Σχεδόν όλες οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες, ανεξάρτητα από το αν ασκούνται από μεμονωμένα άτομα, επιχειρήσεις ή δημόσιες αρχές, έχουν κάποια επίπτωση στο περιβάλλον. Ωστόσο, ενώ οι επιπτώσεις των επιλογών ενός ατόμου μπορεί να είναι περιορισμένες, οι επιπτώσεις της κατασκευής υποδομών, όπως εργοστάσια, αυτοκινητόδρομοι ή ένα οικιστικό συγκρότημα, μπορεί να είναι μεγάλες και μακροχρόνιες.

Σύμφωνα με το Άρθρο 191(2) ΣΛΕΕ: «Η πολιτική της Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος αποβλέπει σε υψηλό επίπεδο προστασίας… Στηρίζεται στις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης…».

Η πολύ σημαντική αυτή αρχή της προφύλαξης αναλύεται πολύ συγκεκριμένα και εμπεριστατωμένα στην απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ  T‑584/13 της 17ης Μαΐου 2018:

«Η αρχή της προφύλαξης αποτελεί γενική αρχή του δικαίου της Ένωσης, που επιβάλλει στις αρμόδιες αρχές να λαμβάνουν, στο συγκεκριμένο πλαίσιο της άσκησης των αρμοδιοτήτων που τους έχουν ανατεθεί βάσει της σχετικής νομοθεσίας, κατάλληλα μέτρα, προκειμένου να προλαμβάνουν δυνητικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον, εξασφαλίζοντας την υπεροχή των απαιτήσεων που συνδέονται με την προστασία των συμφερόντων αυτών έναντι των οικονομικών συμφερόντων.

59 Η αρχή της προφύλαξης παρέχει στα θεσμικά όργανα τη δυνατότητα, όταν υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα ως προς την ύπαρξη ή την έκταση κινδύνων για την υγεία των ανθρώπων ή για το περιβάλλον, να λαμβάνουν μέτρα προστασίας, χωρίς να αναμένουν να αποδειχθεί πλήρως το υποστατό και η σοβαρότητα των εν λόγω κινδύνων ή να επέλθουν τα αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία…

65 Η επιστημονική αξιολόγηση των κινδύνων δεν απαιτείται κατ’ ανάγκη να παρέχει στα θεσμικά όργανα πειστικές επιστημονικές αποδείξεις ως προς την ύπαρξη του κινδύνου και τη σοβαρότητα των δυνητικών αρνητικών επιδράσεων σε περίπτωση επέλευσης αυτού του κινδύνου. Συγκεκριμένα, το πλαίσιο της εφαρμογής της αρχής της προφύλαξης χαρακτηρίζεται εξ ορισμού από επιστημονική αβεβαιότητα. Περαιτέρω, η λήψη προληπτικού μέτρου ή, αντιθέτως, η απόσυρσή του ή η ελάφρυνσή του δεν μπορεί να εξαρτάται από την απόδειξη της παντελούς ελλείψεως κινδύνου, διότι τέτοιου είδους απόδειξη είναι, εν γένει, αδύνατο να προκύψει από επιστημονικής απόψεως καθόσον στην πράξη δεν υπάρχει επίπεδο μηδενικού κινδύνου. Πάντως, προληπτικό μέτρο δεν είναι δυνατόν να αιτιολογείται με μια αμιγώς υποθετική προσέγγιση του κινδύνου, στηριζόμενη σε απλές υποθέσεις που δεν έχουν ακόμη επιστημονικώς ελεγχθεί.

67 Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι η επιστημονική αξιολόγηση των κινδύνων μπορεί να αποδειχθεί όλως αδύνατη λόγω ανεπάρκειας διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων. Τούτο, όμως, δεν μπορεί να εμποδίσει την αρμόδια δημόσια αρχή να λάβει προληπτικά μέτρα κατ’ εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης».

 

Η απόφαση για τη συμφόρηση

Πριν λίγες μέρες, το ΕΔΔΑ σε μια πολύ σημαντική απόφαση του, Kapa κ.α. κατά Πολωνίας, στις 14/10/2021, αποφάνθηκε ξεκάθαρα ότι λόγω πολυετούς οδικής συμφόρησης, εξ υπαιτιότητας της πολωνικής κυβέρνησης για ένα ζήτημα, όπως η αύξηση της οδικής κίνησης, που ήταν προβλέψιμο και μπορούσε να αποφευχθεί, διαπίστωσε ότι οι αρχές, με πλήρη αδιαφορία για την ευημερία των κατοίκων της περιοχής, αγνόησαν συνειδητά το πρόβλημα από το 1996 και συνέχισαν την  ανάπτυξη του αυτοκινητόδρομου με αποτέλεσμα την περιβαλλοντική βλάβη και την προσβολή του δικαιώματος του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ στην ειρηνική απόλαυση της κατοικίας, που αναπτύσσεται η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή.

Ο πυρήνας της καταγγελίας των προσφευγόντων ήταν ότι τα ζητήματα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν οι αρχές ήταν πιο επιμελείς στην υλοποίηση των σχεδίων διαχείρισης της οδικής κυκλοφορίας. Ειδικότερα, οι αρχές δεν είχαν λάβει υπόψη τις αντιρρήσεις του Δημάρχου του Stryków σχετικά με το τελικό σημείο του αυτοκινητοδρόμου και οι εκθέσεις που είχαν ληφθεί υπόψιν στις αποφάσεις των αρχών δεν είχαν λάβει υπόψη τον αντίκτυπο της αύξησης της κυκλοφορίας και τον αντίκτυπό του στους κατοίκους της περιοχής, αλλά είχαν λάβει μόνο υπόψιν την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου. 

Συνολικά, το ΕΔΑΔ διαπίστωσε ότι η εκτροπή της κυκλοφορίας μπροστά από το σπίτι των προσφευγόντων και η έλλειψη επαρκούς απάντησης των αρχών είχε βλάψει την ειρηνική απόλαυση της κατοικίας τους.

 

Τα ασφαλτικά εργοστάσια

Στις 25.01.2021, η Νομική Υπηρεσία καταχώρησε ενώπιον Δικαστηρίου αγωγή και ενδιάμεση αίτηση με την οποία επιδίωξε την έκδοση διαταγμάτων, με τα οποία να διατάσσονται οι εταιρείες ανάμεσα σε άλλα να αναστείλουν τη λειτουργία των δύο ασφαλτικών εργοστασίων στο Γέρι και τα Λατσιά, τα οποία επηρεάζουν δυσμενώς τους κατοίκους της ενορίας Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Δάλι.

Στις 11/3/2021 το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, στην απόφασή του, παρόλο του ότι ρητά αναφέρθηκε στην κατανόηση της ανησυχίας των κατοίκων, κάνοντας εύρημα ότι «έχει τεθεί μαρτυρία από τον Αιτητή, στη βάση της οποίας αρκετοί από τους κατοίκους παρουσιάζουν συμπτώματα (ζαλάδες, πονόλαιμο, αναγούλες, τσούξιμο στα μάτια, βήχα) λόγω της εισπνοής των καυσαερίων που εκπέμπονται από το εργοστάσιο και της αποπνικτικής ατμόσφαιρας που προκαλείται κατά τις ώρες λειτουργίας του. Όσον αφορά την απουσία επιστημονικής μαρτυρίας ως προς το κατά πόσο οι εκπομπές και ρύποι είναι επιβλαβείς για τον ανθρώπινο οργανισμό και την εν γένει υγεία του κοινού, κρίνεται πως δεν ήταν απαραίτητη τέτοια μαρτυρία, ενόψει της μαρτυρίας των επηρεαζόμενων οι οποίοι βεβαιώνουν τα συμπτώματα που υφίστανται, συνδέοντας τα με τις εκπομπές των καυσαερίων/καπνών που εκπέμπονται από το εργοστάσιο».

Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του Γενικού Εισαγγελέα, υποδεικνύοντας πως είναι αποδεκτό από τη Νομική Υπηρεσία πως δεν παραβιάζεται από τη λειτουργία των εργοστασίων οποιαδήποτε νομοθεσία και ότι οι ρύποι που εκπέμπονται είναι εντός των επιτρεπόμενων ορίων.

Το δικαστήριο, ενώ αναγνωρίζει την πραγματικότητα του επιδείνωσης της υγείας των κατοίκων της περιοχής, αντί να εφαρμόσει την αρχή της προφύλαξης, έστω και μετά από τόσα χρόνια συνεχούς επιβάρυνσης, κατέληξε ότι «τα σοβαρά, επαναλαμβάνω, ζητήματα που εγείρονται, τόσο επί των γεγονότων όσο και επί της νομικής πτυχής της υπόθεσης, θα πρέπει να επιλυθούν στα πλαίσια εκδίκασης της ουσίας της υπόθεσης, όπου το Δικαστήριο θα έχει τη δυνατότητα να καταλήξει σε τελικά ευρήματα, αφού αξιολογήσει τη μαρτυρία που θα τεθεί ενώπιον του.»

Με όλο το σεβασμό και τη μεγάλη εκτίμηση που έχω προς τον πρόεδρο του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, θα ήθελα να επισημάνω ότι, κατά τη γνώμη μου, στην υπόθεση αυτή εφαρμόζεται απόλυτα η αρχή της προφύλαξης, που «παρέχει στα θεσμικά όργανα τη δυνατότητα, όταν υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα ως προς την ύπαρξη ή την έκταση κινδύνων για την υγεία των ανθρώπων ή για το περιβάλλον, να λαμβάνουν μέτρα προστασίας, χωρίς να αναμένουν να αποδειχθεί πλήρως το υποστατό και η σοβαρότητα των εν λόγω κινδύνων ή να επέλθουν τα αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία…».

* Advocates-Legal Consultants