικά αποδεχτεί αυτά που μας σέρβιρε μια πρώτη μετάφραση.
Μας προτρέπουν άραγε οι αρχαίοι ημών πρόγονοι να είμαστε μέτριοι ή να είμαστε μεν αυτάρκεις αλλά να εξελισσόμαστε; Απλώς να μην είμαστε φιλό-δοξοι ή ακόμα να είμαστε φιλό-σοφοι – ευγνώμονες για όσα ήδη έχουμε, στοχεύοντας όχι ψηλότερα αλλά βαθύτερα; Μας καλούν να αποδεχτούμε αυτό που αντιλαμβανόμαστε πως είμαστε ή μας παροτρύνουν να γνωρίσουμε τις άγνωστες πτυχές της ύπαρξης μας; Ίσως δεν είναι καθόλου υπερβολή να πιστέψουμε πως μπορούμε να κατορθώσουμε τα πάντα. Πως υπάρχει ένα αχανές πεδίο εξερεύνησης των δυνατοτήτων μας. Αν αποδεχθούμε ότι χρησιμοποιούμε μόνο μέρος των ικανοτήτων του μυαλού μας τότε ίσως είναι ασφαλές να συμπεράνουμε ότι κατανοούμε, αναλογικά, ένα μικρό μόνο μέρος της ύπαρξης μας.
Ο Zen master, Thich Nhat Hanh, σημειώνει ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να ξεκλειδώσουμε τις υπέρ-δυνάμεις μας είναι η καλλιέργεια της διαίσθησης, την οποία για να επιτύχουμε πρέπει να σταματήσουμε να παλεύουμε και να αφεθούμε στη φροντίδα του σύμπαντος. Αυτό δεν σημαίνει να απομονωθούμε αλλά να βυθιστούμε στη ζωή και να βιώσουμε πραγματική αγάπη και ελευθερία. Αγάπη προς τον εαυτό μας. Αγάπη για τους άλλους, πάνω από δικές μας προσδοκίες, προσωπικό όφελος ή επιθυμητά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με τον Hanh, οι τέσσερις πτυχές που πρέπει να καλλιεργήσουμε ξεκινώντας το ταξίδι μας είναι:
* Πρόθεση και ικανότητα να προσφέρουμε αληθινή ευτυχία στους άλλους. Εκπαίδευση να παρατηρούμε, να ακούμε και να προ-βλέπουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες των γύρω μας. Πολλές φορές αυτό που πιστεύουμε ότι χρειάζονται ή θέλουν δεν ανταποκρίνεται στις δικές τους ανάγκες αλλά στις δικές μας.
* Συμπόνια με την έννοια του ενδιαφέροντος, της μέριμνας και της φροντίδας, σε αντίθεση με μετατόπιση ή οικειοποίηση του προβλήματος. Κάποτε ο πόνος είναι αναγκαία διεργασία για την ωριμότητα. Δεν είναι αυτός που πρέπει να απομακρυνθεί αλλά ο άνθρωπος πρέπει να προχωρήσει. Γνωρίζοντας τον ρόλο του μπορούμε ευκολότερα να τον υπερβούμε.
* Ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε χωρίς ενοχές. Γνήσια χαρά με την ευτυχία κάποιου άλλου, ακόμα κι αν αυτή δεν μας περιλαμβάνει.
* Γαλήνη και αγάπη χωρίς διακρίσεις. Η κτητική αγάπη είναι καταστροφική. Είναι σαν να προσπαθούμε να χωρέσουμε έναν άνθρωπο στην τσέπη μας και να τον κουβαλάμε μαζί μας ενώ στην πραγματικότητα είναι περισσότερο σαν αέρας ή ποτάμι, που χρειάζεται να προχωρά ελεύθερα και ανεξάρτητα αλλιώς πεθαίνει.
Αποστασιοποίηση δεν σημαίνει πάντα αδιαφορία. Είναι παραχώρηση. Δημιουργεί σχέσεις χωρίς ένταση: υγιείς, δυνατές, άκοπες. Η άνευ όρων αγάπη και η εμπιστοσύνη υπερβαίνουν τα πάντα.
«Μηδέν άγαν». Καμία υπερβολή. Ποια η προτροπή του Χείλωνα; Να μην υπερβάλλουμε; Να είμαστε μετρημένοι και επιφυλακτικοί; Ή μήπως θέλει να μας πει ότι δεν είναι καθόλου υπερβολή να πιστέψουμε σε αυτό που είμαστε και που όμως το ξεχνάμε. Ότι τίποτα δεν είναι υπερβολή όταν όλα μπορούν να συμβούν.
Ως γνωστόν, η Πυθία είχε την κακή συνήθεια να δίνει τόσο αμφιλεγόμενους χρησμούς που θα μπορούσε να σημαίνουν διαμετρικά αντίθετα πράγματα. Βέβαια ο καθένας θα μπορούσε να εκλάβει τον χρησμό όπως ήθελε ή μάλλον όπως ήταν έτοιμος και διατεθειμένος να τον εκλάβει. Με τον τρόπο αυτό ίσως το μαντείο των Δελφών να διασφάλιζε όχι τη δική του κάλυψη αλλά την ελευθερία των πελατών του.
Το 1997 μια τσιγγάνα είπε στη Σάρα ότι η παρούσα ζωή της θα ήταν πολύ σύντομη. Η εικοσάχρονη τότε Σάρα είχε δύο επιλογές. Η μία ήταν να τα βάψει μαύρα. Να πιστέψει ότι θα πεθάνει νωρίς, να παραιτηθεί από τη ζωή και να πάρει την κάτω βόλτα. Ίσως και να πέθαινε πραγματικά. Η άλλη ήταν να σκάσει στα γέλια και να δηλώσει πως, «ό,τι και να γίνει, είμαι έτοιμη για όλα». Επέλεξε το δεύτερο. Λίγα χρόνια αργότερα η Σάρα, η οποία προερχόταν από ταπεινή ιταλική οικογένεια έγινε διάσημη, πλούσια, επιτυχημένη επαγγελματίας, σύζυγος και μητέρα. Πράγματι, η μετέπειτα ζωή της δεν είχε τίποτε κοινό με τη ζωή της του 1997.
Τι σημαίνουν λοιπόν οι επιγραφές στους Δελφούς; Για τον καθένα κάτι διαφορετικό. Επειδή όμως οι πλείστοι τις ερμηνεύουμε αβασάνιστα, ίσως να τις έχουμε παρερμηνεύσει και να έχουμε παθητικά αποδεχτεί αυτά που μας σέρβιρε μια πρώτη μετάφραση.
Μας προτρέπουν άραγε οι αρχαίοι ημών πρόγονοι να είμαστε μέτριοι ή να είμαστε μεν αυτάρκεις αλλά να εξελισσόμαστε; Απλώς να μην είμαστε φιλό-δοξοι ή ακόμα να είμαστε φιλό-σοφοι – ευγνώμονες για όσα ήδη έχουμε, στοχεύοντας όχι ψηλότερα αλλά βαθύτερα; Μας καλούν να αποδεχτούμε αυτό που αντιλαμβανόμαστε πως είμαστε ή μας παροτρύνουν να γνωρίσουμε τις άγνωστες πτυχές της ύπαρξης μας; Ίσως δεν είναι καθόλου υπερβολή να πιστέψουμε πως μπορούμε να κατορθώσουμε τα πάντα. Πως υπάρχει ένα αχανές πεδίο εξερεύνησης των δυνατοτήτων μας. Αν αποδεχθούμε ότι χρησιμοποιούμε μόνο μέρος των ικανοτήτων του μυαλού μας τότε ίσως είναι ασφαλές να συμπεράνουμε ότι κατανοούμε, αναλογικά, ένα μικρό μόνο μέρος της ύπαρξης μας.
Ο Zen master, Thich Nhat Hanh, σημειώνει ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να ξεκλειδώσουμε τις υπέρ-δυνάμεις μας είναι η καλλιέργεια της διαίσθησης, την οποία για να επιτύχουμε πρέπει να σταματήσουμε να παλεύουμε και να αφεθούμε στη φροντίδα του σύμπαντος. Αυτό δεν σημαίνει να απομονωθούμε αλλά να βυθιστούμε στη ζωή και να βιώσουμε πραγματική αγάπη και ελευθερία. Αγάπη προς τον εαυτό μας. Αγάπη για τους άλλους, πάνω από δικές μας προσδοκίες, προσωπικό όφελος ή επιθυμητά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με τον Hanh, οι τέσσερις πτυχές που πρέπει να καλλιεργήσουμε ξεκινώντας το ταξίδι μας είναι:
* Πρόθεση και ικανότητα να προσφέρουμε αληθινή ευτυχία στους άλλους. Εκπαίδευση να παρατηρούμε, να ακούμε και να προ-βλέπουμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες των γύρω μας. Πολλές φορές αυτό που πιστεύουμε ότι χρειάζονται ή θέλουν δεν ανταποκρίνεται στις δικές τους ανάγκες αλλά στις δικές μας.
* Συμπόνια με την έννοια του ενδιαφέροντος, της μέριμνας και της φροντίδας, σε αντίθεση με μετατόπιση ή οικειοποίηση του προβλήματος. Κάποτε ο πόνος είναι αναγκαία διεργασία για την ωριμότητα. Δεν είναι αυτός που πρέπει να απομακρυνθεί αλλά ο άνθρωπος πρέπει να προχωρήσει. Γνωρίζοντας τον ρόλο του μπορούμε ευκολότερα να τον υπερβούμε.
* Ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε χωρίς ενοχές. Γνήσια χαρά με την ευτυχία κάποιου άλλου, ακόμα κι αν αυτή δεν μας περιλαμβάνει.
* Γαλήνη και αγάπη χωρίς διακρίσεις. Η κτητική αγάπη είναι καταστροφική. Είναι σαν να προσπαθούμε να χωρέσουμε έναν άνθρωπο στην τσέπη μας και να τον κουβαλάμε μαζί μας ενώ στην πραγματικότητα είναι περισσότερο σαν αέρας ή ποτάμι, που χρειάζεται να προχωρά ελεύθερα και ανεξάρτητα αλλιώς πεθαίνει.
Αποστασιοποίηση δεν σημαίνει πάντα αδιαφορία. Είναι παραχώρηση. Δημιουργεί σχέσεις χωρίς ένταση: υγιείς, δυνατές, άκοπες. Η άνευ όρων αγάπη και η εμπιστοσύνη υπερβαίνουν τα πάντα.
*www.koraliatimotheou.com, Thich Nhat Hanh: The Art of Letting Go
