Την εκπόνηση αναθεωρημένης μελέτης χωροθέτησης της δημιουργίας χερσαίων και λιμενικών εγκαταστάσεων για εξυπηρέτηση των υδατοκαλλιεργητών στην περιοχή Μονής – Βασιλικού, ζητά από το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ) και το Τμήμα Περιβάλλοντος η Ελεγκτική Υπηρεσία, με σκοπό την εξέταση και των επικαιροποιημένων επιστημονικών δεδομένων για τη σημασία της περιοχής για το είδος προτεραιότητας της φώκιας Monachus monachus.
Η κατασκευή συλλογικής υποδομής θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας (λιμενικές και χερσαίες εγκαταστάσεις) στην περιβαλλοντικά ευαίσθητη περιοχή μεταξύ Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου – Ακρωτηρίου Δόλος, όπου απαντώνται σημαντικοί και προστατευόμενοι τύποι θαλάσσιων οικοτόπων, μεταξύ των οποίων θαλασσινές σπηλιές που αποτελούν κατάλληλα ενδιαιτήματα αναπαραγωγής, γαλουχίας και ξεκούρασης του κρισίμως κινδυνεύοντος είδους προτεραιότητας της μεσογειακής φώκιας, τέθηκε υπό το μικροσκόπιο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας. Για το έργο, προκηρύχθηκε σχετικός διαγωνισμός από το Τμήμα Δημοσίων Έργων, την 1/3/2024, με εκτιμώμενη αξία €34 εκατ. πλέον ΦΠΑ.
Σημειώνεται ότι για σκοπούς ετοιμασίας ειδικής έκθεσης η Ελεγκτική Υπηρεσία προέβη στη μίσθωση υπηρεσιών από εμπειρογνώμονα σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η εμπειρογνώμονας μεταξύ άλλων εισηγήθηκε όπως, λαμβάνοντας υπόψη το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη διατήρηση της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus που ολοκληρώθηκε το 2011, το ΤΑΘΕ, ως η αρμόδια Αρχή, επισπεύσει τις ενέργειες για επικαιροποίησή του και ταυτόχρονα να διασφαλίσει την πρόσβαση του κοινού σε σχετικές αναφορές και αξιολογήσεις. Ταυτόχρονα, η Ελεγκτική Υπηρεσία καλεί την αρμόδια Αρχή να διασφαλίσει την πρόσβαση του κοινού σε σχετικές αναφορές και αξιολογήσεις.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, για ακόμα μία φορά, οι αρμόδιες Αρχές δεν έχουν διασφαλίσει πλήρη συμμόρφωση με το θεμελιώδες άρθρο 6.3 της Οδηγίας των Οικοτόπων και γενικότερα με όλες τις πρόνοιες των Οδηγιών της Φύσης. Όπως εξηγεί παρά το ότι δαπανήθηκαν, διαχρονικά, σημαντικά ποσά στην εκπόνηση μελετών (π.χ. Μελέτη Χωροθέτησης του προτεινόμενου έργου, Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον ΜΕΕΠ, κ.λπ.) ενώ αναλώθηκε, από τα διάφορα εμπλεκόμενα Τμήματα, πολύ σημαντικός αριθμός ανθρωποωρών, τα κύρια θέματα που άπτονται αφενός της δημιουργίας συλλογικών εγκαταστάσεων υδατοκαλλιέργειας και αφετέρου της προστασίας, διαφύλαξης και διατήρησης του είδους προτεραιότητας Monachus monachus παραμένουν σε εκκρεμότητα.
Περαιτέρω, η Ελεγκτική Υπηρεσία προειδοποιεί και τη σημαντικότητα του γεγονότος ότι η καθυστέρηση που παρατηρείται στην υλοποίηση του έργου, λόγω των αδυναμιών και ελλείψεων στην περιβαλλοντική αξιολόγηση, ελλοχεύει τον κίνδυνο η Κυπριακή Δημοκρατία να απολέσει τη σχετική χρηματοδότηση, με τη λήψη δανείου, που προορίζεται για τον σκοπό αυτό, από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ).
Στα σημαντικότερα ευρήματα που προέκυψαν από τον έλεγχο αναφέρεται ότι οι αναφορές του ΤΑΘΕ και του ΤΠ, όσον αφορά στις εναλλακτικές λύσεις χωροθέτησης που εξετάστηκαν στο πλαίσιο της Μελέτης Χωροθέτησης του 2014, είναι αόριστες. Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, η Μελέτη Χωροθέτησης του 2014 μπορεί μεν να εξέτασε τότε την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των εναλλακτικών λύσεων, αλλά αυτή η αξιολόγηση έγινε κυρίως σε σχέση με τον οικότοπο προτεραιότητας 1120 Λιβάδια Ποσειδωνίας, χωρίς να λάβει υπόψη το είδος προτεραιότητας Monachus monachus, αφού κατά το 2014 δεν είχε ακόμα κατοχυρωθεί επιστημονικά η σημασία της περιοχής για το είδος και, ως εκ τούτου, θα έπρεπε να είχε ζητηθεί αναθεωρημένη Μελέτη.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, η Έκθεση Προελέγχου και Γνωμοδότηση στο πλαίσιο της Μελέτης Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον, του ΤΠ, ως η Περιβαλλοντική Αρχή, δεν λαμβάνει επαρκώς υπόψη τα εκτενή υφιστάμενα επιστημονικά δεδομένα που υπογραμμίζουν τη σημασία της περιοχής του έργου για το είδος προτεραιότητας Monachus monachus και τα ενδιαιτήματά του. Συνεπώς, σημειώνει, τα συμπεράσματά της είναι ελλιπή και, για τον λόγο αυτό, δημιουργούνται ερωτήματα ως προς την ορθότητά τους. Επίσης, το γεγονός ότι στη βάση Έκθεσης Προελέγχου, το ΤΠ αποφάσισε να μην υποβάλει το ΠΕ σε διαδικασία ΕΟΑ, καταδεικνύει ότι ο προέλεγχος δεν κατέδειξε σημαντικά αρνητικές επιπτώσεις στους στόχους διατήρησης και στην ακεραιότητα της προστατευόμενης περιοχής. Περαιτέρω, η Ελεγκτική Υπηρεσία συστήνει την αναθεώρηση/συμπλήρωση της Έκθεσης Προελέγχου, ώστε να καταγράφονται πλήρως τεκμηριωμένα συμπεράσματα, στη βάση επιστημονικών δεδομένων, για τις πιθανές επιπτώσεις (άμεσες, έμμεσες, σωρευτικές) και τη σημαντικότητά τους και να είναι πλήρως κατανοητό εάν η διαδικασία εκτίμησης επιπτώσεων στο περιβάλλον θα πρέπει να περιλαμβάνει και διαδικασία ΕΟΑ.
Οι διαφορετικές τοποθετήσεις του ΤΠ και του ΤΑΘΕ, από τη μία, και της ΜΚΟ, από την άλλη, σχετικά με τα θαλάσσια όρια του πΤΚΣ, υποστηρίζονται από σχετικές επιστημονικές μελέτες, κάποιες από τις οποίες έχουν αντιφατικά συμπεράσματα κυρίως όσον αφορά στον αριθμό των κατάλληλων, για τη μεσογειακή φώκια, θαλάσσιων σπηλαίων. Συγκεκριμένα, το ΤΠ και το ΤΑΘΕ προτείνουν μία προσέγγιση που βασίζεται στις θέσεις γαλουχίας, αναπαραγωγής και ξεκούρασης του είδους προτεραιότητας Monachus monachus, ενώ η προσέγγιση της ΜΚΟ είναι ευρύτερη και συμπεριλαμβάνει και τις περιοχές τροφοληψίας.
Επιπρόσθετα, συστήνει στα δύο Τμήματα (ΤΑΘΕ και ΤΠ) όπως παρουσιάσουν μία ανάλυση των επιστημονικών στοιχείων που οδήγησαν στα συμπεράσματά τους, σχετικά, κυρίως, με τον ισχυρισμό για τη μη σημαντικότητα του δεύτερου σπηλαίου για το είδος προτεραιότητας Monachus monachus, αλλά και για τη μη ιδιαίτερη σημαντικότητα της περιοχής, ως περιοχή τροφοληψίας του είδους.
Έργο για εξυπηρέτηση μονάδων υδατοκαλλιέργειας
Η δημιουργία χερσαίων και λιμενικών εγκαταστάσεων θα εξυπηρετεί συλλογικά επτά από τις εννέα υφιστάμενες μονάδες υδατοκαλλιέργειας ανοικτής θάλασσας, που δραστηριοποιούνται σήμερα στην Κύπρο, με σκοπό την επίλυση του σοβαρού προβλήματος της μη διαθεσιμότητας επαρκών και κατάλληλων υποστηρικτικών υποδομών για τη δραστηριότητα αυτή. Επίσης, ο λιμένας του έργου θα έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετεί/ελλιμενίζει ταυτόχρονα τουλάχιστον 35 σκάφη και, με βάση τον σχεδιασμό, το έργο θα περιλαμβάνει ράμπα ανέλκυσης/καθέλκυσης, οκτώ αποθήκες, γραφείο του ΤΑΘΕ, δωμάτιο φύλακα και χώρους συντήρησης κλωβών, διαχείρισης αποβλήτων, στάθμευσης και καυσίμων.
