Η συζήτηση ξέφυγε, από τα πρώτα λεπτά. Κάποιοι ανακάλυψαν τον νέο… Χικμέτ, το Υπουργείο τον διώκει πειθαρχικά, ο Αρχιεπίσκοπος θέλει το κεφάλι του, τα κόμματα αναζητούν ισορροπίες και τα κάνουν μπάχαλο, η Λοττίδη βάζει όρια στην ελευθερία της έκφρασης, σάμπως και της ανέθεσαν να ξαναγράψει τον Χάρτη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Κανένα μέτρο και, κυρίως, καμιά ανάγκη για έναν υγιή δημόσιο διάλογο, τόσο ως προς την τέχνη όσο και ως προς την αναγκαιότητα της έκφρασης.
Από την πρώτη στιγμή, πήραν όλοι θέσεις μάχης. Από τα χαρακώματα που σχηματίστηκαν σχεδόν ακαριαία, ακούγεται βασικά ο φάλτσος ήχος φυσιγγίων και πεντέξι πιο προσγειωμένες τοποθετήσεις για την αδεία ενός καλλιτέχνη. Οι μεν αισθάνονται ότι απειλείται η Ορθοδοξία –που ζει και αντιστέκεται (κάποτε και εναντίον του Ιερατείου) χιλιάδες χρόνια σε τούτο το νησί και δεν θα την πλήξει ένας συστημικός– και οι δε ότι απειλείται η «αντισυστημική τέχνη».
Αντισυστημική; Τέχνη; Ε, δεν ζωγράφισε και την «Γκουέρνικα» ο κύριος Γαβριήλ και μάλλον μόνο η αφεντιά του το αντιλαμβάνεται. Όλοι οι άλλοι, οι υπερασπιστές και οι διώκτες του, θαρρούν πως ο νέος Πικάσο έκανε κάτι φανταστικό που θα μείνει στην ιστορία. Το φτωχό μυαλό μας το αμφισβητεί. Όχι γιατί δεν έχει ταλέντο ο πρώην επιθεωρητής Α’ (επί Χριστόφια) και νυν γυμνασιάρχης, μα γιατί δεν προτάσσει κάτι καινούργιο, ως προς τη σκέψη ή την τεχνοτροπία.
Και εξηγούμαστε, χωρίς να αξιώνουμε παράσημα αυθεντίας ως προς την τέχνη, την ιστορία της και άλλα τινά: Δυστυχώς, οι πίνακες του κυρίου Γαβριήλ δεν είναι κάτι αντισυστημικό, όσο κι αν προσπαθούν οι βαστάζοι του να πάρουν τη θέση των θυμάτων και οι «αντίπαλοι» να τον στείλουν στο πυρ το εξώτερον. Οι πίνακες του κυρίου Γαβριήλ αποτυπώνουν τη φιλοσοφία της διαχρονικής εξουσίας αυτού του τόπου, από την Οθωμανοκρατία, στην Αγγλοκρατία, μα και στην Ανεξαρτησία. Μιας εξουσίας, κατοχικής, αποικιοκρατικής ή κομματικής, που δεν θέλει στα πόδια της ούτε την ταυτότητα, την ιστορία, ακόμα και τη θρησκεία του λαού, που δεν έχει να κάνει με την Αρχιεπισκοπή και τον Αρχιεπίσκοπο και κατά καιρούς είναι ό,τι πιο αντισυστημικό έχει να προτάξει ο τόπος.
Στο διά ταύτα, από το έργο του κυρίου Γαβριήλ κι αυτό έπρεπε να απασχολεί τη δημόσια συζήτηση, είναι φανερή η απουσία οράματος κι αυτό είναι το ενοχλητικό, αν και κανέναν δεν απασχολεί πια ο διάλογος περί τέχνης και ιδεολογίας –και όχι, δεν αρκεί το «αν δεν σας αρέσει, μην τη βλέπετε». Αν και έχει κάθε δικαίωμα, λοιπόν, να εκθέτει τα έργα του, μα και να προκαλεί όποιον θέλει, ο επιθεωρητής-καλλιτέχνης-διευθυντής-αντισυστημικός, δεν προτάσσει κάτι καινούργιο όταν τοποθετεί τον Γρίβα μπροστά από τον Πενταδάκτυλο, μα μια κορεσμένη και βαρετή εμμονή που απαλλάσσει την Τουρκία από τα εγκλήματά της. Δεν προτάσσει κάτι αντισυστημικό όταν ζωγραφίζει έναν σκύλο να ουρεί πάνω στον Αρχιεπίσκοπο, μα μια ψευδαίσθηση που επιμένει πως η Εκκλησία είναι πίσω από όλα, σαν μια ρεβάνς των συνωμοσιολόγων που αναζητούν επιχειρήματα. Δεν προτάσσει κάτι αντισυστημικό όταν αποτυπώνει στο χαρτί όσα λέει κι η «κουτσή Μαρία» στις διάφορες ομάδες του φέισμπουκ. Τουτέστιν, όχι, δεν βρέθηκε –ούτε τώρα– το επαναστατικό υποκείμενο. Αφήστε τον άνθρωπο να ετοιμάσει την έκθεσή του.
