Και οι αστυνομικοί θέλουν τον ψυχολόγο τους

 

Ανεξαρτήτως αποτελέσματος, η πρακτική αυτή στη χώρα μας δεν είναι καθιερωμένη και, το πιο σημαντικό, δεν είναι θεσμοθετημένη. Δηλαδή μπορεί κάποιος να βλέπει καθημερινά νεκρούς στους δρόμους από δυστυχήματα, αλλά ποτέ να μην είδε ή να συμβουλεύτηκε ψυχολόγο. Αποτέλεσμα αυτού είναι να κρατά μέσα του όλα αυτά τα βιώματα,  με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αστυνομικοί έρχονται αντιμέτωποι με σκληρές εικόνες από παιδιά που χάνουν τη ζωή τους, από γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό ή δολοφονούνται βίαια ή από τραυματισμούς με βάναυσο τρόπο, χωρίς ποτέ να συζητήσουν αυτό το θέμα με κάποιον ειδικό. Όπως λένε στον «Φ» άτομα της πρώτης γραμμής που εργάζονται στις επιχειρήσεις της Αστυνομίας και ασχολούνται με τη διερεύνηση εγκλημάτων, ποτέ δεν κλήθηκαν να συμβουλευτούν έναν ειδικό για το πώς θα διαχειριστούν ένα περιστατικό που τους προκάλεσε κάποιο πρόβλημα και τους απασχολεί. Το ίδιο συμβαίνει και με τους πυροσβέστες που καλούνται σε πυρκαγιές οι οποίες καταλήγουν να είναι φονικές ή που σπεύδουν σε μια σκηνή τροχαίου δυστυχήματος και αντικρίζουν αποκρουστικές εικόνες. 

 

Στην τραγωδία στο Μαρί, για παράδειγμα, πυροσβέστες είδαν και μάλιστα χωρίς να προειδοποιηθούν νεκρούς συναδέλφους τους, σε πολύ τρομακτική κατάσταση. Όπως δήλωσαν οι ίδιοι στην εφημερίδα μας, ενώ κλήθηκαν μια φορά να συναντήσουν ψυχολόγο, δεν υπήρξε συνέχεια, με αποτέλεσμα ο καθένας να είναι αναγκασμένος να ζει με τις εικόνες που αποτύπωσε από την πιο φρικτή τραγωδία που έζησε ο τόπος.

 

 

 

Όπως μας αναφέρθηκε αρμοδίως, αρκετοί προτιμούν να πηγαίνουν σε ιδιώτες ψυχολόγους, ώστε να μη γνωρίζει κανένας το γεγονός αυτό και να νιώθουν άνετα. Σήμερα, όπως είναι τα πράγματα, το θέμα της διαχείρισης στρεσογόνων καταστάσεων είναι στην ουσία σε εθελοντική βάση και οι αρμόδιες υπηρεσίες της Αστυνομίας προσπαθούν μέσω σεμιναρίεων, διαλέξεων και εργαστηρίων να βοηθήσουν τους αστυνομικούς και τους πυροσβέστες να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους και κυρίως να μάθουν να ζητούν βοήθεια.

 

Ζητήσαμε τις απόψεις του αρμοδίου τμήματος της Αστυνομίας για το θέμα που είναι το Γραφείο Στήριξης Ανθρώπινου Δυναμικού. Όπως μας ανέφερε η υπεύθυνη, υπαστυνόμος Αντριανή Λουκά, το επάγγελμα του αστυνομικού, καθώς και του πυροσβέστη συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πλέον στρεσογόνα επαγγέλματα. Τα μέλη της Αστυνομίας καλούνται συχνά να αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα απρόβλεπτες, ποικιλόμορφες και στρεσογόνες καταστάσεις και εκτίθενται σε κινδύνους που δυνατόν να επηρεάσουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική τους υγεία. Διεθνείς έρευνες, σημειώνει, καταδεικνύουν ότι τα κυριότερα θέματα ψυχικής υγείας που συχνά απασχολούν τα μέλη της Αστυνομίας περιλαμβάνουν το στρες και εργασιακό άγχος, τη διαταραχή μετά από τραυματικό στρες και την επαγγελματική εξουθένωση (burnout).

 

Το εργασιακό άγχος είναι η αντίδραση που έχουν πολλοί άνθρωποι όταν υφίστανται πιέσεις στον χώρο εργασίας τους. Το άγχος δεν είναι ασθένεια, αλλά μια κατάσταση η οποία μπορεί να μετατραπεί σε ασθένεια με σοβαρότερες ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες, όταν είναι παρατεταμένο και υπερβολικό. Το άγχος μπορεί να έχει θετική αξία όταν το άτομο το χρησιμοποιεί για να αυξήσει την αποδοτικότητά του και για να καταφέρει να φτάσει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του.

 

Κατά την κ. Λουκά, η Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (ΔΜΤΣ) συγκαταλέγεται στις διαταραχές συνδεόμενες με τραύμα και στρεσογόνους

παράγοντες και μπορεί να παρουσιαστεί μετά από ένα ψυχολογικά τραυματικό γεγονός, ιδιαίτερα απειλητικού ή καταστροφικού χαρακτήρα. Η επαγγελματική εξουθένωση ή αλλιώς το σύνδρομο burnout υποδηλώνει μια κατάσταση συναισθηματικής και σωματικής εξάντλησης στο πλαίσιο της εργασίας και αποτελεί φαινόμενο με σημαντικό αντίκτυπο στη σύγχρονη κοινωνία. Η επαγγελματική εξουθένωση σχετίζεται με χαρακτηριστικά της κατάστασης που το άτομο βιώνει, καθώς και με προσωπικά χαρακτηριστικά.

 

>>Γραφείο Στήριξης Ανθρώπινου Δυναμικού- Η αποστολή του Γραφείου είναι η προαγωγή και αποκατάσταση, όπου χρειάζεται, της ψυχικής υγείας των μελών της Αστυνομίας, μέσω της διοργάνωσης εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων πρόληψης. Επίσης, γίνεται και διευθέτηση εμπιστευτικών προσωπικών συναντήσεων με μέλη που το επιθυμούν με σκοπό την εκτίμηση της ψυχικής τους υγείας και τη συναισθηματική τους αποφόρτιση. Το Γραφείο έχει συνεργασία με άλλους αρμόδιους φορείς ψυχικής υγείας και με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου.
Σύμφωνα με την υπεύθυνή του, οι βασικές ευθύνες και αρμοδιότητες των μελών του Γραφείου είναι η διευθέτηση εμπιστευτικών προσωπικών συναντήσεων με μέλη που το επιθυμούν για εκτίμηση της ψυχικής τους κατάστασης, την καθοδήγηση και παραπομπή τους σε εξωτερικούς εξειδικευμένους φορείς. Τα μέλη του Γραφείου αυτεπάγγελτα μπορούν να επικοινωνούν με μέλη τα οποία χειρίστηκαν ένα στρεσογόνο περιστατικό ή εργάστηκαν στη σκηνή ενός καταστροφικού συμβάντος. Επίσης, η διοργάνωση και παρουσίαση στα μέλη εκπαιδευτικών προγραμμάτων, σεμιναρίων και βιωματικών εργαστηρίων με σκοπό την ανάπτυξη δεξιοτήτων, πρακτικών και γνώσεων, χρήσιμων για την αντιμετώπιση επαγγελματικών αλλά και προσωπικών προκλήσεων.

 

Οι συναντήσεις και το περιεχόμενο των συναντήσεων με τα μέλη του Γραφείου Στήριξης Ανθρώπινου Δυναμικού προστατεύονται από το επαγγελματικό απόρρητο, το οποίο μπορεί να αποκαλυφθεί μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως διέπεται από τον Κώδικα Δεοντολογίας Ψυχολόγων, καταλήγει η κ. Λουκά.

 

 

Οι πυροσβέστες της πρώτης γραμμής έρχονται σχεδόν καθημερινά με επεισόδια που τους προκαλούν ψυχικά τραύματα, τα οποία τους στιγματίζουν μπορεί και για μια ζωή. Δεν είναι άσχετη η δήλωση στον «Φ» αξιωματικού της Υπηρεσίας με πολλά χρόνια υπηρεσίας ο οποίος ανέφερε ότι όταν περνάμε έξω από κάποιο σημείο που σκοτώθηκε κάποιος είτε σε δυστύχημα είτε κάηκε σε κτήριο, τότε λέμε ότι εδώ χάθηκε ο τάδε. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την κραυγή που έβγαλε ένας πατέρας όταν πληροφορήθηκε πως έχασε τη ζωή της σε τροχαίο η 16χρονη κόρη του, πριν από 25 περίπου χρόνια.

 

Καθημερινά σχεδόν χειριζόμαστε περιπτώσεις παιδιών που είτε χάνονται στους δρόμους είτε άλλως πως χάνουν τη ζωή τους», ανέφερε ο συγκεκριμένος αξιωματικός, υπενθυμίζοντας την πρόσφατη περίπτωση 15χρονου στο Γέρι που βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του με τραύματα από μαχαίρι. Οι πυροσβέστες κλήθηκαν στη σκηνή για να βοηθήσουν στην είσοδο στο διαμέρισμα αφού η μητέρα του νεαρού δεν άνοιγε στα καλέσματά τους. Όταν τελικά κατάφεραν να εισέλθουν από το παράθυρο του διαμερίσματος με τη βοήθεια σκάλας, το θέαμα που αντίκρισαν ήταν πέρα για πέρα μακάβριο.

 

Αυτοί οι συνάδελφοι, αναφέρει το ίδιο στέλεχος της Πυροσβεστικής, όπως και οι αστυνομικοί που μπήκαν μαζί τους στο διαμέρισμα, το βράδυ θα επιστρέψουν στο σπίτι τους, μπορεί να έχουν παιδιά στην ίδια ηλικία με τον 15χρονο που είδαν να κείτεται νεκρός και θα πρέπει να ζήσουν με την εικόνα που είδαν λίγες ώρες προηγουμένως. Χωρίς καμιά ψυχολογική υποστήριξη, χωρίς να τους ρωτήσει κάποιος πώς νιώθουν, δίχως να τους βοηθήσουν να το ξεπεράσουν, αν μπορούν αυτό το θέαμα και το συναίσθημα να ξεπεραστούν ποτέ.

 

Στο εξωτερικό, συνεχίζει ο ίδιος αξιωματικός, επιβάλλεται διά νομοθεσίας οι αστυνομικοί, πυροσβέστες και άλλα πρόσωπα της πρώτης γραμμής να βλέπουν ψυχολόγο ώστε να μην εμφανίζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες. Πρέπει, συνέχισε, μετά από κάθε κρίσιμο επεισόδιο να γίνεται απενημέρωση ώστε να μπορούν οι συνάδελφοι της πρώτης γραμμής να βοηθούνται και να συνεχίζουν. Επιβάλλεται μετά από κάθε επεισόδιο όπου αστυνομικοί ή πυροσβέστες έρχονται αντιμέτωποι με σοβαρές σκηνές, όπου είτε χάνονται ζωές είτε υπάρχουν σοβαροί τραυματισμοί, να έχουν συναντήσεις με ψυχολόγους για να διαπιστώνεται η ψυχική τους κατάσταση και να βοηθούνται να ξεπεράσουν το σοκ που υπέστησαν. Όπως τονίζεται από τον έμπειρο αξιωματικό, ακόμα και οι δυνατοί λυγίζουν, οπόταν κανένας δεν μπορεί να μένει εκτός. Βάσει της παγκόσμιας πρακτικής, όλοι όσοι ζουν πολέμους ή βρίσκονται σε υπηρεσίες πρώτης γραμμής που έρχονται αντιμέτωποι με επεισόδια με ανθρώπινες απώλειες ή τραυματισμούς περνούν από σειρά συνεδριών με ψυχολόγους για στήριξη. Επιβάλλεται, αναφέρει, να υπάρχει σύστημα διαχείρισης μετατραυματικού άγχους.

 

Ψηλά στην ατζέντα η διαχείριση άγχους
 

Όταν ξέσπασε σχετικά πρόσφατα η μεγάλη πυρκαγιά σε εργοστάσιο στη βιομηχανική περιοχή Στροβόλου, ουδείς γνώριζε ότι εντός του βρισκόταν ένας άτυχος 62χρονος που έχασε κατά τραγικό τρόπο τη ζωή του. Πρώτα οι πυροσβέστες και στη συνέχεια επιθεωρητές του Τμήματος Εργασίας ήρθαν αντιμέτωποι με το τραγικό αποτέλεσμα της πυρκαγιάς. Όσοι είδαν και ακόμα όσοι διερεύνησαν αυτό το περιστατικό υπέστησαν σοκ, αφού ουδείς σε προετοιμάζει για κάτι τέτοιο. Φεύγοντας, όπως μας λέχθηκε από λειτουργό του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, η εικόνα αυτή σε ακολουθεί στο γραφείο, στις κοινωνικές σχέσεις, στο σπίτι. 

 

Ο διευθυντής του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, Αναστάσιος Γιαννάκη, δήλωσε στον «φ» ότι η διαχείριση του άγχους είναι ψηλά στην ατζέντα του Τμήματος και γι’ αυτό υπάρχουν εργαλεία για να περνούν οι υπάλληλοι της πρώτης γραμμής. Ο κ. Γιαννάκη σημείωσε ότι από την ημέρα που θα προσληφθεί κάποιος επιθεωρητής, γνωρίζει ότι θα έρχεται αντιμέτωπος με τέτοιες καταστάσεις που είναι στρεσογόνες. Ο ψυχοκοινωνικός κίνδυνος, είπε, πρέπει να αξιολογείται συνέχεια, ώστε να κατευθύνονται και οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι για τους κινδύνους που υπάρχουν. Όταν ένας εργαζόμενος δεν είναι προσαρμοσμένος σε συνθήκες εργασίας κάτω από άγχος, τότε είναι εύκολο να καταρρεύσει και να έχουμε δύσκολες καταστάσεις, προσθέτει, γι’ αυτό επιβάλλεται όλοι να γνωρίζουν και να είναι προετοιμασμένοι για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες θα εργαστούν. 

 

Όσον αφορά στους επιθεωρητές του Τμήματος, ο κ. Γιαννάκη αναφέρει ότι οι νέοι έχουν ανάγκη εκπαίδευσης και ποτέ δεν στέλλονται μόνοι τους σε ένα σοβαρό επεισόδιο. Στην αρχή θα ερευνήσουν έναν ελαφρύ τραυματισμό, στη συνέχεια ένα σοβαρο με τη συνοδεία ενός παλιού επιθεωρητή και μετά θα σταλούν σε θανατηφόρο ατύχημα. Τις περισσότερες φορές, τονίζει, οι επιθεωρητές φτάνουν στη σκηνή όταν το θύμα μετακινηθεί ή όταν έχουν ληφθεί μέτρα για να μην είναι σε κοινή θέα, οπόταν είναι λίγες οι φορές που έρχονται αντιμέτωποι με σκληρές εικόνες. Τέλος, ο διευθυντής του Τμήματος σημείωνει και το γεγονός ότι οι επιθεωρητές πρέπει να μιλήσουν με συγγενείς του θύματος, οι οποίοι είναι συναισθηματικά φορτισμένοι, γι’ αυτό και προετοιμάζονται κατάλληλα.