Περισσότερο θόρυβο είχαμε τόσο πριν όσο και μετά την άτυπη Πενταμερή συνάντηση της Γενεύης, η οποία είχε, όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος, μια συγκεκριμένη σκοπιμότητα. Αν και στο παρελθόν η όποια αποτυχία φορτωνόταν είτε στη μια είτε στην άλλη πλευρά (αναλόγως του από ποια οπτική γωνία το έβλεπε κάποιος) στην προκειμένη περίπτωση η τελική κατάληξη, που μόνο αρνητική μπορεί να χαρακτηριστεί, οφείλεται στον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. 

Η Λευκωσία γνώριζε εκ των προτέρων και είχε προετοιμαστεί να δώσει απαντήσεις στις θέσεις των Τούρκων, κυρίως στο θέμα της κυριαρχίας και της λύσης δύο κρατών. Αυτό φαίνεται και μέσα από τα όσα ο ίδιος ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε αναφέρει στις συσκέψεις με την πολιτική ηγεσία πριν από το ταξίδι στη Γενεύη. Είναι επίσης σημαντικό να δούμε και τι είχε λεχθεί στις συσκέψεις Προέδρου και πολιτικών αρχηγών επί ελβετικού εδάφους. 

>>Ενημέρωση Εθνικού στις 24 Απριλίου

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ενημερώνοντας το Εθνικό Συμβούλιο (ΕΣ) στις 24 Απριλίου κατέγραψε τις έως τότε εκτιμήσεις που υπήρχαν από ελληνοκυπριακής πλευράς για τις προθέσεις των Τούρκων. Σύμφωνα λοιπόν με τα δεδομένα που είχε ενώπιον της η Λευκωσία η τουρκική πλευρά: 

α) θα ζητήσει την αναγνώριση πρώτα των δύο λαών ή και της κυριαρχικής ισότητας και μετά να μπουν σε διάλογο. 

β) θα επιδιώξει ένα ισότιμο διεθνές καθεστώς και θα ενημερώσει γι’ αυτό ο Γενικός Γραμματέας το Συμβούλιο Ασφαλείας.

γ) οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να συνεχιστούν απ’ εκεί που είχαν μείνει. Και 

δ) θα επικαλεστούν ότι δεν είναι δυνατή η λύση στο μοντέλο ομοσπονδίας λόγω του σχεδίου Ανάν και του Κραν Μοντανά. 

Ως προς το τι προτίθετο ο ίδιος να πράξει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ήταν αρκετά ξεκάθαρος ενώπιον της πολιτικής ηγεσίας δηλώνοντας πως «δεν θα εμπλακούμε σε ένα παιχνίδι επίρριψης ευθυνών» και καταγράφοντας τις θέσεις του: 

·    Η λύση πρέπει να βασίζεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, στις ομόφωνες αποφάσεις του ΕΣ, τις συγκλίσεις, το κοινό ανακοινωθέν του 2014 και το πλαίσιο Γκουτέρες.

·    Δεν θα συμφωνήσει σε λύση δύο κρατών, θα επιμείνει στην παρουσία της ΕΕ και θα επιμένει σε ένα λειτουργικό και βιώσιμο κράτος. 

·    Επιμονή στην κατάργηση των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων και μη παρουσία στρατευμάτων.

Πρόθεση του Προέδρου Αναστασιάδη, όπως έλεγε στο ΕΣ στις 24 Απριλίου ήταν να κάνει αναφορά και στις παραβιάσεις που έγιναν από τουρκικής πλευράς αλλά όχι από την πρώτη ημέρα. Ήταν σίγουρος ότι ο Ερσίν Τατάρ θα έθετε στο τραπέζι την θέση για τα δύο κράτη. Τέλος, εξέφραζε την εκτίμηση ότι η συνάντηση της Γενεύης δεν θα κατέληγε σε ναυάγιο καθώς τον Ιούνιο είναι προγραμματισμένο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από το οποίο η Τουρκία αναμένει να έχει οφέλη.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

>>Σύσκεψη Εθνικού 26 Απριλίου  

Πρόεδρος και πολιτική ηγεσία ταξίδεψαν μαζί για τη Γενεύη το πρωί της 26ης Απριλίου, και το βράδυ της ίδιας ημέρας παρακάθισαν στην πρώτη τους σύσκεψη επί ελβετικού εδάφους. Στη διάρκεια της σύσκεψης αυτή ο ΠτΔ έδωσε την εικόνα και τα δεδομένα ένα 24ωρο πριν από την έναρξη της άτυπης Πενταμερούς.

Η πρώτη εκτίμηση που εξέφρασε ο Ν. Αναστασιάδης ήταν πως η τουρκοκυπριακή πλευρά κατά την πρώτη ημέρα της άτυπης συνόδου θα επιμείνει στην αποτελεσματική συμμετοχή και στην πολιτική ισότητα. Επανέλαβε τη θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς για το θέμα της σύνθεσης του υπουργικού συμβουλίου καθώς και για τις θέσεις του σ’ ότι αφορά τη λύση του Κυπριακού. 

Στη διάρκεια της συζήτησης ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, είχε αναφέρει πως μια τυχόν αναβολή της άτυπης διάσκεψης «βολεύει την άλλη πλευρά». Επεσήμανε πως εάν συμβεί κάτι τέτοιο, δηλαδή να μην υπάρξει αποτέλεσμα, τότε «πρέπει να συνεχιστεί η διάσκεψη εντός των επόμενων εβδομάδων». Θέση του ΠτΔ ήταν πως δεν πρέπει να περάσει το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τονίζοντας ιδιαίτερα το ότι «η επόμενη πενταμερής πρέπει να γίνει πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». (Όπως είναι γνωστό μ το πέρας της Πενταμερούς ο ΓΓ ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι η συνέχισε θα δοθεί σε διάστημα 2-3 μηνών και σίγουρα μετά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου).

Συζητώντας με τους πολιτικούς αρχηγούς ο Νίκος Αναστασιάδης μεταξύ των άλλων που ανέφερε ήταν και η επισήμανση πως «είμαστε σε ένα διαδικαστικό στάδιο και δεν πρόκειται να μπούμε σε διαπραγμάτευση επί της ουσίας». 

>>Συνεδρία Εθνικού 27 Απριλίου 

Η άτυπη Πενταμερής αρχίζει στις 27 Απριλίου με χωριστές συναντήσεις του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Το βράδυ της 27ης η πολιτική ηγεσία συγκεντρώνεται εκ νέου σε μια αίθουσα στο ξενοδοχείο Intercontinental προκειμένου να ενημερωθεί από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη για τις εξελίξεις της ημέρας. Όπως ο ίδιος ανέφερε κατά τη συνάντηση του με τον ΓΓ ΟΗΕ ο ΠτΔ ανέπτυξε τις θέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς. Κατάθεσε επίσης δύο προτάσεις, η μια αφορούσε μέσα εμπιστοσύνης στην οποία συμπεριλαμβάνεται η τοποθέτηση του λιμανιού Αμμοχώστου και του αεροδρομίου Τύμπου κάτω από την ομπρέλα των Ηνωμένων Εθνών. Η άλλη πρόταση είχε να κάνει με την ετοιμότητά του για συναντήσεις με τον Ερσίν Τατάρ ακόμα και στη Νέα Υόρκη, ενώ είχε προτείνει στον ΓΓ ΟΗΕ να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο. 

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ακολούθως ότι αυτό που ο ίδιος συμπεραίνει είναι πως ο ΓΓ ΟΗΕ προβληματίζεται στη βάση τριών σεναρίων:

1.    Επανέναρξη με κοινό έδαφος. Κάτι που δεν φαίνεται να υπάρχει πιθανότητα να γίνει.

2.    Κοινή δήλωση των δύο με επιβεβαίωση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα και του όγκου εργασίας που έχει γίνει.

3.    Να εκδώσει ο ίδιος ο ΓΓ μια σύντομη δήλωση και να λέει πως άκουσε τις πλευρές και πως πρέπει να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις. 

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ακόμα πως ο ΓΓ τον ενημέρωσε για τις θέσεις Ε. Τατάρ, ο οποίος είχε ζητήσει να αναγνωριστεί κυριαρχία του «τουρκοκυπριακού λαού» για να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις. Ο Α. Γκουτέρες, σύμφωνα με τον ΠτΔ, έθεσε κάποια διλήμματα μεταξύ των οποίων ήταν και το πάει στο Συμβούλιο Ασφαλείας και να παραδώσει την εντολή του.

>>Ενημέρωση Εθνικού 28 Απριλίου 

Το βράδυ της 28ης Απριλίου, η οποία από καιρό πριν είχε χαρακτηριστεί ως η πλέον κρίσιμη, ο ΠτΔ ενημέρωσε τόσο για την σύνοδο της ολομέλειας της Πενταμερούς όσο και στις συναντήσεις που ακολούθησαν το απόγευμα της Τετάρτης. 

Ο ΓΓ ΟΗΕ, σύμφωνα με τον ΠτΔ, προέβη σε δήλωση στην οποία ανέφερε πως με βάση τις καλές του υπηρεσίες αποφάσισε να διορίσει ειδικό απεσταλμένο για να προετοιμάσει το έδαφος με επαφές έτσι ώστε να ξεκινήσουν ουσιαστικές διαπραγματεύσεις σε 3 με 4 μήνες. 

Στην ολομέλεια της Πενταμερούς ο ΓΓ ΟΗΕ φέρεται να ανέφερε και τα εξής: «Πρέπει να κινηθούμε μέσα στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Δεν μπορώ να συζητήσω τα δύο κράτη. Θα διορίσω ειδικό αντιπρόσωπο. Αυτά τα ζητήματα να τα εγείρεται στο τέλος». Δηλαδή τα ζητήματα που αφορούν στη λύση δύο κρατών που εγείρει η τουρκική πλευρά. Ο ΓΓ ΟΗΕ έστειλε τα μέρη να κοιμηθούν με την εισήγησή του και να επανέλθουν την επομένη με απαντήσεις.

>>Συνεδρία Εθνικού 29 Απριλίου  

Με την ολοκλήρωση της άτυπης Πενταμερούς ο Πρόεδρος Αναστασιάδης συσκέπτεται εκ νέου με την πολιτική ηγεσία για να την ενημερώσει, μεταξύ άλλων, πως οι Τουρκοκύπριοι είχαν από την αρχή επιφυλάξεις στην πρόταση Γκουτέρες για διορισμό ειδικού αντιπροσώπου και επέμεναν τόσο το προηγούμενο βράδυ όσο και την Πέμπτη σε αναγνώριση χωριστής κυριαρχίας. 

Σύμφωνα με τον λεχθέντα του ΠτΔ «ο ΓΓ ήταν άψογος» γιατί απαντώντας στον Τατάρ ανέφερε πως «δεν έχει τέτοια εξουσία, να εκφεύγει από τους όρους εντολής του». Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ακόμα ότι ο ΓΓ ΟΗΕ έχει διαπιστώσει πως δεν υπάρχει κοινό έδαφος, όμως δεν τα παρατά και θα συνεχίσει την προσπάθεια και θα καλέσει μια νέα άτυπη διάσκεψη σε 2-3 μήνες. Είπε ακόμα πως ο ΓΓ ανέφερε στην τ/κ πλευρά πως έχει συγκεκριμένη εντολή και θα προσπαθήσει να βρει κοινό έδαφος πριν από την επόμενη διάσκεψη. Τέλος, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε πως κατά την τελευταία συνάντηση με τον Γενικό Γραμματέα είχε επισημάνει πως δεν πρέπει η τουρκική πλευρά, στο μεσοδιάστημα, να προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες που αλλάζουν το στάτους κβο, όπως για παράδειγμα στην Αμμόχωστο.

Οι εκτιμήσεις της πολιτικής ηγεσίας πριν και μετά

Προ της μετάβασης στη Γενεύη στη συνεδρία του Εθνικού Συμβουλίου της 23ης  Απριλίου 2021 υπήρξαν και ορισμένες τοποθετήσεις από πλευράς πολιτικής ηγεσίας οι οποίες χρίζουν καταγραφής για το πως έβλεπαν την πορεία των εξελίξεων: 

•    Αβ. Νεοφύτου: Δεν υπάρχει παίχτης στη Γενεύη που θέλει αδιέξοδο. Δεν πρόκειται όμως να υπάρξει ουσιαστική διέξοδος (breakthrough). Ένα λογικό αποτέλεσμα είναι να διατηρηθεί η διαδικασία ζωντανή.

•    Α. Κυπριανού: Δεν διαφωνώ με την ανάλυση για τις επιδιώξεις της Τουρκίας. Το ερώτημα είναι κατά πόσο εμείς την βοηθούμε στην υλοποίηση των στόχων της. Για το θέμα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας θέλουμε να συζητήσουμε. Δεν πρέπει να υποχωρήσουμε σε ζητήματα αρχών. Δεν πρέπει να κλείσει η προοπτική επανέναρξης των συνομιλιών.

•    Ν. Παπαδόπουλος: Ξένοι πρέσβεις λένε ότι οι Τούρκοι θα καταθέσουν πρόταση για δύο κράτη και συνομοσπονδία. Εμείς  θα καταθέσουμε αντιπρόταση για αποκεντρωμένη ομοσπονδία; Δεν πρέπει να επιτρέψει ο ΓΓ στην Τουρκία να προτείνει μορφές λύσης που εκφεύγουν των ψηφισμάτων. 

•    Μ. Σιζόπουλος: Η τουρκική προκλητικότητα οδήγησε στο ναυάγιο του Κραν Μοντάνα. Όμως ο ΓΓ τους κάλυψε. Απαράδεκτη συμπεριφορά του προς την ΚΔ. Έπρεπε να συμμετάσχει η ΕΕ στην άτυπη διάσκεψη.

Έξι ημέρες αργότερα, 29 Απριλίου 2021, καταγράφονται οι πιο κάτω θέσεις, με το πέρας της άτυπης πενταμερούς:

•    Αβ. Νεοφύτου: Το αποτέλεσμα ήταν το μάξιμουμ κάτω υπό τις περιστάσεις. Διατηρείται ζωντανή η διαδικασία. Πετύχαμε το ’60 την ΚΔ και κάποιοι κατάλαβαν την αξία της το 2004. Τώρα κάποιοι μετά από καθυστέρηση κατάλαβαν την αξία της ΔΔΟ.

•    Α. Κυπριανού: Θα ζητήσουμε στο ΠΓ για τις εξελίξεις. Το αποτέλεσμα ήταν το αναμενόμενο. Ανεξάρτητα, είναι απογοητευτικό. Εκείνοι που καίγονται για λύση είμαστε εμείς όχι η Τουρκία. Μόνο μέσα από διαπραγματεύσεις μπορούμε να λύσουμε το Κυπριακό.

•    Ν. Παπαδόπουλος: Η στάση της τουρκικής πλευράς είναι απαράδεκτη και καταδικαστέα. Υπάρχουν συνέπειες από αυτές τις εξελίξεις τις οποίες πρέπει να διαχειριστούμε. 

•    Γ. Λιλλήκας: Δεν ανέμενα κάτι διαφορετικό. Ήταν η λιγότερο επώδυνη εξέλιξη. Φοβάμαι ότι οι Τούρκοι θα διενεργήσουν νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το οποίο έχει πλέον ξεπεράσει η Τουρκία. 

Σε εκείνη την τελευταία συνεδρία υπήρξαν και άλλα σχόλια από τους παρευρισκόμενος όπως και η επισήμανση πως σ’ αυτή τη φάση η ελληνοκυπριακή πλευρά βρήκε στήριξη στην απόρριψη των δύο κρατών, αλλά στη συνέχεια θα προσπαθήσουν να πιέσουν για συμβιβασμό με τις τουρκικές θέσεις. Κι αυτό το εφιαλτικό σενάριο θα πρέπει αργά ή γρήγορα να συζητήσει η πολιτική ηγεσία.