Ο πόλεμος που μαίνεται στη Λωρίδα της Γάζας δεν αφορά μόνο το Ισραήλ. Αποτελεί τον αντικατοπτρισμό στη Μέση Ανατολή, μιας εξαιρετικά κρίσιμης περιόδου για τις διεθνείς ισορροπίες.
Η παλιά παγκόσμια τάξη πραγμάτων, με επικεφαλής τους Αμερικανούς, βιώνει μια από τις χειρότερες κρίσεις της και αντιμετωπίζει μια σειρά από αμφισβητίες. Η εξέλιξη και κυρίως το τέλος του πολέμου θα καθορίσει τις μελλοντικές ισορροπίες και θα κρίνει πως θα διαμορφωθεί το σκηνικό.
Το Ισραήλ δηλώνει έτοιμο και αποφασισμένο να προχωρήσει μέχρι να υλοποιήσει τους στόχους του. Όλα δείχνουν πως ενδεχομένως να είναι ένας πόλεμος διαρκείας ανέφερε στην συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο ο Ρόνεν Ζεϊντέλ, ερευνητής στο ινστιτούτο Moshe Dayan Center του πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ και αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Ιρακινών Σπουδών στο πανεπιστήμιο της Χάιφα. Αυτό σημαίνει πως το χάσμα με τον μουσουλμανικό κόσμο συνεχώς διευρύνεται.
Η αντίδραση του Ισραήλ στη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου προκάλεσε την οργή των αραβικών κοινωνιών και τους συσπείρωσε εναντίον του. Ο μουσουλμανικός κόσμος είναι έτοιμος να εκραγεί, εξήγησε ο Ρόνεν Ζεϊτέλ τονίζοντας πως σε πολλές χώρες οι κοινωνίες δεν συμβαδίζουν με τις ηγεσίες τους, που δείχνουν εντελώς απρόθυμες να συγκρουστούν με το Ισραήλ. «Κάτι που βλέπω να καταγράφεται στο δημόσιο διάλογο και στα κοινωνικά δίκτυα είναι ότι υπάρχει πολύς θυμός. Αφορά κάτι που γίνεται εναντίον των Παλαιστινίων και κατ΄επέκταση των Αράβων και αυτό εξοργίζει. Ένας θύμος που στρέφεται εναντίον του Ισραήλ, των συμμάχων του, της Δύσης και κάποτε και εναντίον των Αράβων ηγετών που δεν κάνουν τίποτε για να βοηθήσουν τους Παλαιστινίους», επεσήμανε.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον Ισραηλινό ειδικό η σύγκρουση έδωσε την ευκαιρία στις ΗΠΑ να επιβεβαιώσουν το ρόλο και την παρουσία τους στη Μέση Ανατολή, καθώς δεν υπάρχει άλλη χώρα που να έχει το στρατιωτικό και πολιτικό εκτόπισμά τους. «Και η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ εδώ είναι κάτι που κατά τη γνώμη μου πρέπει να ικανοποιεί την Κύπρο, καθώς η Ουάσιγκτον μπορεί να δράσει αποτρεπτικά στα όποια σχέδια της Τουρκίας, τόνισε.
Και η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ εδώ είναι κάτι που κατά τη γνώμη μου πρέπει να ικανοποιεί την Κύπρο, καθώς η Ουάσιγκτον μπορεί να δράσει αποτρεπτικά στα όποια σχέδια της Τουρκίας.
-Αεροπορικές επιχειρήσεις, τώρα χερσαίες επιχειρήσεις. Θα είναι ένας πόλεμος διαρκείας;
-Είναι πολύ πιθανόν πως ναι. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια πολύ μεγάλη στήριξη με το 90% των Ισραηλινών να τάσσονται υπέρ της χερσαίας επιχείρησης. Ποτέ στο παρελθόν δεν είδαμε κάτι ανάλογο. Από τη μια ήταν η σφαγή της 7ης Οκτωβρίου και από την άλλη βλέπουμε πως ο ισραηλινός στρατός προχωρεί προσεκτικά και πετυχαίνει τους στόχους του. Οι απώλειες στο στράτευμα είναι λίγες κάτι που μέχρι στιγμής δεν προκαλεί μεγάλες αντιδράσεις, την ίδια ώρα μάλιστα που αρκετά ηγετικά στελέχη της Χαμάς σκοτώθηκαν. Την περασμένη Δευτέρα απελευθερώθηκε και ένας όμηρος. Όλα αυτά ανοίγουν το δρόμο για μια ευρεία υποστήριξη, κάτι που αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο οι συγκρούσεις να έχουν μεγάλη διάρκεια, ώστε το Ισραήλ να καταφέρει να καταστρέψει τη Χαμάς.
-Η ισραηλινή ηγεσία επαναλαμβάνει πως στόλος της είναι να εξολοθρεύσει την Χαμάς. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
-Χρησιμοποιούνται διάφορες λέξεις. Άλλοι λένε να εξολοθρευθεί, άλλοι να καταστραφεί, άλλοι να διαλυθεί. Εγώ προσωπικά χρησιμοποιώ τον όρο «να παραδοθεί». Και με αυτό εννοώ κάτι ανάλογο όπως έγινε το 1982 όταν η Παλαιστινιακή Αρχή αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βηρυτό και το Νότιο Λίβανο. Μέχρι το 1993 ο Γιασέρ Αραφάτ είχε έδρα στην Τυνησία και στη συνέχεια άρχισε να μετατοπίζει την προσέγγισή του από την ανοιχτή ένοπλη σύγκρουση με τους Ισραηλινούς στη διπλωματική διαπραγμάτευση. Ένα άλλο παράδειγμα είναι 1991 με τον Σαντάμ Χουσέιν και το Κουβέιτ. Για μένα το να συμβεί κάτι ανάλογο με τη Χαμάς είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο. Αυτό σημαίνει πως η Λωρίδα της Γάζας θα αποστρατικοποιηθεί, πως θα υπάρχει διεθνής εποπτεία και πως θα διασφαλιστεί πως ποτέ ξανά η περιοχή δεν θα χρησιμοποιηθεί ως κρησφύγετο τρομοκρατών ή ως βάση για να εξαπολύονται επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ.
-Πιστεύετε πως η σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς μπορεί να κλιμακωθεί σε ένα πόλεμο με το Ιράν; Και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες;
Όσοι ζούμε κοντά στο νότιο Λίβανο ήδη βιώνουμε την εξάπλωση της σύγκρουσης με τη Χεζμπολάχ. Ήταν, όμως κάτι για το οποίο το Ισραήλ είχε προετοιμαστεί, οπότε δεν υπήρξε το στοιχείο της έκπληξης εδώ. Προς το παρόν έχουν γίνει κάποιες συγκρούσεις επί του εδάφους και καθημερινά εκτοξεύονται ρουκέτες προς την ισραηλινή επικράτεια. Ξέρουμε πως το Ιράν υποστηρίζει την Χεζμπολάχ, ωστόσο για άμεση εμπλοκή είναι νωρίς να μιλήσουμε. Εδώ να επισημαίνω όμως, πως το Ιράν έχει πιάσει τα μηνύματα ότι εδώ υπάρχουν μάχιμοι Αμερικανοί στρατιώτες και ότι ακριβώς για αυτό το λόγο οι ΗΠΑ έστειλαν δύο από τα ισχυρότερα αεροπλανοφόρα τους να περιπολούν στη Μεσόγειο. Στην περιοχή επίσης περιπολούν και γαλλικά πλοία. Η Τεχεράνη γνωρίζει μέχρι που φτάνουν τα όριά της και για αυτό ποτέ δεν έκανε τίποτα τα τελευταία 17 χρόνια, που υπήρχαν εντάσεις στην περιοχή. Ζυγίζουν πολύ καλά το τίμημα που θα πληρώσουν στην περίπτωση που ο πόλεμος κλιμακωθεί. Ο Χασάν Νασράλα ξέρει ότι μπορεί να γίνει στόχος και να σκοτωθεί από κανένα πύραυλο ή το Ισραήλ να καταστρέψει το Νότιο Λίβανο όπως έγινε το 2006. Στην περίπτωση του Ιράν έχουν υπόψη τους πως αν επιτεθούν στο Ισραήλ ο πρώτος στόχος που θα χτυπηθεί είναι οι πυρηνικές του εγκαταστάσεις, τις οποίες συνεχώς αναβαθμίζει. Για αυτό και επειδή οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά σοβαρές, πιστεύω πως τηρούν στάση αναμονής για να δουν πως θα εξελιχθεί η κατάσταση.
-Διατηρείτε πολύ καλές επαφές με δίκτυα στο Ιράκ και σε άλλες περιοχές της Μέσης Ανατολής. Ισχύει αυτό που μεταφέρουν δυτικά μέσα ενημέρωσης ότι οι ηγεσίες των αραβικών χωρών δεν επιθυμούν σύγκρουση με το Ισραήλ σε αντίθεση με τις κοινωνίες τους;
-Η διάγνωσή μου για τη Μέση Ανατολή είναι ότι γενικά η περιοχή πάσχει από την παρουσία παραστρατιωτικών. Είναι όπως μια ασθένεια ένα καρκίνωμα. Στο Ιράκ, στην Υεμένη, στο Λίβανο και στη Λωρίδα της Γάζας. Σε αυτές τις χώρες δεν έχει σημασία ποιος βρίσκεται στην εξουσία αφού κουμάντο κάνουν οι παραστρατιωτικοί και αυτοί διοικούν στην πραγματικότητα. Σε άλλες χώρες υπάρχει ένα αυταρχικό καθεστώς, ένας βασιλιάς, ένας πρόεδρος, ένας δικτάτορας όπως θέλετε ονομάστε τον δεν έχει σημασία. Σε αυτές τις χώρες προσπαθούν να κατευνάσουν τη λαϊκή οργή πριν γίνουν επικίνδυνα τα πράγματα. Έτσι για παράδειγμα, στην Ιορδανία το καθεστώς εκφράζει φιλοπαλαιστινιακές θέσεις και ταυτόχρονα προσπαθεί να συγκρατήσει το θυμό. Ας δούμε τι γίνεται, επίσης στη Σαουδική Αραβία. Ο πρίγκιπας διάδοχος, Μοχάμεντ μπιν Σάλμαν λέει πως είναι εναντίον των ισραηλινών βομβαρδισμών και πως καταδικάζει τις επιθέσεις. Την ίδια στιγμή, όμως αν μιλήσετε με Σαουδάραβες δημοσιογράφους και δείτε τι γράφεται στις εφημερίδες, στα μέσα ενημέρωσης και στα κοινωνικά δίκτυα θα διαπιστώσετε κάτι διαφορετικό ότι υπάρχουν ανοικτές επικρίσεις. Γίνεται λόγος πως η Χαμάς είναι ένοχη και πως φέρει ευθύνη για το ότι γίνεται στη Γάζα. Σε άλλες χώρες έγιναν και διαδηλώσεις στη Σαουδική Αραβία όχι. Ισχύει πως αρκετοί Άραβες ηγέτες θα χαρούν να συντριφτεί η Χαμάς, όμως ποτέ δεν θα παραδεχθούν κάτι τέτοιο δημοσίως. Επίσης, σε όσες χώρες η ηγεσία έχει προβλήματα με τους Αδερφούς Μουσουλμάνους είναι και εναντίον της Χαμάς.
-Λέγεται πως η Χαμάς δεν αντιπροσωπεύει ούτε το σύνολο των Παλαιστινίων ούτε όλους τους Άραβες; Σε ποιο βαθμό ισχύει αυτό; Πόση υποστήριξη έχει η οργάνωση μέσα στο μουσουλμανικό κόσμο;
-Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε την δημοτικότητα της Χαμάς. Κυβερνούν και ελέγχουν τη Λωρίδα της Γάζας με ένα δικτατορικό τρόπο από το 2006, όταν κέρδισαν τις εκλογές και στη συνέχεια επέβαλαν τη θέλησή τους με τη βία. Η οργάνωση δεν είναι τόσο δημοφιλής στη Δυτική Όχθη αν και τα τελευταία υπήρξαν κάποια θέματα σε ό,τι αφορά στο πολιτικό Ισλάμ. Πάντως, πολλοί μουσουλμάνοι βλέποντας τις εικόνες από τη Γάζα και τις απώλειες που υπάρχουν δεν θεωρούν πως είναι μια σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς αλλά με τους Παλαιστινίους και αυτό συμβαίνει ανεξάρτητα από το να συμπαθούν ή όχι την τρομοκρατική οργάνωση. Για αυτό και εκφράζουν τη συμπαράστασή τους προς τους Παλαιστινίους. Κάτι που βλέπω να καταγράφεται στο δημόσιο διάλογο και στα κοινωνικά δίκτυα και είναι κάτι που το βλέπεις και στις διαδηλώσεις που γίνονται σε ολόκληρο τον κόσμο, ακόμη και στη Δύση είναι ότι υπάρχει πολύς θυμός. Όχι λύπη. Όχι συμπόνοια. Όχι αγάπη ή συμπαράσταση. Θυμός. Αφορά κάτι που γίνεται εναντίον των Παλαιστινίων και κατ΄επέκταση των Αράβων και αυτό εξοργίζει. Ένας θύμος που στρέφεται εναντίον του Ισραήλ, των συμμάχων του, της Δύσης και κάποτε και εναντίον των Αράβων ηγετών που δεν κάνουν τίποτε για να βοηθήσουν τους Παλαιστινίους.
Κυρίαρχη δύναμη οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή
-Πως θα εξελιχθεί ο ρόλος των ΗΠΑ στην περιοχή έχοντας να διαχειριστούν μια τέτοια σύγκρουση;
Ο ρόλος τους είναι ήδη σημαντικός και στη διάρκεια της σύγκρουσης. Είχα αναφερθεί προηγουμένως στη Σαουδική Αραβία. Πάω στοίχημα ότι ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν πρέπει να ένιωσε βαθιά ανακουφισμένος βλέποντας τον Τζο Μπάιντεν να στέλνει άμεσα δύο αεροπλανοφόρα στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι όπως την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν ο κόσμος ανακάλυψε πως τελικά υπάρχει μόνο μια υπερδύναμη. Η ηγεσία της Χαμάς τρέχει από τη μια αραβική πρωτεύουσα στην άλλη, έχει φτάσει μέχρι τη Ρωσία. Στρατιωτικά, όμως κανένας δεν μπορεί να τους βοηθήσει. Η Ρωσία έχει παραλύσει εξαιτίας του ουκρανικού και η Κίνα δεν έχει ουσιαστική εμπλοκή στην περιοχή. Η μόνη αξιόπιστη στρατιωτική δύναμη που έχει είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους. Επιβεβαίωσαν πως είναι εδώ και πως έχουν ρόλο να διαδραματίσουν και αυτό αφορά όλες τις χώρες της περιοχής. Και η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ εδώ είναι κάτι που κατά τη γνώμη μου πρέπει να ικανοποιεί την Κύπρο, καθώς η Ουάσιγκτον μπορεί να δράσει αποτρεπτικά στα όποια σχέδια της Τουρκίας. Κάτι που είναι πολύ καθησυχαστικό, θέλω να πω τι μπορεί να κάνει ο Ταγίπ Ερντογάν όταν απέναντι του έχει τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα;
Ατού για τους τρομοκράτες οι όμηροι
-Πολλοί από τους συγγενείς των ομήρων που βρίσκονται στα χέρια της Χαμάς κατηγορούν την ισραηλινή κυβέρνηση πως εν μέρει τους «θυσίασε» προχωρώντας στις χερσαίες επιχειρήσεις. Ποια είναι η άποψή σας;
–Για την ισραηλινή κοινωνία το θέμα των ομήρων είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχουν οργανώσεις που στηρίζουν και που βοηθούν τις οικογένειες να ακουστεί η φωνή τους. Μέχρι στιγμής οι περισσότεροι Ισραηλινοί τάσσονται υπέρ των χερσαίων επιχειρήσεων και βέβαια όλοι ελπίζουν πως αυτές δεν θα βλάψουν τους απαχθέντες. Δεν ξέρουμε πόσοι από αυτούς είναι ακόμη ζωντανοί και γνωρίζουμε πως κάποιοι από αυτούς δυστυχώς σκοτώθηκαν. Αυτό που είναι ξέρουμε είναι πως η Χαμάς έχει ένα είδος εγχειριδίου με οδηγίες για τους ομήρους. Υπάρχει ένα έγγραφο που δημοσιεύτηκε πριν από τρία χρόνια και σε αυτό γίνεται λόγος πώς να συμπεριφερθούν στους ομήρους και τι πρέπει να γίνει στην περίπτωση που θα υπάρξει επιχείρηση απελευθέρωσής τους. Πιστεύω, θα ακολουθήσουν αυτές τις οδηγίες για αυτό και είμαι βέβαιος πως τους έχουν χωρίσει σε ομάδες, πολύ πιθανόν άντρες, γυναίκες, παιδιά ηλικιωμένοι και τους έχουν μεταφέρει στα υπόγεια τούνελ.
-Πως όμως μπορεί να επιτευχθεί η απελευθέρωση αυτών των ανθρώπων; Με ποιο τρόπο θα επιστρέψουν σπίτι τους;
-Εξ όσων γνωρίζουμε προσπαθούν να τους διατηρήσουν στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Υπάρχει ιατρική φροντίδα, γιατροί τους επισκέπτονται και έχουν τροφή και νερό. Θα τους χρησιμοποιήσουν για να πραγματοποιήσουν ψυχολογικό πόλεμο εναντίον της ισραηλινής κυβέρνησης, είδατε και το βίντεο που δόθηκε την περασμένη Τρίτη στη δημοσιότητα με τις τρεις γυναίκες ομήρους. Αυτή τη στιγμή η Χαμάς εκλιπαρεί για εκεχειρία είδαμε αξιωματούχους της να μεταβαίνουν στην Αίγυπτο, στη Ρωσία για να μεσολαβήσουν για κατάπαυση του πυρός και χρησιμοποιούν τους ομήρους για να το πετύχουν. Από την άλλη, βλέπετε, οι στόχοι τους έχουν μεγιστοποιηθεί. Ζητούν για παράδειγμα, ανταλλαγή όλων των Παλαιστινίων κρατουμένων με τους ομήρους. Πρόκειται για περισσότερους από 7,000 ανθρώπους, με τους περισσότερους από αυτούς να έχουν χέρια βαμμένα με αίμα. Ε, λοιπόν, κάτι τέτοιο δεν πιστεύω πως μπορεί να συμβεί.
Πλήρης έρευνα μετά τον πόλεμο
-Ποιες είναι οι ευθύνες του Μπενιαμίν Νετανιάχου σε ό,τι αφορά στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου;
-Πρέπει να υπάρξει πλήρης διερεύνηση. Τώρα δεν είναι καιρός να κρίνουμε. Αλλά όταν ο πόλεμος θα τελειώσει πρέπει να γίνουν έρευνες σε βάθος. Είναι πιθανόν πως πολλοί Ισραηλινοί ρίχνουν ευθύνες στον Νετανιάχου για ό,τι έγινε και που δεν κατάφερε να αποτραπεί η σφαγή. Αυτό, όμως πρέπει να το αποφασίσουν οι αρμόδιοι και μετά από την σωστή έρευνα. Και είμαι βέβαιος πως αυτό θα γίνει. Έχουμε παράδειγμα από το παρελθόν, όπως έγινε το 1973 μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Η 7η Οκτωβρίου όμως ήταν μια μεγάλη αποτυχία. Αυτό είναι βέβαιο.
-Μπορεί να υπάρξει ειρηνευτική διαδικασία όταν ο πόλεμος τελειώσει; Ποια περιθώρια απομένουν για μια επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος;
-Λοιπόν, ούτε και πριν την 7η Οκτωβρίου υπήρχαν οποιεσδήποτε προσπάθειες. Το τι θα γίνει είναι σε άμεση εξάρτηση με το αποτέλεσμα του πολέμου στη Γάζα. Θα είναι κυρίαρχη η Παλαιστινιακή Αρχή όπως γίνεται και στη Δυτική Όχθη; Και τι θα συμβεί με όλους εκείνους τους Παλαιστίνιους πολιτικούς που τηρούν ξεκάθαρα αντι-ισραηλινή στάση; Πιστεύω πως οι διαδικασίες δεν πρόκειται να ξεκινήσουν μόλις τελειώσει ο πόλεμος. Θα συζητηθούν πιο επείγοντα, πρακτικά ζητήματα όπως ο φράκτης που χωρίζει τις δύο πλευρές, ποιοι θα δικαιούνται να τον περνούν, τι θα γίνει με τις εργατικές άδειες εργοδότησης, παρά για την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ. Πρέπει, επίσης να δούμε και πως θα εξελιχθεί η αποκατάσταση των σχέσεων του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη της περιοχής, κάτι που όπως λέγεται η Χαμάς ήθελε να εμποδίσει με την επίθεσή της στις 7 Οκτωβρίου. Όπως και να έχει, προσωπικά το όραμά μου για τη Μέση Ανατολή είναι μια Μέση Ανατολή χωρίς παραστρατιωτικούς. Μιλώ για το Ιράκ, την Υεμένη, τον Λίβανο, τη Γάζα. Να μην κάνουν κουμάντο οι παραστρατιωτικοί.
