Μετά από 73 χρόνια πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή μνημόσυνο και τρισάγιο στο κρυμμένο κοιμητήριο της περιοχής Καρβουνά, για τα θύματα που απεβίωσαν από φυματίωσης. Θάφτηκαν εκεί στιγματισμένοι, χωρίς να έχουν δίπλα τους, τους δικούς τους ανθρώπους. Η προκατάληψη, φόβος που υπήρχε την εποχή εκείνη, ήταν η αιτία να θαφτούν σε απόμερη περιοχή όπου ξεχάστηκαν με τα χρόνια.

Φυματίωση, η «νόσος των φτωχών» όπως λεγόταν τότε και τα θύματα αυτής της ασθένειας η οποία έπληξε την Κύπρο κατά τη δεκαετία του 1930, βίωσαν τον απόλυτο εφιάλτη του στιγματισμού και της αποξένωσης. Έφυγαν μόνοι, ξεχασμένοι και έζησαν τη προκατάληψη ακόμη από τους ίδιους τους γονείς.

Το κοιμητήριο φυματικών που βρίσκεται στο δάσος κοντά στον Καρβουνά, κρύβει τη δική του ιστορία, μια πονεμένη ιστορία. Σε αυτό το «μυστικό» κοιμητήριο ανευρίσκονται 6 πέτρινοι σταυροί, ανάμεσά τους ο τρίχρονος Τίτος, η Θεοδώρα ετών 22, ο Σώζος ετών 29. Κανείς μέχρι σήμερα δεν γνωρίζει πόσοι άνθρωποι θάφτηκαν σε αυτό το κοιμητήριο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Το κοιμητήριο συντηρήθηκε από την Λέσχη Lions Ονασαγόρας το 2018 και φέτος τελέστηκε μνημόσυνο και τρισάγιο στην μνήμη των θυμάτων μετά από πρωτοβουλία του βουλευτή του ΑΚΕΛ, Κώστα Κώστα, του διευθυντή́ του Νοσοκομείου Τροόδους καθώς και των κοινοτήτων Κυπερούντας και Αμίαντου. Ανάμεσα στους λίγους παρευρισκόμενους ήταν και ο δρ. Μιχάλης Βωνιάτης.

Ο δρ. Μιχάλης Βωνιάτης, ο οποίος εργάστηκε ως διευθυντής κατά τα έτη 1977 – 1980 στο Νοσοκομείο Κυπερούντας, κατέγραψε σε βιβλίο τα ιστορικά δεδομένα για την εξάπλωση της νόσου στην Κύπρο, τις εξάρσεις της, την εμφάνιση και την πορεία της στα νεότερα χρόνια. Μέσα από το βιβλίο του «Η φυματίωση στην Κύπρο στο πέρασμα των αιώνων», περιγράφει μεταξύ άλλων πραγματικές ιστορίες για το τι βίωσαν τα θύματα της νόσου. 

Σε δηλώσεις του στον «Φ», ανέφερε πως «υπάρχουν πάρα πολλές ιστορίες ανθρώπων που νόσησαν από φυματίωση, ίσως και κάποιες υπερβολές». Ανακάλυψε όπως είπε, το κοιμητήριο του Σανατορίου κατά το έτος 1980. «Μου το είχε αποκαλύψει ένας ηλικιωμένος νοσηλευτής λίγο πριν μετατεθώ στη Λευκωσία. Με πήρε εκεί στον τόπο και μου το έδειξε. Ήταν κρυμμένο μέσα σε θάμνους και δέντρα. Έκτοτε είχα βάλει στόχο ότι κάτι πρέπει να γίνει. Το 2018 όταν ήμουν πρόεδρος της Λέσχη Lions Ονασαγόρας, αποφασίσαμε να αναδείξουμε αυτό τον τόπο κάνοντας ένα μονοπάτι της φύσης γιατί δεν ύπαρχε πρόσβαση. Μέσω του Τμήματος Δασών αλλά και με τη συνεργασία των κοινοτήτων της Κυπερούντας και Αμιάντου καταφέραμε να το αναδείξουμε», τόνισε. 

Σε αυτό το κοιμητήριο, σύμφωνα με τον δρ. Βιωνάτη, καταγράφονται τραγικές ιστορείς. Το κοιμητήριο χτίστηκε γύρω στο 1946 όταν οι συγγενείς των ασθενών που απεβίωσαν με φυματίωση στο Σανατόριο, λόγω φόβου αλλά και στιγματισμού, αρνούνταν να παραλάβουν τις σορούς τους. Επίσης, υπήρχε και η άρνηση ταφή τους στο κοιμητήριο της Κυπερούντας. 

Κάθε σταυρός και μια τραγική ιστορία

Μια από αυτές τις τραγικές περιπτώσεις είναι η ιστορία του μικρού Τίτου. Ο πέτρινος σταυρός του γράφει «Τίτος, 12/10/44-14/8/47». Σύμφωνα με μαρτυρίες, οι γονείς του δεν ήθελαν να γραφτεί το αληθινό όνομα του παιδιού τους στον σταυρό για να μη στιγματιστούν και έτσι γράφτηκε το ψευδώνυμο Τίτος.

Όπως είπε ο δρ. Βωνίατης, η ταφή γινόταν από έναν ιερέα, νοσηλευτή και δύο κηπουρούς του Σανατορίου που βοηθούσαν στην εκσκαφή και στο κλείσιμο του τάφου.

«Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Σανατόριου, το 1941-1942, οι θάνατοι από φυματίωση ήταν αρκετοί. Υπολογίζεται ότι θάφτηκαν εκεί γύρω στα 50 άτομα, χωρίς σταυρούς και ονόματα». Όπως εξήγησε, το κοινωνικό πρόβλημα που υπήρχε τότε ήταν αρκετά μεγάλο. Ο τελευταίος ασθενής που θάφτηκε στο κοιμητήριο των φυματικών ήταν τη δεκαετία του ’60 και έκτοτε το μέρος εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε μέσα στο δάσος.

Άλλη μια τραγική ιστορία αυτή της Θεοδώρας Ιεροδιακόνου. Από τη ημέρα που μπήκε στο Σανατόριο μέχρι τη ημέρα που πέθανε, δε μίλησε ποτέ. «Δεν ήρθε κανένας να την επισκεφθεί. Αυτή η κοπέλα έφυγε χωρίς να δει κανέναν, χωρίς να της συμπαρασταθεί κανείς εκτός από τους νοσηλευτές», είπε ο δρ. Βωνιάτης.