Αξία πανανθρώπινη και διαχρονικά επαινετή ο Εθελοντισμός: η «Εκούσια» ανιδιοτελής προσφορά εαυτού, χρόνου και ενέργειας προς το Κοινό Καλό. Στα έργα των Θουκυδίδη, Ξενοφώντα, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, κ.α., βρίσκουμε διάφορα διδάγματα για την ηθική ανωτερότητα της εθελούσιας διακινδύνευσης υπέρ της Πόλεως-Πατρίδος και «υπέρ Άλλων». Άλλωστε και ο Μάρκος Αυρήλιος, στα «Εις Εαυτόν», θα παροτρύνει με νόημα: «Μηκέθ᾽ όλως περί του οίόν τινα είναι τον αγαθόν άνδρα διαλέγεσθαι, αλλά είναι τοιούτον» (Σταμάτα πια να συζητάς πώς πρέπει να είναι ο καλός άνθρωπος, αλλά γίνε τέτοιος), ενώ τελικά θα διαβεβαιώσει: «Πεποίηκά τι κοινωνικώς; ουκούν ωφέλημαι» (Έκανα κάτι για το κοινωνικό σύνολο; Άρα είμαι ωφελημένος).
Ειδικά ο Εθελοντισμός που σχετίζεται με Έκτακτες Ανάγκες, Καταστροφές, Έρευνα-&-Διάσωση, Ανθρωπιστική Αρωγή, είναι ιδιαιτέρως ακτιβιστικός. Είναι δύσκολο εγχείρημα και αποτελεί πραγματικά σοβαρό και επικίνδυνο «Έργον», καθώς ασχολείται ακριβώς με το «Κινδυνεύειν». Ο Εθελοντισμός Πολιτικής Προστασίας και Ασφάλειας είναι εργασία που ενέχει σχεδιασμό, προνοητικότητα, ετοιμότητα, πρωτοβουλία, συνεχή κατάρτιση και ανάπτυξη δεξιοτήτων, επιστημοσύνη, κοπιώδη προσπάθεια, εμπειρία, ταχεία ανταπόκριση σε προκλήσεις, ανάλυση – επανεξέταση – βελτίωση. Αυτός ο εθελοντισμός είναι… Επαγγελματισμός. Θέλει σπουδή, μεράκι, καρτερία, επιμονή, αντικειμενικότητα, αυταπάρνηση, αυτοκριτική, ταπεινότητα. Θέλει να ενστερνιστεί κανείς το «Τρίπτυχο Επιχειρησιακής Ασφάλειας: Γνώση – Ψυχραιμία – Πειθαρχία» και να βιώνει το «Αποστολή Πρώτα – Ασφάλεια Πάντα». Θέλει πολλή… «Αρετή».
Σε κρίσεις και καταστροφές, όπως η πρόσφατη Μεγα-Πυρκαγιά στην ημιορεινή Λεμεσό, η υπέρ-Κοινού-Καλού Αρετή δοκιμάζεται. Υπάρχουν αρκετοί που επιδεικνύουν απόψεις οπαδισμού, μηδενισμού, παρωπιδισμού, κομματισμού-πολιτικαντισμού, ξερολισμού, αντιεπιστημονισμού, λαϊκισμού και άλλων ακραίων «-ισμών» κάθε τύπου και απόχρωσης. Συχνά προτάσσουν ευκολόπεπτες διαπιστώσεις τύπου «δεν/θα έπρεπε να;», οι οποίες συνήθως στερούνται ολοκληρωμένης οπτικής, καθώς δεν λαμβάνουν υπόψη ολιστικά τον «Κύκλο Διαχείρισης Καταστροφών», όπου η σύγχρονη βιβλιογραφία θέτει αλληλένδετα τις φάσεις «Πρόληψη – Ετοιμότητα – Ανταπόκριση – Αποκατάσταση». Με απλά λόγια:
-Ευκολότερα φωνάζουμε «που ήταν οι τάδε και οι δείνα» και πόσες-πώς-πότε επίγειες ή εναέριες δυνάμεις και άλλα μέσα να επιχειρήσουν στην Ανταπόκριση, παρά διατυπώνουμε από πριν, στην Πρόληψη-Ετοιμότητα, τεχνοκρατικά εμπεριστατωμένη γνώμη για τους αριθμούς και τύπους εναερίων ή επίγειων και άλλων δυνάμεων/μέσων/υλικών, αν/πως/πότε να παραγγελθούν/μισθωθούν/ζητηθούν. Παρεμπιπτόντως, τα εναέρια μέσα είναι εξαιρετικώς χρήσιμα και αναγκαία, αλλά δεν είναι αυτά που κατά το κοινώς «σβήνουν φωτιά». Κάνουν ουσιαστικά ανάσχεση στο πυροπεδίο για να διευκολύνουν επίγειες δυνάμεις/μέσα στην κατάσβεση και ασφάλιση. Επίσης, δεν κάνουν όλοι οι τύποι για τα πάντα φέροντας οποιαδήποτε εξαρτήματα, δεν κάνουν όλα για τις γεωμορφολογίες μας, δεν συνεπιχειρούν όλα μαζί (επανδρωμένα με drones, βάρδιες πληρωμάτων, ανεφοδιασμός), δεν έχουν όλα τις γραμμές παραγωγής/συντήρησης σε επιθυμητές μας διαθεσιμότητες, δεν είναι όλες οι δυνάμεις/μέσα «αμέσως εδώ» (βλ. ενεργοποίηση – κινητοποίηση – μετάβαση – εγκλιματισμός), ούτε πάντα διαθέσιμα για Προληπτική-Προκαταρκτική Προώθηση ως “Pre-Positioning” μέσω Ευρωπαϊκού Μηχανισμού (σημ.: οι ευρωβουλευτές μας χρειάζονται σοβαρή στήριξη από όλους για να τεκμηριώσουν «Ευρωπαϊκού Οφέλους Αναγκαιότητα» των ηθικά σωστών προτάσεών τους), και γενικά δεν είναι όλα όπως και όταν τα θέλουμε.
-Ευκολότερα φωνάζουμε για ποσοτική υποστελέχωση/υποεξοπλισμό αρχών/υπηρεσιών/τμημάτων/σωμάτων (δηλαδή σε αριθμούς στελεχών ή ποσότητες μέσων/υλικών), παρά απαιτούμε το “ποιοτικά” που είναι δύσκολο να αλλάξουμε (π.χ. άνθρωποι “ακατάλληλοι” που ενδεχομένως στηρίχθηκαν “κομματικά”, ή μέσα/υλικά μη προσαρμοσμένα στις πραγματικές επιχειρησιακές απαιτήσεις και συνθήκες, που παραγγέλθηκαν απλώς βάσει “οικονομικά συμφέρουσας προσφοράς”).
-Ευκολότερα ρωτούμε «πού είναι ο Στρατός και η Εθνική Φρουρά» ή «πού είναι η Πολιτική Άμυνα», παρά απαιτούμε ποιοτική αναβάθμιση των αντίστοιχων Θητειών γενικά, και ειδικά για να συμπεριλάβουν ενδεχομένως εκπαίδευση και σε αντικείμενα Πολιτικής Προστασίας για γενικευμένες καταστροφές όπως π.χ. Μεγα-Πυρκαγιές ή Σεισμούς, ούτε στηρίζουμε έμπρακτα τους αντίστοιχους θεσμούς Εφεδρειών ή Εθελοντικής Υπηρεσίας.
-Ευκολότερα ηρωοποιούμε την αυθόρμητη κινητοποίηση, παρά συμβάλουμε στη διατήρηση διαχρονικού ζήλου προσφοράς εντός συγκροτημένου πλαισίου αξιοποίησης – εκπαίδευσης – κατάρτισης. Ξέρω ότι δεν θα αρέσει πολύ, αλλά οφείλω να σημειώσω τεχνοκρατικά ότι, σε Ελλάδα και Κύπρο, οι εικόνες Αυθόρμητων Μη-Ενταγμένων Εθελοντών (όρος στη βιβλιογραφία) με κοντομάνικες μπλούζες για μαντήλια, έχουν δυστυχώς περάσει υποσυνείδητα ένα στρεβλό μήνυμα υποτίμησης επιχειρησιακού κινδύνου και ταυτόχρονα υπερτίμησης ικανοτήτων ότι «εγώ έσωσα το σπίτι/χωράφι/δασάκι επειδή δεν εκκένωσα και έμεινα». Η αυθόρμητη κινητοποίηση, αν και διαισθητικά εκτιμητέα λόγω καλού σκοπού ανάγκης, και καθώς πρόκειται συχνότατα για κυριολεκτικά «πρώτους ανταποκριτές» λόγω εντοπιότητας, εντούτοις παραμένει ασύντακτη και οριακά απείθαρχη (ακριβώς επειδή είναι αυθόρμητη εξ ανωτέρας βίας), που σε ψύχραιμους επιχειρησιακούς όρους σημαίνει ότι επιφέρει επιπλέον πολυπλοκότητα και επικινδυνότητα στο πεδίο.
-Ευκολότερα αναφέρουμε τις όντως ακραίας συχνότητας/έντασης λόγω Κλιματικής Κρίσης περιβαλλοντικές συνθήκες, παρά πιέζουμε τους λήπτες αποφάσεων για χειροπιαστές λύσεις για την εγκατάλειψη της υπαίθρου, για τη διαχείριση στις αγροτοδασικές εκτάσεις και τις διεπαφές δομημένων περιοχών με αυτές, που είναι γεμάτες από (υπέρξηρη) καύσιμη ύλη και από σκουπίδια, αλλά και για τα νομοθετικά/ρυθμιστικά/κανονιστικά/διοικητικά/γραφειοκρατικά κωλύματα και κενά σε διάφορους τομείς: ρυμοτομίας – πολεοδομίας – κυκλοφορίας – σκυβάλων – ύδρευσης – ενέργειας, πολυκερματισμού αρμοδιοτήτων αρχών/υπηρεσιών/σωμάτων, λειτουργίας/αξιοποίησης/χρηματοδότησης Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων, κλπ.
Δεν τα λέω απολογητικά για οποιαδήποτε «διακυβέρνηση» προηγούμενη-τωρινή-μελλοντική και τοπική-κρατική-ευρωπαϊκή. Αντιθέτως, τοποθετούμαι ως ενεργός πολίτης με προτροπή προς την Κοινωνία-των-(συμ)Πολιτών να αναλάβουμε δράση υπέρ αλλήλων και υπέρ του Κράτους (που είμαστε εμείς). Αλλά εκουσίως και με αρετή: Για να ξέρουμε τί θέλουμε, τί ζητάμε, και πως πρέπει ΕΜΕΙΣ να δράσουμε και να ενεργοποιηθούμε, όχι αφοριστικά και μηδενίζοντας, αλλά αποφασίζοντας «Καζαντζακικά» ότι είναι ευθύνη μας να προσφέρουμε. Οι Επαγγελματίες και οι Οργανωμένοι-&-Διαπιστευμένοι Εθελοντές Πολιτικής Προστασίας καλούμε όσους Πρόθυμους να τους εντάξουμε ως πολλαπλασιαστές ισχύος τόσο στην Πρόληψη/Ετοιμότητα όσο και στην Ανταπόκριση. Όμως, τους ζητάμε τον δύσκολο δρόμο της Αρετής: να έχουν συνεχή και ουσιαστική εμπλοκή σε ενημερώσεις, εκπαιδεύσεις, δράσεις πρόληψης και ετοιμασίας. Η οργάνωση, με τη βοήθεια ενδεχομένως διαφόρων βαθμίδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε τοπικές ομάδες Πολιτικής Προστασίας (όχι μόνο πυροφύλαξης/πυρόσβεσης, αλλά π.χ. και για Πλημμύρες ή Σεισμούς), ή η ένταξη σε υπάρχουσες Εθελοντικές Ομάδες (είτε Υπηρεσιών/Σωμάτων είτε Μη-Κυβερνητικές), θεωρώ ότι πλέον είναι ανάγκη ενίσχυσης της επίγνωσης αυτοπροστασίας αλλά και καθήκον-ως-Πολίτες.
Έχω την αισιοδοξία ότι πλέον αντιλαμβανόμαστε τα πιο πάνω ως χρέος και χαρακτηριστικό ενός λαού πονεμένου, αλλά ώριμου και πραγματικά δημοκρατικού, που θα κάνει πέρα τους «-ισμούς» σε θέματα τόσο ιδιαίτερα και ζωτικά. Η με-συνοχή-και-συνέχεια συντεταγμένη ενασχόληση με θέματα Πολιτικής Προστασίας είναι η «νέα Αγωγή του Πολίτη». Είναι έκφραση ουσιαστικώς δημοκρατική και λαϊκή. Ιδιαίτερα τώρα που στις σύγχρονες κοινωνίες (ειδικά της Ευρώπης) επανέρχεται – λόγω του παγκόσμιου γεωπολιτικού και κοινωνικο-οικονομικού γίγνεσθαι – επιτακτικά η ανάγκη της «Παλλαϊκής Ασφάλειας και Άμυνας» και των δια-Κοινωνικών (whole-of-Society) και δι-Υπηρεσιακών-Κυβερνητικών (whole-of-Government) προσεγγίσεων στην Πολιτική Προστασία & Ασφάλεια.
*Επιστημονικός Συνεργάτης Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου σε θέματα Πολιτικής Προστασίας και Ασφάλειας Πρώτων Ανταποκριτών – Εθελοντής Πολιτικής Άμυνας Λευκωσίας-Κερύνειας -Εθελοντής Λέσχης Εφέδρων Ενόπλων Δυνάμεων Θεσσαλονίκης.
