Κάτι πολύ σημαντικό συνέβη στην Γαλλία πριν από δυο βδομάδες. Ας το κυττάξουμε πιο προσεχτικά.
Όσοι τυχαίνει να ζούμε στην Ευρώπη παρακολουθούμε τις τελευταίες δεκαετίες να εντείνεται μια δυσαρμονία. Μια νέα τάση, μια βούληση έτοιμη για στρέβλωση και περιχαράκωση, για οπισθοδρόμηση και παρακμή, έχουν δημιουργήσει μια νέα ανωμαλία που παραγνωρίζει σκανδαλωδώς το παρελθόν της ηπείρου, πλαστογραφεί το παρόν, κι αμφισβητεί το μέλλον μας.
Υπάρχουν πράγματι κουλτούρες κι εποχές πιότερο ή λιγότερο αληθινές. Ανάμεσά τους γυρεύει πάντα ν’ ανασάνει ο άνθρωπος ελεύθερος, αυτός που βρίσκει το κουράγιο να εκφράζεται σε αρμονία με τον εαυτό του και με τους άλλους. Κι απέναντι στην αλήθεια του, είτε ισορροπεί είτε συνθλίβεται μαζύ με την εποχή του.
Για τον ελεύθερο άνθρωπο πατρίδα δεν είναι μια ασαφής δυσνόητη έννοια, που περιχαρακώνει. Είναι ένας τόπος που μπορεί πάντα να προσφέρει σ’ εκείνον το θαύμα, την δυνατότητα και την πίστη ότι μπορεί να βρει τ’ αληθινό πρόσωπο, και τον προορισμό του.
Η Ευρώπη είναι ένας οργανισμός που πάλλεται διαρκώς ζωντανός. Κάθε αληθινή πτυχή της δεν υπηρέτησε ποτέ μιαν απόπειρα διαχωρισμού, όπως την οραματίζονται εκ νέου σήμερα η Λεπαίν κι οι μιμητές της από κάθε χώρο, που χωρίς φαντασία και χωρίς αλήθεια προσπαθούν να οικειοποιηθούν και να επιβάλουν μια μη πραγματική για την Ευρώπη τάξη.
Η ενότητα της ηπείρου δεν προσφέρεται στους συμβολισμούς που προσπαθεί να οικειοποιηθεί μια λιγότερο ή περισσότερο ακραία εξουσία. Παρά τους κλυδωνισμούς που βιώνει, σε κάθε εποχή δεν θα βρει ποτέ τ’ αληθινό της πρόσωπο στα δημιουργήματα της απελπισίας, ή της απόγνωσης. Η πνευματική ενότητά της, παραμένει αλλού.
Οι προσωκρατικοί, η Αθήνα, οι μεγάλοι τραγωδοί, δίδαξαν πώς η καρδιά κι ο νους μπορούν πάντα ν’ απορούν, ν’ αναζητούν με θάρρος και δύναμη ελεύθερα, με σκοτάδι και με φως, πλάι στ’ αεράκι της θάλασσας. Η Ρώμη, δίδαξε την Ευρώπη πως η ενότητα κι η βαθειά ψυχή της ποτέ δεν μπορεί να εξαντληθεί στην διακυβέρνηση. Ο συγκινητικός και άλλο τόσο κλειστός, απόλυτος όσο κι αξιοθαύμαστος, χριστιανισμός δίδαξε πως η απελπισία μπορεί να γεννά την ελπίδα, και πως αυτές μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά μαζύ με την αμφιβολία που γεννά την πίστη. Ο μεσαίωνας, προσέφερε την σπουδαία έκφραση του κολλεκτιβισμού του, την ελάχιστη μα πάντα ζεστή φλόγα, η Αναγέννηση κι ο Διαφωτισμός τον μόχθο και το κουράγιο για την απαραίτητη εξέγερση της ευφυίας.
Ο Βολταίρος, οδήγησε αυτό το ζωντανό πνεύμα, το στραμμένο με το ίδιο θάρρος κάτω απ’ τον έναστρο ουρανό εκεί όπου πραγματικά ανήκει. Στον λόγο, την στιγμή που αυτός ανθίζει μέσα σε μιαν ανθρώπινη καρδιά.
Τα έθνη νικούν και πεθαίνουν. Κάθε αληθινή πνευματική πτυχή της Ευρώπης, ποτέ δεν στερεί από την ζωή κανενός, για χάρη καμιάς ιδεολογίας. Όπως κάθε πατρίδα, δεν μπορεί να υπηρετεί ποτέ μια αφηρημένη έννοια. Δεν ενδιαφέρεται για ιδεολογικούς τόπους, μήτε για την ιδιοτέλεια και την εκμετάλλευση, μήτε για την κατάχρηση, μήτε για όλα όσα νομιμοποιούν την ανελέητη κλίση για ισχύ ή κέρδος, πολύ μακριά από τον άνθρωπο και ύψος του μέτρου του, που τον οδηγούν σε κάθε γύρισμα του κύκλου μονάχα στον όλεθρο και την καταστροφή.
Η πατρίδα, για κάθε άνθρωπο, βρίσκεται αλλού. Είναι πάνω απ’ όλα ένας τόπος όπου το θαύμα μπορεί να λειτουργεί ακόμη, και για τον καθένα. Όπου ο άνθρωπος μπορεί να συναντήσει τον εαυτό του τον δικό του δρόμο, πάντ’ ανοιχτό, απτό, ζωντανό και διαθέσιμο, όπου μπορεί να βρει τον άλλον. Όπου κάθε οργανισμός μπορεί ν’ ανασαίνει πάντα μαζύ του, ν’ αμφιβάλλει με θάρρος, ν’ απορεί, να γυρεύει με όλη τη δύναμη της ψυχής του.
Είναι πάνω απ’ όλα μια μυρωδιά, μια αίσθηση στο δέρμα κάτω απ’ τον ζεστό ήλιο, η χαρά που προσφέρεται διαρκώς για καινούρια ζωή. Η Ευρώπη, όπως κάθε αληθινή πατρίδα δεν θαμπώνει και δεν παραβιάζει. Δεν οικειοποιείται, και δεν αποκλείει. Δεν αντιγράφει και δεν αντιγράφεται. Κι όταν έρθει η στιγμή ν’ ανθίσει, όπως κάθε αληθινή πατρίδα, γίνεται μια δυνατή πραγματικότητα, που υπόσχεται σε όλους.
Οι εθνικισμοί, έχουν ηττηθεί από τις πράξεις τους. Η 7η Ιούλη στην Γαλλία σήμανε ακόμη μια τέτοια σημαντική ήττα για όλους. Σήμανε την ήττα του στρεβλού δόγματος, της παιδαριώδους παραπλάνησης, του ψέματος, που ηττήθηκε παντού και πάντα. Ηττήθηκε από την μνήμη και το μέλλον μας, από την ελπίδα μας. Είναι μια ήττα που περιμένουμε να γευόμαστε διαρκώς στους καιρούς που έρχονται.
Η Ευρώπη, δεν μπορεί να επιβληθεί με το ψέμα. Η πνευματική αρχή της δεν μπορεί να θυσιαστεί για χάρη των αριθμών, κάποιας ακραίας μορφής εξουσίας που ξοδεύεται μάταια και άχαρα στον εαυτό της. Δεν μπορεί να θυσιάσει ποτέ την ζωή της στην αυταράσκεια της λογικής, της ιδιοτέλειας.
Ελεύθερος, ισχυρός, είναι μονάχα ο πολιτισμός που δεν σαγηνεύει μήτε σαγηνεύεται. Δεν προσποιείται. Απεναντίας, γνωρίζει πώς να συναντά και να συναντιέται, πώς να διαφωνεί και να συνδιαλέγεται, με ιδέες, με πρόσωπα και νόμους. Πώς να ενστερνίζεται και ν’ αφομοιώνει, πώς ν’ αναθεωρεί και να διαμορφώνει, χωρίς ν’ αλλάζει τον χαρακτήρα του. Ανασαίνει ολόκληρος, ζωντανός και πολύπλευρος μαζύ μας, μέσα στην ευφυία μας. Δεν επιβάλλεται ποτέ, με την βία ή με το δόγμα. Βρίσκει την δύναμη και το κουράγιο να μεταμορφώνει και να μεταμορφώνεται, ν’ ανοίγει δρόμους για όλους χωρίς φόβο, και χωρίς πάθος.
Η Ευρώπη, οφείλει να μεταμορφώσει εκ νέου τα σημερινά της διλήμματα.
Θεμελιώδης αρχή, και γι’ αυτό μόνο αληθινό πεπρωμένο της, παραμένει ο άνθρωπος. Όλα όσα τον προάγουν χωρίς να τον συνθλίβουν. Όλα όσα επιστρέφουν σ’ εκείνον. Και θα βρει ξανά την ελπίδα της, όταν μπορέσει εκ νέου να τον συναντήσει. Όταν καταφέρει, σ’ εκείνο το σημείο που σμίγουν πάντα οι καιροί, να τον οδηγήσει και πάλι να βρει τον εαυτό του και τον άλλον.
Το πιο ουσιώδες στο ευρωπαϊκό πνεύμα αναβλύζει διαχρονικά μες απ’ αυτό το ιστορικό και γεωγραφικό συναπάντημα.
Κι ό,τι ανασαίνει μαζύ του ζωντανό, είναι πάντα δικό μας.
