Μία ανυπολόγιστη περιβαλλοντική ζημιά άφησε πίσω της η πυρκαγιά που ξέσπασε το περασμένο Σάββατο, στην ευρύτερη ορεινή περιοχή των επαρχιών Λεμεσού και Λάρνακας. Η πυρκαγιά που εκδηλώθηκε το Σάββατο, 3 Ιουλίου και ώρα 13:50, στην κοινότητα Αρακαπά επεκτάθηκε στις κοινότητες Επταγώνιας, Ακαπνού, Οράς, Μελίνης, Συκόπετρας, Οδού, Αγίων Βαβατσινιάς και Βαβατσινιάς, και τέθηκε υπό πλήρη έλεγχο την Δευτέρα, 5 Ιουλίου, στις 08:00, καλύπτοντας μια περίμετρο περίπου 40 χλμ. Από την πυρκαγιά κάηκε έκταση περίπου 55 τετραγωνικών χιλιομέτρων καλυμμένη με δασική βλάστηση και γεωργικές καλλιέργειες, καταστράφηκαν κατοικίες και άλλες ιδιωτικές περιουσίες και έχασαν την ζωή τους τέσσερα άτομα πλησίον της κοινότητας Οδού.

Συγκεκριμένα, η πυρκαγιά επεκτάθηκε στα διοικητικά όρια των κοινοτήτων Συκόπετρα, Αρακαπάς, Διερώνα, Επταγώνια, Ακαπνού, Πραστιό Κελλακίου και Κελλάκι της επαρχίας Λεμεσού, Οδού, Μελίνη, Ορά, Άγιοι Βαβατσινιάς, Βαβατσινιά και Πάνω Λεύκαρα της επαρχίας Λάρνακας, καθώς και Καμπί και Φαρμακάς της επαρχίας Λευκωσίας.

Η τελευταία μεγάλης κλίμακας πυρκαγιά που ξέσπασε στην Κύπρο ήταν αυτή που σημειώθηκε στις 16 Ιουνίου 2016 στην Κοιλάδα Σολέας, η οποία μέσα σε 4 ολόκληρες ημέρες κατέκαψε συνολικά το 1/3 της έκτασης που κάλυψε μέσα σε μόλις 5 ώρες η μεγάλη φωτιά στην ορεινή περιοχή Λεμεσού-Λάρνακας. Σημειώνεται ότι προηγήθηκε μια εβδομάδα παρατεταμένου καύσωνα με θερμοκρασίες πέραν των 40 βαθμών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αστρονομικό το κόστος του ολέθρου

Η πυρκαγιά κατέκαψε τεράστιες εκτάσεις κρατικής χαλίτικης γης και ιδιωτικών περιουσιών, εντός και εκτός ορίων ανάπτυξης των παρακείμενων κοινοτήτων, περιλαμβανομένων οικιστικών, γεωργικών και κτηνοτροφικών περιοχών. Σύμφωνα με το ισχύον Σχέδιο Ανάπτυξης και συγκεκριμένα την Δήλωση Πολιτικής για τη Ρύθμιση και τον Έλεγχο της Ανάπτυξης και την Προστασία του Περιβάλλοντος στην Ύπαιθρο και στα Χωριά, ολόκληρη η καμένη έκταση χαρακτηρίζεται ως Περιοχή Εξαιρετικής Φυσικής Καλλονής. Στην περιοχή απαντώνται επίσης αξιόλογα και μοναδικά Προστατευόμενα Τοπία, όπως οι Υδατοφράκτες Αρακαπά και Αγίων Βαβατσινιάς, καθώς και η Βουνοκορφή Σταυρόπευκος στην κοινότητα Οδού και το Γεωμόρφωμα με Εμφανίσεις Χρωμίτη στην κοινότητα Ακαπνού.

Σημειώνεται ότι όλες σχεδόν οι επηρεαζόμενες κοινότητες συγκαταλέγονται στα καθορισμένα χωριά, τα οποία παρουσιάζουν ειδικό κοινωνικό, αρχιτεκτονικό, ιστορικό ή άλλο ενδιαφέρον ή χαρακτήρα, με βάση την ισχύουσα Δήλωση Πολιτικής για την Ύπαιθρο. Τα χωριά αυτά χωροθετούνται σε Περιβαλλοντικά Ευαίσθητες Περιοχές και διαθέτουν, ως επί το πλείστον, Παραδοσιακούς Πυρήνες, οι οποίοι διατηρούν την παλιά δομή και τον χαρακτήρα τους, περιλαμβάνουν παραδοσιακές οικοδομές και άλλα στοιχεία και χαρακτηρίζονται, συνήθως, από το συνεχές σύστημα δόμησης.

Πολύ μεγάλο μέρος της καμένης έκτασης περιλαμβάνει γεωργική γη υψηλής φυσικής αξίας, η οποία διακρίνεται σε τρεις τύπους: (α) γεωργικές εκτάσεις με υψηλό ποσοστό ημι-φυσικής βλάστησης, (β) γεωργικές εκτάσεις με μωσαϊκότητα, χαμηλής έντασης γεωργία και δομικά στοιχεία αγροτικού τοπίου (π.χ. δόμες / ξερολιθιές), καθώς και (γ) γεωργικές εκτάσεις / βοσκότοπους με σημαντικά είδη πανίδας και χλωρίδας. Οι γεωργικές περιοχές υψηλής φυσικής αξίας είναι βασικός δείκτης για την αξιολόγηση της γεωργίας και του περιβάλλοντος.

Από την πυρκαγιά απειλήθηκαν άμεσα, αλλά δεν επηρεάστηκαν, το κύριο κρατικό δάσος Λεμεσού και το Εθνικό Δασικό Πάρκο Μαχαιρά, τα οποία έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας / Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, για την προστασία των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας. Ωστόσο, από την πυρκαγιά κάηκε ολοσχερώς το μικρό κρατικό δάσος Άγιοι Βαβατσινιάς, ενώ ευτυχώς κατασβέστηκε προτού εισχωρήσει στο κρατικό δάσος Ακαπνούς. Πέραν των πιο πάνω, χάθηκαν επίσης πολύ μεγάλες εκτάσεις κρατικής χαλίτικης γης, με πευκόφυτη και θαμνώδη βλάστηση.

Επηρεάστηκαν δύο προστατευόμενες περιοχές Natura 2000

Η πυρκαγιά φαίνεται να επηρέασε σημαντικά τμήματα δύο προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000, οι οποίες έχουν ενταχθεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τη διατήρηση των άγριων πτηνών:

• Στο βορειοδυτικό μέτωπο της πυρκαγιάς, μεταξύ των κοινοτήτων Συκόπετρα – Οδού – Μελίνη, φαίνεται να επηρεάστηκε μικρή έκταση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας «Βουνοκορφές Μαδαρής – Παπούτσας». Η περιοχή «Βουνοκορφές Μαδαρής – Παπούτσας» καθορίστηκε ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για 10 είδη πτηνοπανίδας, τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας της ΕΕ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ) και αναπαράγονται στην περιοχή σε σημαντικούς αριθμούς (Σπιζαετός, Διπλογέρακο, Νυκτοπούλλι, Πευκοτρασιήλα, Σκαλιφούρτα, Τρυπομάζης, Πέμπετσος, Δενδροβάτης, Δακκαννούρα και Σιταροπούλλι). Στους στόχους διατήρησης της Ζώνης Ειδικής Προστασίας «Βουνοκορφές Μαδαρής – Παπούτσας» περιλαμβάνονται επίσης άλλα 2 σημαντικά είδη πτηνοπανίδας (Ζάνος και Θουπί). Από την πυρκαγιά επηρεάστηκε μικρό αλλά ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα της περιοχή «Βουνοκορφές Μαδαρής – Παπούτσας», εντός του Προστατευόμενου Τοπίου Βουνοκορφή Σταυρόπευκος, μεταξύ των κοινοτήτων Οδού – Καμπί – Συκόπετρα.

• Στο βορειοανατολικό μέτωπο της πυρκαγιάς, μεταξύ των κοινοτήτων Οδού – Άγιοι Βαβατσινιάς – Βαβατσινιά, φαίνεται να επηρεάστηκε σημαντική έκταση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας «Περιοχή Τζιόνια». Η «Περιοχή Τζιόνια» καθορίστηκε ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για 7 είδη πτηνοπανίδας, τα οποία περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας της ΕΕ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ) και αναπαράγονται στην περιοχή σε σημαντικούς αριθμούς (Ζάνος, Νυκτοπούλλι, Σκαλιφούρτα, Τρυπομάζης, Πέμπετσος, Δακκαννούρα και Σιταροπούλλι). Στους στόχους διατήρησης της Ζώνης Ειδικής Προστασίας «Περιοχή Τζιόνια» περιλαμβάνονται επίσης άλλα 5 σημαντικά είδη πτηνοπανίδας (Σπιζαετός, Διπλογέρακο, Πευκοτρασιήλα, Δενδροβάτης και Θουπί). Από την πυρκαγιά επηρεάστηκε μεγάλο τμήμα των νοτιοδυτικών παρυφών της Βουνοκορφής Τζιόνια, η οποία είναι η τέταρτη υψηλότερη βουνοκορφή της οροσειράς Τροόδους (μετά την Χιονίστρα/Όλυμπο, την Μαδαρή και την Παπούτσα).

Κάηκαν λεκάνες απορροής φραγμάτων πόσιμου νερού

Η πυρκαγιά κατέκαψε επίσης πολύ μεγάλες εκτάσεις εντός των λεκάνων απορροής και ζωνών προστασίας των ταμιευτήρων ύδρευσης (φραγμάτων πόσιμου νερού) της Γερμασόγειας και της Καλαβασού. Σημειώνεται ότι πρόκειται, ως επί το πλείστον, για περιοχές Δυνητικού Σημαντικού Κινδύνου Πλημμύρας.

Η απώλεια της βλάστησης στις λεκάνες απορροής του ποταμού Γερμασόγειας και του Βασιλικού Ποταμού αναμένεται να αυξήσει σημαντικά τον δυνητικό κίνδυνο πλημμύρας. Υπαρκτός είναι επίσης ο κίνδυνος διάβρωσης του εδάφους, κυρίως σε περιοχές αργακιών με μεγάλες και απότομες κλίσεις.

Επιπρόσθετα, η πυρκαγιά κατέκαψε μεγάλο μέρος των γνωστών διαδρόμων – περασμάτων διέλευσης αποδημητικών αγρίων πτηνών του ποταμού Γερμασόγειας και του Βασιλικού ποταμού, καθώς και του νότιου τμήματος του εσωτερικού περάσματος.

Η πυρκαγιά έφτασε πολύ κοντά σε αρχαία μνημεία

Μετά το σβήσιμο της πυρκαγιάς, το πρωί της Δευτέρας, λειτουργοί του Τμήματος Αρχαιοτήτων, διενήργησαν επιτόπιες επισκοπήσεις στα κηρυγμένα Αρχαία Μνημεία με βάση τον περί Αρχαιοτήτων Νόμο, που βρίσκονται στις επηρεασθείσες περιοχές για αξιολόγηση της κατάστασής τους. Διαπιστώθηκε ότι παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις η πυρκαγιά έφτασε πολύ κοντά σε κάποια μνημεία, ευτυχώς κανένα μνημείο δεν επηρεάστηκε.

Τα Αρχαία Μνημεία που βρίσκονται στις πληγείσες από τις πυρκαγιές περιοχές είναι τα ακόλουθα: η Εκκλησία του Τίμιου Σταυρού και η Εκκλησία της Παναγίας Ιαματικής στον Αρακαπά, το Γεφύρι της Ακαπνού, οι Εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας του Κάμπου στην Ακαπνού, η Εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στην κοινότητα Οδού, η Εκκλησία της Παναγίας στη Βαβατσινιά, η Εκκλησία της Παναγίας Χρυσελεούσας στη Μελίνη, ο οικισμός Παρσάτα στην Ορά, η Εκκλησία των Αγίων Αναργύρων στους Αγίους Βαβατσινιάς, η Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και ο Νερόμυλος στην Διερώνα, καθώς και ο Ελιόμυλος στην Συκόπετρα.