Με απραγματοποίητο το όραμά του όπως το περίγραψε στον «Φ», «για ένα ανθρώπινο δημόσιο σχολείο που να το αγαπούν τα παιδιά και να μη θέλουν… να σχολνούν» αφυπηρέτησε πριν λίγες μέρες (31 Αυγούστου 2022) ο επιθεωρητής Φυσικής Αγωγής Μέσης Εκπαίδευσης και Υπεύθυνος Σχολικού Αθλητισμού του υπουργείου Παιδείας, Νεόφυτος Παπαϊωάννου, έχοντας πίσω του τριάντα χρόνια ευδόκιμης υπηρεσίας στην κυπριακή δημόσια εκπαίδευση ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής, εκπαιδευτής προϋπηρεσιακής κατάρτισης γυμναστών, βοηθός διευθυντής και διευθυντής σε Γυμνάσια και Λύκεια στη Λευκωσία και σε άλλες περιοχές. 

Εργάστηκε αρχικά για 12 χρόνια σε αγγλόφωνο ιδιωτικό σχολείο στη Λευκωσία, στην Αθήνα και στο Λουγκάνο της Ελβετίας και στη συνέχεια στα Γυμνάσια Κοκκινοχωριών, Ακακίου και Αρχαγγέλου, στην Απεήτειο Ανωτέρα Σχολή Αγρού και στο Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λακατάμιας. Ως επιθεωρητής εργάστηκε από το 2019 μέχρι τη μέρα της αφυπηρέτησής του. «Για ν’ αποδώσει καλύτερα το σχολικό σύστημα», ανέφερε χαρακτηριστικά στην εφημερίδα μας, «πρέπει να διαμορφωθεί ένα ανθρώπινο περιβάλλον ώστε να μη μισεί ο μαθητής το σχολείο. Κι αυτό το όραμα είναι πολιτικό. Εσύ άκουσες αυτό το διάστημα κανένα υποψήφιο πρόεδρο να έχει ένα τέτοιο πολιτικό όραμα; Δυστυχώς κανένας δεν έχει τέτοιο όραμα… Πρέπει να υιοθετήσουμε καλές πρακτικές σχολείων του εξωτερικού και να τις προσαρμόσουμε στην κυπριακή πραγματικότητα – και το πρώτο που πρέπει ν’ αλλάξουμε είναι το ωρολόγιο πρόγραμμα των δημόσιων σχολείων μας που είναι απάνθρωπο».

«Επιστρέφω από εκεί που ξεκίνησα»

Συνάντησα τον Νεόφυτο Παπαϊωάννου και τη σύζυγό του Ζήνα (με την οποία έχουν αποκτήσει ένα γιο 30 χρονών και δύο θυγατέρες 28 και 26 χρονών) στο άνετο σπίτι τους στην Ψημολόφου, κτισμένο έξω απ΄ την κοινότητα, ανάμεσα σε δεκάδες ελιές, ροδιές, τριμιθιές, κυπαρίσσια, φραγκοσυκιές, συκιές και άλλα δέντρα που φύτεψε και φροντίζει ο ίδιος, πραγματοποιώντας έτσι ένα όνειρο ζωής, όπως μου είπε. 

Όταν τον ρώτησα κατά πόσο προετοιμάστηκε γι’ αυτή τη σημαντική περίοδο της ζωής του, την αφυπηρέτησή του, μου είπε ότι «έχει μεγάλη σημασία για μένα η επιστροφή στις ρίζες – πάντα επιστρέφω από εκεί που ξεκίνησα και αφού είμαι γιος αγροτών, δημιούργησα αυτό το περιβόλι. Ο μακαρίτης ο πατέρας μου ήταν από τη Δερύνεια, η μητέρα μου από την Περιστερωνοπηγή, εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα μέσα στα περιβόλια του Αγίου Μέμνωνα Αμμοχώστου, είμαι βέρος Αημεμνίτης, άρα κάτι έπρεπε να κάνω. Και το έκανα – αγόρασα αυτό το πεντάσκαλο χωράφι στη Ψημολόφου το 1997, άρχισα να κτίζω το σπίτι και αφού πούλησα το διαμέρισμα στη Λευκωσία όπου μέναμε με τη Ζήνα και τα τρία παιδιά μας, εγκατασταθήκαμε στο σπίτι το 2001. Ήταν πάντα στο νου μου το σενάριο να έχω το σπίτι μου μέσα στο πράσινο και να μπορώ να φυτεύω τα δέντρα μου και τα λαχανικά μου… 

Έτσι κι αλλιώς, πάντα προσπαθούσα να έχω και άλλες, διαφορετικές δραστηριότητες πέρα απ’ τη δουλειά μου. Φιλοσοφία μου ήταν να αφήνω πίσω το σχολείο, όταν έβγαινα από το κάγκελο. Αυτό δεν ήταν πάντα εφικτό, γιατί όπως γνωρίζεις υπάρχουν πολλά κοινωνικά και άλλα προβλήματα με τα παιδιά και τις οικογένειες τους που πρέπει ως εκπαιδευτικός να τα διαχειριστείς οποιαδήποτε ώρα του 24ώρου. Όμως δεν έφερνα δουλειά στο σπίτι, είτε ως καθηγητής, είτε ως διευθυντής. Μπορεί ως διευθυντής να έμενα στο σχολείο μέχρι τις 5 το απόγευμα για να τελειώσω τη δουλειά, αλλά δεν έφερνα δουλειά του σχολείου στο σπίτι. Αυτό προέκυψε από τις εμπειρίες μου στο πλαίσιο των σπουδών μου στις ΗΠΑ, όταν έπρεπε να κάνω θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση στη Φυσική Αγωγή για άτομα με αναπηρίες, οπότε πήγαινα στο σπίτι στενοχωρημένος. Το πρόσεξε ο καθηγητής που ήταν μέντορας μου στο πανεπιστήμιο και ακολούθησα τη συμβουλή του ότι για να μπορέσουμε να βοηθούμε μαθητές μας με αναπηρίες, δεν πρέπει να το παίρνουμε προσωπικά και δεν πρέπει να μας βλέπουν στενοχωρημένους. Μου είπε «όταν πηγαίνεις σπίτι σου να μη σκέφτεσαι τίποτε από αυτά και να ασχολείσαι με ό,τι άλλο σε ευχαριστεί». Και όταν ήμουν αποσπασμένος στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για επιμορφώσεις, συμβούλευα όλους τους νέους συναδέλφους να είναι υπεύθυνοι και παραγωγικοί στη δουλειά τους, αλλά να μην είναι η δουλειά τους η ζωή τους και να βρίσκουν ισορροπίες. Αυτός ήταν και ο λόγος που ήθελα να ξεφύγω από τη Λευκωσία και να έρθω στην καταπράσινη Ψημολόφου. Πρέπει πάντως να πω ότι φέτος ήταν η πιο δύσκολη χρονιά της καριέρας μου, ενώ η αφυπηρετική χρονιά πρέπει να είναι ευχάριστη – ακόμα και την τελευταία μέρα, την 31η Αυγούστου ήμουν στο υπουργείο και απαντούσα επιστολές με παράπονα, αιτήματα κ.λπ. Τις απάντησα μέχρι την τελευταία, για να μην έχουν οι νέοι επιθεωρητές εκκρεμότητες να ασχοληθούν».  

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

-Τι παίρνεις φεύγοντας από τη ζωή στην εκπαίδευση;

-«Στην εκπαίδευση έκανα μόνο φίλους. Δεν το έπαιξα ποτέ προϊστάμενος, ένιωσα και νιώθω τον σεβασμό όλα τα χρόνια. Σημειώνω ότι από όλες τις θέσεις που έχω υπηρετήσει, η πιο αξιοπρεπής είναι αυτή του διευθυντή. Έχεις ως διευθυντής μια αυτονομία που σου επιτρέπει να έχεις και να υλοποιείς δικές σου ιδέες, με δική σου πρωτοβουλία. Πρέπει να διοικήσεις το σχολείο με τρόπο ώστε οι εκπαιδευτικοί να είναι χαρούμενοι στη δουλειά τους για να είναι και πιο αποδοτικοί. Νομίζω ότι πρέπει να τα κατάφερα σε αυτό. Ως διευθυντής στον Άγιο Γεώργιο Λακατάμιας είχα 100 καθηγητές και στον Αγρό είχα γύρω στους 70-80 και μόνο αγάπη είδα από όλους, χωρίς να ακούσω κανένα παράπονο κι αυτό με ικανοποιεί. Και δεν ήμουν εύκολος, ήμουν απαιτητικός και αυστηρός.

-Το μάθημα της Φυσικής Αγωγής το θεωρείς σημαντικό; Και πώς το αντιμετωπίζουν τα παιδιά;

-Είναι ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα. Δεν είναι εξεταζόμενο, αλλά είναι ίσο με όλα τα άλλα μαθήματα. Όσοι καταλάβουν ποια είναι η τροφή της εφηβείας, είναι και καλοί καθηγητές μέσης εκπαίδευσης. Και η τροφή της εφηβείας είναι το παιγνίδι – τα παιδιά θέλουν να παίξουν! Όπως έχει διαμορφωθεί η κοινωνία και όπως ζούμε όλοι σε μικρά διαμερίσματα, τα παιδιά σήμερα δεν έχουν πού να παίξουν, όπως κάποτε παίζαμε εμείς μέσα στις χωράφες. Για τα σημερινά παιδιά που για ώρες είναι μέσα στα διαμερίσματα και κρατούν το κινητό ή κάθονται μπροστά από ένα υπολογιστή, η πιο σημαντική διέξοδος σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, είναι η μια ώρα γυμναστική στο σχολείο.

Οι σχολικές αυλές ήταν ρινγκ φατριών ναρκωτικών

 Στο ερώτημα ποιό ήταν το σοβαρότερο πρόβλημα που αντιμετώπισε στον χώρο του σχολείου, ως εκπαιδευτικός, απάντησε:

«Όταν το 2015 παρέλαβα ως διευθυντής το Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λακατάμιας, ήταν υπό διάλυση… και δεν υπερβάλλω. Κανένας από τους καθηγητές/τριες δεν μιλούσαν, ήταν όλοι φοβισμένοι και δεν έβγαιναν έξω τα διαλείμματα, ούτε για εφημερία, ούτε για να προσεγγίσουν μαθητές που τους έβλεπα να καπνίζουν στην αυλή. Τελικά μου εκμυστηρεύτηκε μια καθηγήτρια ότι την περίοδο πριν αναλάβω τη διεύθυνση του σχολείου, αντιλήφθηκε ότι κάποιος εξωσχολικός έδωσε ασημόχαρτο με ναρκωτική ουσία σε μαθητή, που γονάτισε μπροστά της και την παρακάλεσε να μην το πει σε κανένα, «γιατί θα σας σκοτώσουν κι εσάς κι εμένα». Μου είπε ότι φοβήθηκε και δεν το ανέφερε σε κανένα. Έκρυβαν το πρόβλημα και το πρόβλημα ήταν ότι έλεγχαν το σχολείο δύο φατρίες ναρκωτικών, η μια της Λακατάμιας, η άλλη της Ανθούπολης, αντίπαλες μεταξύ τους, που καθοδηγούσαν μαθητές του σχολείου και τσακώνονταν ποια από τις δύο θα κυριαρχήσει στην αγορά –και αγορά ήταν η σχολική μονάδα! Ο παραπλήσιος πεζόδρομος, ήταν ο χώρος της αγοραπωλησίας όπου προμήθευαν με ουσίες τους μαθητές. Κάθε νύχτα προκαλούσαν  ζημιές στο σχολείο, έφτασαν στο σημείο να κάψουν το εργαστήριο της Χημείας, βρώμιζαν τους τοίχους με βρισιές η μια κλίκα εναντίον της άλλης κι αναγκάστηκα να δώσω εντολή στην εφορία να τα καθαρίζουν νωρίς το πρωί πριν φτάσουν οι μαθητές στο σχολείο, μέχρι να λύσουμε το πρόβλημα. 

Έστειλα μηνύματα στις φατρίες να μείνουν μακριά από το σχολείο και μου ήρθε πίσω μήνυμα «πρόσεχε και θα σε φάμε». Τους απάντησα με μήνυμα ότι δεν τους φοβάμαι. Το πρόβλημα το λύσαμε μετά από έξι μήνες και αφού μια μέρα λειτουργίας του σχολείου στις 11 το πρωί έκαναν εισβολή στο σχολείο καμιά 15ριά μαντράχαλοι της μιας φατρίας, οι περισσότεροι μαθητές από άλλα σχολεία, για να δείρουν τους αντίπαλους. Έδωσα εντολή στους καθηγητές να κλειδώσουν τις τάξεις για να μη μπορούν να μπουν οι εισβολείς και ειδοποίησα την Αστυνομία. Οι εισβολείς άρχισαν να φεύγουν πηδώντας πάνω από τα τέλια για να μη συλληφθούν από τους αστυνομικούς. Ήταν η τελευταία φορά, γιατί αναγνώρισα δύο από αυτούς, τους κατάγγειλα ονομαστικά στην Αστυνομία, η υπόθεση εκδικάστηκε κεκλεισμένων των θυρών, εγώ κατέθεσα δύο φορές ως μάρτυρας κατηγορίας και οι κατηγορούμενοι παραδέχτηκαν ότι παραβίασαν τον σχολικό χώρο.» 

«Δεν κάνουμε απλώς μάθημα και να σχολνάμε…»

«Στο ίδιο σχολείο», σημειώνει, «έγινε το ίδιο με μια μαθήτρια που είχε αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά και δεν μπορούσε να καθίσει ήσυχη στην τάξη, παρόλο που ήταν πανέξυπνη. Μια μέρα πήγα πολύ πρωί στο σχολείο και την είδα να συναντάται με κάποιον στο περίπτερο απέναντι από το σχολείο και να της δίνει κάτι στο χέρι. Την κάλεσα στο γραφείο μου και στην παρουσία μιας βοηθού διευθύντριας τη ρώτησα πότε ξεκίνησε τη χρήση και της είπα ότι θέλω να τη βοηθήσω και όχι να την εκθέσω. Τελικά μου εκμυστηρεύτηκε ότι κάνει χρήση από τότε που είχε πάει σε συγκεκριμένη καφετέρια της Λακατάμιας, όπου ένας άγνωστος νεαρός της πρόσφερε τσιγάρο με κάνναβη, χωρίς εκείνη να το γνωρίζει και όταν το κάπνισε της είπε ότι μπορεί να της πουλά όποτε θέλει, με κόστος 20 ευρώ το ένα. Κατάγγειλα την υπόθεση στην ΥΚΑΝ για τη συγκεκριμένη καφετέρια και τη μαθήτρια τη στείλαμε για αποτοξίνωση. Στη διάρκεια της αποτοξίνωσης στέλναμε καθηγητές και της έκαναν μαθήματα στο σπίτι και έτσι η κοπέλα κατάφερε να ‘’καθαρίσει’’, αποφοίτησε και μπήκε για σπουδές σε πανεπιστήμιο. 

Στην προσπάθεια μας να τη βοηθήσουμε, μας βοήθησε ο πατέρας της που στάθηκε βράχος, ενώ η μητέρα της είχε καταρρεύσει και δεν μπορούσε να διαχειριστεί την κατάσταση. Τη χρονιά που έφυγα από τον Άγιο Γεώργιο Λακατάμιας, είχαμε στην αποτοξίνωση τέσσερα παιδιά, τα τρία από τα οποία έκαναν μαθήματα κατ’ οίκον, ενώ μόνο ο ένας ερχόταν στο σχολείο.

Όταν έφυγα από το σχολείο το 2019, η κατάσταση ήταν πολύ καλή. Από τη στιγμή που έγινε γνωστό στους γονείς ότι υπάρχουν παιδιά σε αποτοξίνωση, κατάλαβαν ότι έπρεπε να προσέξουν τα παιδιά τους, ήρθαν όλοι κοντά και αγκάλιασαν το σχολείο και είχαμε άψογη συνεργασία (Την πρώτη χρονιά που έφυγα, έκαναν διαδήλωση οι μαθητές να πάω πίσω και έστειλε ερευνώντα λειτουργό το υπουργείο να πάει να δει τι έγινε…). Παρόμοια προβλήματα έχουν και άλλα σχολεία. Υπάρχουν πρωτόκολλα, πρέπει οι συνάδελφοι, κυρίως οι διευθυντές και οι καθηγητές της Συμβουλευτικής Αγωγής να είναι σε εγρήγορση. Να επιλαμβάνονται θεμάτων πρόνοιας για άπορους μαθητές, δυσκολιών σε μαθήματα όπου χρειάζονται ενίσχυση, προβλημάτων συμπεριφοράς… πρέπει όλα αυτά να τα ψάχνουν οι σύμβουλοι, αλλά και να έχουν παρατηρητικότητα οι καθηγητές να τα παραπέμπουν στους συμβούλους. Ο ρόλος μας δεν είναι απλώς να κάνουμε το μάθημα και να σχολνάμε. Ο ρόλος μας είναι άλλος.»

Κατάφερε να αποφοιτήσει

«Τη δεύτερη χρονιά ως διευθυντής στο σχολείο, θυμάται ο Νεόφυτος, την ξεκίνησα έχοντας δύο μαθητές σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης-απεξάρτησης. Σε αυτό με βοήθησαν καλοί συνεργάτες στο σχολείο, ενώ έπρεπε να εξασφαλίσουμε και τη συνεργασία των γονιών που δεν ήταν καθόλου εύκολο. Σε μια περίπτωση όταν ενημέρωσα τον πατέρα μαθητή της Β΄ Λυκείου ότι ο γιος του ήταν χρήστης, σηκώθηκε να με κτυπήσει φωνάζοντας ότι προσβάλλω τον ίδιο και την οικογένεια του. Ο γιος του είχε μείνει στην ίδια τάξη εκείνη τη χρονιά γιατί δεν έμπαινε στην τάξη. Το αποτέλεσμα ήταν να καθυστερήσουμε ένα χρόνο να στείλουμε τον συγκεκριμένο μαθητή στην αποτοξίνωση. 

Σε ένα χρόνο ήρθε ο πατέρας του στο γραφείο, μου απολογήθηκε, μου είπε ότι έκανε λάθος και ζήτησε να τον βοηθήσουμε να βάλει τον γιο του σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης. Όσο έκανε αποτοξίνωση ο μαθητής, στέλναμε καθηγητές και του έκαναν μαθήματα στο σπίτι και τελικά κατάφερε ν’ αποφοιτήσει.» 

Πρόγραμμα και ανάγκες των παιδιών

«Το ωρολόγιο πρόγραμμα μας πρέπει ν’ αλλάξει οπωσδήποτε γιατί είναι απάνθρωπο», τόνισε ο Ν. Παπαϊωάννου και συνέχισε: «Τι άλλο από απάνθρωπο, είναι ένα ωρολόγιο πρόγραμμα που ξεκινά στις 7.30 το πρωί και τελειώνει στη 1.35 μετά το μεσημέρι και έχει 7 ή και 8 περιόδους μάθημα; Ναι είναι αναγκαίες οι 7 ή 8 περίοδοι. Είναι όμως ανάγκη να ξεκινά 7.30 και να τελειώνει 1.35; Αυτό γίνεται επειδή σε κάποιους βολεύει το υπάρχον πρόγραμμα…τους βολεύει να φεύγουν στη 1.35 για να κάνουν και δεύτερη δουλειά… Γιατί να μη γίνεται όπως σε άλλες χώρες, που το πρόγραμμα ξεκινά στις 8 ή σε άλλες στις 9 το πρωί και τελειώνει 4 ή 5 το απόγευμα; Και υπάρχουν ενδιάμεσα κοινωνικά χρονικά πλαίσια παιγνιδιού που τα παιδιά μπορούν να παίξουν ό,τι επιλέξουν τα ίδια, ή να διαβάσουν τα μαθήματα τους και να μην τα πάρουν στο σπίτι – πάντα στον χώρο του σχολείου και με επίβλεψη εκπαιδευτικών. Πρέπει βέβαια να δημιουργηθούν οι σχετικές υποδομές στα σχολεία, να μπουν τα κλιματιστικά όπως απαιτεί το κλίμα στην Κύπρο, να υπάρχει π. χ. πισίνα, γήπεδο, προβολή ταινιών, θέατρο… να υπάρχουν καφετέριες όπου τα παιδιά να μπορούν να φάνε ό,τι θέλουν, με τη σειρά και σε διαφορετική ώρα η κάθε τάξη, να μπορούν να καθίσουν με τον καθηγητή τους να φάνε και να συζητήσουν ανθρώπινα σαν οικογένεια στο τραπέζι.  Διδάσκεις πολλά πράγματα στον μαθητή που θα καθίσει μαζί σου για φαγητό. Κάναμε πειραματικά ολοήμερα Δημοτικά και φέτος θα κάνουμε πειραματικά ολοήμερα Γυμνάσια κι όμως η ώρα 1μ.μ. τους φέρνει σάντουϊτς ο ντελιβεράς. Δεν είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε…». 

Ο Νεόφυτος Παπαϊωάννου υπογραμμίζει ότι «δεν υπάρχει κακός μαθητής. Υπάρχει – πρόσθεσε – ο μαθητής που μαθαίνει πιο αργά από τους άλλους. Στη Φυσική Αγωγή, πάντα μεριμνούσα να έχω και κάτι για τον αδύναμο μαθητή, αφού στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου οι τάξεις είναι μικτής ικανότητας, με άριστους, μέτριους και αδύναμους μαθητές. Ο καθηγητής πρέπει λοιπόν να σχεδιάζει για τις ανάγκες όλων των παιδιών της τάξης. Είναι δύσκολο το έργο του, αλλά μπορεί να το κάνει. Το φυλλάδιο εργασίας του άριστου μαθητή πρέπει να είναι πιο δύσκολο, του μέτριου πιο εύκολο και του αδύναμου ακόμα πιο εύκολο, έτσι που να ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του. Να μην αποθαρρύνεται ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Και να  αναβαθμίζεται σιγά σιγά… και όπως συμβαίνει με τους μαθητές, υπάρχουν οι άριστοι καθηγητές που ξέρουν τα παιδιά μέσα στην τάξη τους και κάνουν την ανάλογη προετοιμασία. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται νέο σύστημα αξιολόγησης και προαγωγής και ο υπουργός νομίζω θα το εφαρμόσει».