Την περασμένη Πέμπτη εκδόθηκε η τελική απόφαση της Περιβαλλοντικής Αρχής για το αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα με βάση την οποία πλέον απορρίπτονται, οριστικά και αμετάκλητα, όλες οι προτεινόμενες πρόνοιες και πολεοδομικές ζώνες του υπό εκπόνηση Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, οι οποίες θα επέφεραν σοβαρές αρνητικές, συσσωρευτικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στα αντικείμενα προστασίας και τους στόχους διατήρησης των περιοχών του Δικτύου Natura 2000.
Σύμφωνα με την επικαιροποιημένη έκθεση της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΕΟΑ) και τη γνωμάτευση της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, το υπό εκπόνηση Τοπικό Σχέδιο Ακάμα μπορεί να προχωρήσει μέσω της υιοθέτησης των αναγκαίων αντισταθμιστικών μέτρων και των κατάλληλων πολεοδομικών εργαλείων για την αποτελεσματική προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου, καθώς και την αειφόρο ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία των τοπικών κοινοτήτων. Πλέον αναμένεται η τελική διαμόρφωση του Τοπικού Σχεδίου από το Πολεοδομικό Συμβούλιο, με βάση τους ουσιώδους όρους και τις προϋποθέσεις που θέτει η Περιβαλλοντική Αρχή και η δημοσίευση του από τον υπουργό Εσωτερικών.
Σύμφωνα με την επικαιροποιημένη έκθεση τροποποιούνται τα συμπεράσματα και οι όροι που αφορούν τη νέα λατομική ζώνη Ανδρολύκου, η οποία και δεν εγκρίνεται.
Η επικαιροποιημένη έκθεση λαμβάνει ουσιωδώς υπόψη το προσχέδιο έκθεσης εμπειρογνωμόνων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Το τελικό κείμενο περιλαμβάνει μια σειρά από παραρτήματα τα οποία προστέθηκαν καθ’ υπόδειξη των ειδικών εμπειρογνωμόνων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
Ιδιαίτερα για τη νέα λατομική ζώνη σημειώνεται στην ΕΟΑ ότι δεν εγκρίνεται σε αυτό το στάδιο. Τονίζεται δε πως σε διάρκεια τριών χρόνων θα μελετηθούν τα ακόλουθα: α) Κατά πόσο η ανάγκη για δημιουργία νέας λατομικής Ζώνης αδρανών υλικών, στην περιοχή Ανδρολύκου είναι επιτακτική σε σχέση με διαθέσιμες εναλλακτικές χωροθετήσεις. β) Η κατάσταση διατήρησης των ειδών της περιοχής σε σχέση με τις δραστηριότητες λατόμευσης. Με την ολοκλήρωση των πιο πάνω θα αποφασιστεί κατά πόσο θα συζητηθεί περαιτέρω η δημιουργία λατομικής ζώνης στη συγκεκριμένη περιοχή.
Περαιτέρω, με την ΕΟΑ αλλάζει και ο σχεδιασμός για την τουριστική Ζώνη στην Ίνεια. Συγκεκριμένα, η αρχική έκταση της τουριστικής ζώνης στην Ίνεια εκτός του πυρήνα της κοινότητας ήταν 39 εκτάρια. Με βάση την έκθεση της ειδικής οικολογικής αξιολόγησης πλέον περιορίζεται στα 18 εκτάρια, έχει δηλαδή επέλθει μείωση της τάξης του 54%. Δεν υπάρχει επηρεασμός περιοχών φωλεοποίησης, ενώ ο μόνος επηρεασμός που παραμένει είναι αυτός των περιοχών τροφοληψίας και διασποράς ορισμένων ειδών, ο οποίος είναι μόνο της τάξης του 0,2% (18/7170 εκτάρια).
Σε ό,τι αφορά τα αργάκια στην περιοχή του Νέου Χωριού, η προστασία τους διασφαλίζεται μέσα από τις αναθεωρημένες πρόνοιες των πολεοδομικών ζωνών. Ειδικά για το φαράγγι του Πετράτη, από τα σημαντικότερα της περιοχής, έχουν τεθεί ειδικοί όροι στην έκθεση ειδικής οικολογικής αξιολόγησης για προστασία του, με περιορισμούς και απαγορεύσεις αναπτύξεων.
Επομένως, η Περιβαλλοντική Αρχή λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της Χερσονήσου Ακάμα ως μια από τις πιο σημαντικές περιοχές του Δικτύου Natura 2000 τόσο για τους οικοτόπους και τα είδη όσο και για τα πτηνά, θεωρεί ότι το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα μπορεί να υλοποιηθεί με σημαντικές διαφοροποιήσεις και χωρίς να δημιουργήσει επιπτώσεις στα είδη χαρακτηρισμού μόνο αν εφαρμοστούν οι όροι που θέτει.
Ζήτημα αποζημιώσεων θέτει η Περιβαλλοντική Αρχή
Στη γνωμάτευση της Περιβαλλοντικής Αρχής για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), σημειώνεται ότι παρ’ όλο που το υπό εξέταση τροποποιημένο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα βελτιώνει την πολεοδομική ρύθμιση που επικρατούσε με το αρχικό Τοπικό Σχέδιο, διαφαίνεται ότι χρήζει σημαντικής βελτίωσης, έχοντας υπόψη τις δυνητικές σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στα είδη και τους οικοτόπους καθορισμού στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000, στη βιοποικιλότητα, στο κλίμα, στο τοπίο, στα επιφανειακά νερά, στη γεωλογική κληρονομιά, και στα στοιχεία αρχιτεκτονικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
Η Περιβαλλοντική Αρχή εισηγείται την κατάργηση ή/και την τροποποίηση συγκεκριμένων πολεοδομικών ρυθμίσεων. Οι όροι που θέτει μάλιστα η Περιβαλλοντική Αρχή αποσκοπούν στη διαφύλαξη και στην προστασία του Δικτύου Natura 2000 και της φυσικότητας της περιοχής εκτός των ορίων ανάπτυξης των κοινοτήτων του Ακάμα, και ταυτόχρονα στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.
Θέση της Περιβαλλοντικής Αρχής είναι ότι η περιοχή του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα χρειάζεται να τυγχάνει ενός ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού με τη ρύθμιση των υφιστάμενων και προτεινόμενων χρήσεων γης και πολεοδομικών ζωνών, ώστε να επιτευχθεί η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη των κατοίκων της περιοχής, με αειφόρο τρόπο.
Στη γνωμάτευση της Περιβαλλοντικής Αρχής επισημαίνεται ότι, είναι σημαντική η εφαρμογή προνοιών στο Τοπικό Σχέδιο Ακάμα για την παροχή πολεοδομικών ή άλλων κινήτρων στους ιδιοκτήτες τεμαχίων που επηρεάζονται δυσμενώς από τις νέες πολεοδομικές ρυθμίσεις:
Α) Να γίνει θέσπιση των αναγκαίων μέτρων διαχείρισης ιδιωτικής γης και η εφαρμογή των κατάλληλων πολεοδομικών κινήτρων για τη διατήρηση του Τοπίου Ακάμα όπως:
• Ενεργοποίηση αδρανούσας γης εντός Πολεοδομικών Ζωνών Ανάπτυξης (Οικιστικής και Τουριστικής Χρήσης), μέσω των αναγκαίων σχεδίων ρυμοτομίας και της εγγραφής στο δημόσιο οδικό δίκτυο των υφιστάμενων αγροτικών δρόμων εντός του καθορισμένου Ορίου Ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων.
• Απαλλοτρίωση περίκλειστων ιδιωτικών περιουσιών εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα και κήρυξη τους σε κρατική δασική γη, για σκοπούς καλύτερης οριοθέτησης, προστασίας και διαχείρισης του ΕΔΠ Ακάμα, καθώς και για την προστασία ειδών της δασικής χλωρίδας ή δασικών οικοσυστημάτων εξαιρετικής σημασίας ή σπανιότητας, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Αναγκαστικής Απαλλοτριώσεως Νόμου και του περί Δασών Νόμου, με βάση την πραγματική, τρέχουσα και αντικειμενική τους αξία.
• Ανταλλαγή ιδιωτικών περιουσιών σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές εκτός καθορισμένου Ορίου Ανάπτυξης (κύριες περιοχές δότες σε περιοχές προστασίας της φύσης, των δασών, του τοπίου και της υπαίθρου) με τεμάχια κρατικής χαλίτικης γης εντός καθορισμένου Ορίου Ανάπτυξης (κύριες περιοχές δέκτες με στρατηγικό απόθεμα χαλίτικης γης σε Πολεοδομικές Ζώνες Ανάπτυξης).
• Μεταφορά συντελεστή δόμησης από Αγροτικής Ζώνες Γα2 και Γα4, σε Οικιστικές και Τουριστικές Ζώνες.
• Καταβολή οικονομικής αποζημίωσης σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Β) Η διαχείριση των περίκλειστων ιδιωτικών τεμαχίων να γίνει στο πλαίσιο των πολεοδομικών κινήτρων για τη διατήρηση του Τοπίου Ακάμα.
Γ) Η θέσπιση πολεοδομικών κινήτρων σε αιτήσεις που προάγουν το περιβάλλον σε θέματα όπως πράσινες διαδρομές, πράσινες υποδομές.
Δ) Η αναφορά για τη αειφόρο χρήση του θαλάσσιου και παράκτιου χώρου να γίνει σύμφωνα με τις αρχές του Πρωτοκόλλου για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών της Σύμβασης της Βαρκελώνης και να συσχετιστεί με τη Δήλωση Πολιτικής για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ώστε να περιλάβει:
• Εισαγωγή νέων πολεοδομικών εργαλείων για την άσκηση πολιτικών και την εφαρμογή Σχεδίων Ανάπτυξης, όπως η Μεταφορά Αναπτυξιακών Δικαιωμάτων, ο Αστικός Αναδασμός, το Τέλος Πολεοδομικής Αναβάθμισης, κ.ά.
• Διασφάλιση διαδρομών για παροχή ελευθερίας πρόσβασης του κοινού στη θάλασσα και κατά μήκος της ακτής.
• Εισήγηση εφαρμογής πολεοδομικών εργαλείων για τις ιδιοκτησίες που εμπίπτουν εντός των Ζωνών Προστασίας της Παραλίας, λόγω απαγόρευσης ανέγερσης αναπτύξεων, όπως η μεταφορά του συντελεστή ανάπτυξης από τη Ζώνη Προστασίας της Παραλίας στο υπόλοιπο δομήσιμο εμβαδό του τεμαχίου ή σε άλλο τεμάχιο του ίδιου ιδιοκτήτη, καθώς και η αποζημίωση, ο διαχωρισμός μεταξύ ιδιοκτησίας και δικαιώματος χρήσης γης, και η διαχείριση της γης (land stewardship).
Ε) Η εφαρμογή δέσμης οικονομικών κινήτρων που να στοχεύει στην ενθάρρυνση της διατήρησης και επαναχρησιμοποίησης των αξιόλογων διατηρητέων οικοδομών/ αρχαίων μνημείων.
ΣΤ) Να διερευνηθεί η δημιουργία Ταμείου Ακάμα για την οικονομική διαχείριση των πολεοδομικών κινήτρων, που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείων είτε δωρεών είτε εισφορών προς επίτευξη των πιο πάνω.
Επισημαίνεται ότι λόγω του ότι μέρος της περιοχής «Χερσόνησος Ακάμα» του δικτύου Natura 2000 περιλαμβάνεται στο υπό εκπόνηση Τοπικό Σχέδιο Πέγειας, η Περιβαλλοντική Αρχή θα αξιολογήσει το Τοπικό Σχέδιο Πέγειας σε συνέργεια με το Τοπικό Σχέδιο Ακάμα και ως αναπόσπαστο μέρος της Χερσονήσου Ακάμα, στα πλαίσια διατήρησης της ακεραιότητας και συνοχής του συνόλου της προστατευόμενης περιοχής.
Η δικαίωση της κοινωνίας των πολιτών
Το υπό εκπόνηση Τοπικό Σχέδιο Ακάμα υποβλήθηκε για εξέταση στην Περιβαλλοντική Αρχή από το Πολεοδομικό Συμβούλιο ίσως στη χειρότερη δυνατή μορφή, καταστρατηγώντας κάθε έννοια διαφύλαξης και προστασίας της περιοχής του δικτύου Natura 2000. Αρχικά η Περιβαλλοντική Αρχή με ενδιάμεση γνωμάτευση έθεσε όρους για την αναθεώρηση βασικών προνοιών. Το Πολεοδομικό Συμβούλιο επανήλθε με σειρά αλλαγών που δεν λάμβαναν υπόψη τις υποδείξεις της Περιβαλλοντικής Αρχής, η οποία με την τελική της γνωμάτευση, έφερε το αναθεωρημένο Τοπικό Σχέδιο στην καλύτερη δυνατή μορφή από περιβαλλοντικής σκοπιάς. Πλέον, δικαιώνονται όσοι μιλούσαν για σοβαρές αρνητικές, συσσωρευτικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις. Η ομάδα μελετητών τις κατέγραψε, τα μέλη της αρμόδιας περιβαλλοντικής επιτροπής τις εντόπισαν, τις ανέλυσαν και τις ανέδειξαν στο προσκήνιο, ενώ η Περιβαλλοντική Αρχή τις αξιολόγησε δεόντως. Ταυτόχρονα, η Περιβαλλοντική έλαβε ουσιωδώς υπόψη τις υποδείξεις τόσο της Κομισιόν, όσο και της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ενώ ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε και η κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.
