Η χρήση ηλιακών θερμικών συστημάτων έχει ευρεία αποδοχή και διάδοση στην Κύπρο. Αυτό οφείλεται τόσο στα οικονομικά και περιβαλλοντικά τους πλεονεκτήματα όσο και στις ιδανικές κλιματικές συνθήκες του νησιού. Mε περισσότερες από 300 ημέρες ηλιοφάνεια ετησίως, το ηλιακό δυναμικό της Κύπρου είναι πλήρως εκμεταλλεύσιμο. Παράλληλα, η αυξανόμενη φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ), με απώτερο σκοπό τις μηδενικές εκπομπές άνθρακα το 2050, συμβάλλει στην εκθετική αύξηση της χρήσης ηλιακών θερμοσιφώνων.
Η κυπριακή βιομηχανία ηλιακών θερμικών συστημάτων από το 1960 έχει εδραιωθεί ως μία από τις πιο ανεπτυγμένες αγορές ηλιακών θερμοσιφώνων στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως, θέτοντας την Κύπρο στον παγκόσμιο χάρτη της καινοτομίας στον τομέα αυτό. Εξαιτίας του οράματος που είχαν οι επαγγελματίες του χώρου, το 1977 ίδρυσαν την Ένωση Βιομηχάνων Ηλιακής Ενέργειας Κύπρου (ΕΒΗΕΚ), η οποία είναι μια από τις παλαιότερες Ενώσεις Βιομηχάνων στην Κύπρο και αποτελεί μέλος της ευρύτερης οικογένειας μελών της Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ). Σήμερα, η ΕΒΗΕΚ απαριθμεί 18 τακτικά μέλη-βιομηχανίες, που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και εγκατάσταση ηλιακών θερμοσιφώνων και 30 συνεργαζόμενα μέλη που αποτελούν εταιρείες, οργανισμούς ή φυσικά πρόσωπα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον τομέα των ηλιακών θερμοσιφώνων.
Παρά τις προκλήσεις, παρατηρείται συνεχής και σταθερή αύξηση στην ανάγκη για παραγωγή ηλιακών θερμοσιφώνων. Το 2022 παρουσιάστηκε αύξηση κατά 10% σε σχέση με το 2021 στην εγχώρια κατασκευή ηλιακών συλλεκτών, φτάνοντας σε αριθμό της τάξης των 30.000 (αντιστοιχούν σε περίπου 51.000 m2). Στην αύξηση αυτή συνέβαλε η εφαρμογή του Σχεδίου Χορηγιών για την εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακών θερμικών συστημάτων σε νοικοκυριά, που το 2022 είχε διπλάσιο προϋπολογισμό (2 εκ. ευρώ) σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Επιπρόσθετα, η διαρκής ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα μαζί με την ευρέως διαδεδομένη νοοτροπία που υπάρχει για την εγκατάσταση ηλιακών θερμικών συστημάτων στην Κύπρο, συμβάλλει θετικά στην περαιτέρω πρόοδο της βιομηχανίας αυτής.
Ωστόσο, για να καταστεί βιώσιμη η βιομηχανία θερμοσιφώνων στην Κύπρο θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Η ενσωμάτωση αυτοματισμών και ο συνδυασμός των ηλιακών θερμικών συστημάτων με άλλες τεχνολογίες π.χ. αντλίες θερμότητας, Ηλιακό Φωτοβολταϊκό Θερμικό Υβριδικό Σύστημα (PVT – Photovoltaic Thermal System), θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες για την περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου. Με την ανάπτυξη υβριδικών τεχνολογιών και την αξιοποίηση όλο και περισσότερο της ηλιακής θερμικής τεχνολογίας σε βιομηχανικές εφαρμογές, η Κύπρος μπορεί να διατηρήσει τη θέση της ως ηγέτιδα στον τομέα των ηλιακών θερμοσιφώνων και να συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη των φιλόδοξων ενεργειακών στόχων της χώρας.
Πέραν των τεχνολογικών προκλήσεων η βιομηχανία έχει να αντιμετωπίσει ακόμη μία σημαντική πρόκληση, αυτή της έλλειψης εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Οι ανάγκες που προκύπτουν αφορούν σε τεχνίτες διαφόρων ειδικοτήτων όπως συγκολλητές, εγκαταστάτες ηλιακών συστημάτων και ηλεκτρολόγους. Η λύση στην πρόκληση αυτή θα μπορούσε να είναι η εφαρμογή πιο ευέλικτων και αποτελεσματικών διαδικασιών για την απασχόληση αλλοδαπών από τρίτες χώρες. Σίγουρα αυτό που θα αποτελούσε ουσιαστική επίλυση του προβλήματος είναι η συνεχής επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων, με στόχο την κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας σε τομείς που παρουσιάζουν ελλείψεις προσωπικού. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΒΗΕΚ, σε συνεργασία με την ΟΕΒ, διοργανώνουν εξειδικευμένα σεμινάρια κατάρτισης, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των μελών/επιχειρήσεων του κλάδου. Ένα από αυτά είναι το σεμινάριο κατάρτισης για την προετοιμασία πιστοποίησης εγκαταστατών ηλιακών θερμικών συστημάτων, που αποσκοπεί στην εξειδικευμένη εκπαίδευση ενός σημαντικού αριθμού τεχνικών, την προστασία του επαγγέλματος και την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών.
Ακόμη μία κύρια πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο κλάδος είναι το θέμα της έντονης διαδραστικότητας του πόσιμου αφαλατωμένου νερού, που έχει ως αποτέλεσμα να παρουσιάζονται προβλήματα οξείδωσης στα ηλιακά συστήματα θέρμανσης νερού αλλά και σε άλλο εξοπλισμό. Διευκρινίζεται ότι το εν λόγω αφαλατωμένο νερό είναι κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση με βάση τις ενδεδειγμένες παραμέτρους που περιλαμβάνονται στον Περί της Ποιότητας του Νερού Ανθρώπινης Κατανάλωσης Νόμου. Παρόλα αυτά, το πρόβλημα που παρουσιάζεται οφείλεται στα χαρακτηριστικά του αφαλατωμένου νερού, το οποίο εμφανίζει υψηλό pH και υψηλές συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου. Σε συνδυασμό με την υψηλή θερμοκρασία που αναπτύσσεται, λόγω της υψηλής απορροφητικής ικανότητας ηλιακής ακτινοβολίας των ηλιακών συλλεκτών, παρουσιάζεται το φαινόμενο της έντονης διάβρωσης (οξείδωσης) σωληνώσεων κυρίως από χαλκό, αλλά και άλλων κραμάτων μετάλλων. Η πρόκληση αυτή του νερού πλήττει τη βιομηχανία ηλιακών θερμοσιφώνων της Κύπρου, καθώς δημιουργείται εσφαλμένα η εντύπωση ότι η διάβρωση που παρουσιάζεται στα συστήματα αυτά οφείλεται στην κακή ποιότητα των κυπριακών προϊόντων. Για το συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει σύντομα να εξευρεθεί μία λύση, π.χ. κάποιες περιοχές να μην υδροδοτούνται αποκλειστικά από αφαλατωμένο νερό.
* Ανώτερος Λειτουργός, Τμήμα Ενέργειας και Περιβάλλοντος Ομοσπονδία Εργοδοτών & Βιομηχάνων (ΟΕΒ)
