Η Ιερατική Σχολή Απόστολος Βαρνάβας, που βρίσκεται στη Λευκωσία, έχει βαθιές ρίζες που φτάνουν μέχρι το 1949 όταν πρωτολειτούργησε. Επί εξήντα οκτώ έτη κατάρτιζε και εξακολουθεί να καταρτίζει και να εκπαιδεύει έναν μεγάλο αριθμό κληρικών της Κύπρου, αλλά και του εξωτερικού. Αυτή την περίοδο, στη Σχολή φοιτούν 15 περίπου άτομα, από τα οποία, πριν από λίγες μέρες, ολοκλήρωσαν την εκεί τετραετή φοίτησή τους τα τέσσερα.
Κατά την τελετή αποφοίτησής τους, ο διευθυντής της Σχολής Αρχιμανδρίτης δρ Βενέδικτος Ιωάννου στην ομιλία του είπε μεταξύ άλλων: «Όσοι όμως και να είναι οι ιερείς, δεν είναι ποτέ αρκετοί. Ο λόγος τον Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, “ο μεν θερισμός πολύς, οι δε εργάται ολίγοι”, ισχύει πολύ περισσότερο σήμερα. Κατά την αποστολική εποχή, οι περισσότεροι πιστοί ήθελαν να γίνουν λειτουργοί του Υψίστου, διότι το θεωρούσαν πολύ τιμητικό. Σήμερα, ακόμα και οι πιστοί δεν επιθυμούν να γίνουν ιερείς και, το χειρότερο, εμποδίζουν και τους άλλους ή τούς αποθαρρύνουν, π.χ. τα παιδιά τους».
Για να εισέλθει κάποιος στη Σχολή, όπως εξηγεί στον «Φ» ο διευθυντής της Σχολής, βασική προϋπόθεση είναι να είναι υποψήφιος ιερέας, κάτι που δεν ισχύει για όσους φοιτούν στις θεολογικές σχολές. «Για να είναι λοιπόν κάποιος υποψήφιος ιερέας, πρέπει να πάει να μιλήσει με τον πνευματικό του και στη συνέχεια με τον μητροπολίτη που θα τον χειροτονήσει.
Δηλαδή εάν δεν βρει κάποιον επίσκοπο που να τον εγκρίνει και να είναι διατεθειμένος, μόλις τελειώσει τις σπουδές του ή και πριν ακόμη τις τελειώσει, να τον χειροτονήσει, δεν μπορεί να μπει στη Σχολή. Πρέπει να έχει συστατική επιστολή του μητροπολίτη του ή του Αρχιεπισκόπου, εάν είναι στην αρχιεπισκοπική περιφέρεια. Στη συνέχεια, τα ονόματα των υποψηφίων πρέπει να εγκριθούν από την Ιερά Σύνοδο στη συνεδρία του Σεπτεμβρίου. Για να φοιτήσει κάποιος στην Ιερατική Σχολή, πρέπει να έχει απολυτήριο Λυκείου, πιστοποιητικό καθαρού ποινικού μητρώου.
Δεν χρειάζεται να παρακαθήσει σε προεισαγωγικές εξετάσεις ή παγκύπριες. Βέβαια περνά από συνέντευξη, όμως, από τη στιγμή που τον εγκρίνει ο επίσκοπός του και έχει τα τυπικά προσόντα, δεν υπάρχει πρόβλημα. Επίσης το 2012, η Σύνοδος αποφάσισε να μην παίρνει κανείς αναστολή από το στράτευμα πριν χειροτονηθεί και έτσι πρέπει να έχει τελειώσει τον στρατό» αναφέρει ο διευθυντής της σχολής αρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ιωάννου.
Όσοι τελειώνουν τη Σχολή γίνονται ιερείς;
Καλή ερώτηση. Για να εισέλθει κάποιος στη Σχολή, πρέπει να είναι υποψήφιος ιερέας, όμως στην πορεία μπορεί να αποφασίσει ότι δεν επιθυμεί να γίνει ιερέας. Μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποχωρήσει, όμως μπορεί και ο επίσκοπός του, ο οποίος τον ενέκρινε ως υποψήφιο ιερέα, να δηλώσει ότι δεν είναι πλέον της εμπιστοσύνης του και να αποσύρει την κηδεμονία του. Μπορεί επίσης, ενώ φοιτά εδώ στη Σχολή, να διαπιστώσουμε ότι δεν έχει ήθος ιερατικό και να τον διαγράψουμε από τη Σχολή.
Οι φοιτητές μας που θέλουν να παντρευτούν και να γίνουν έγγαμοι ιερείς, πρέπει ο γάμος τους να προηγηθεί της χειροτονίας. Δεν μπορεί να γίνει το αντίστροφο. Δύο από τους φοιτητές μας, οι οποίοι ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους φέτος, ενώ είναι έτοιμοι για να γίνουν ιερείς, επειδή θέλουν να παντρευτούν, θα πρέπει να γίνει ο γάμος τους πρώτα και μετά η χειροτονία τους.
Στη Σχολή φοιτούν και ξένοι;
Ναι, από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, από τη Γεωργία, από την Ελλάδα, τη Ρουμανία, τη Ρωσία. Ναι, έρχονται και από άλλες Εκκλησίες. Αξιοποιείται δηλαδή η Σχολή και από άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Μέχρι πέρσι είχαμε και κάποιον από τη Συρία, όμως μετά πήγε στη Θεολογική Σχολή.
Υπάρχουν μεγάλοι στην ηλικία φοιτητές;
Ένας από τους φετινούς αποφοίτους είναι περίπου 40 χρόνων. Παλαιότερα είχαμε φοιτητές μεγαλύτερης ηλικίας. Μπορεί να έρθει στη Σχολή και κάποιος που έχει ηλικία 60 ή 65 ετών, φτάνει να τον εγκρίνει ο επίσκοπος ή ο Αρχιεπίσκοπος και μετά η Ιερά Σύνοδος.
Η Σχολή διοργανώνει και σεμινάρια για μη φοιτητές της;
Η Σχολή έχει όλες τις απαραίτητες υποδομές και καλύπτει όλους τους τομείς της Θεολογίας και θα μπορούσε να αξιοποιείται ακόμη περισσότερο. Εδώ θα μπορούσαν να γίνονται και επιμορφωτικά σεμινάρια γι’ αυτούς που είναι ήδη ιερείς. Οι περισσότεροι καθηγητές έχουν μεταπτυχιακούς τίτλους και θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Οι μισοί περίπου από αυτούς είναι ιερείς, όμως δεν είναι απαραίτητο ο καθηγητής να είναι ιερέας. Έχουμε και καθηγήτριες. Μία διδάσκει Αρχαία Ελληνικά. Δεν υπάρχει άβατο στη Σχολή.
Υπάρχει στο πρόγραμμα της Σχολής μάθημα Γυμναστικής;
Όχι, δεν υπάρχε,ι αλλά εάν θέλει κάποιος να πηγαίνει να γυμνάζεται, δεν θα του απαγορεύσουμε. Νους υγιής εν σώματι υγιεί, έλεγαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Ο άνθρωπος και προπαντός ο κληρικός δεν πρέπει να είναι νωθρός. Πρέπει να είναι ζωντανός άνθρωπος και να γυμνάζει το σώμα του και την ψυχή του βεβαίως.
Ποιες οι βασικές διαφορές μεταξύ της Ιερατικής και της Θεολογικής Σχολής;
Μέχρι πρόπερσι, η Ιερατική Σχολή, ήταν η μοναδική θεολογική σχολή της Κύπρου, χωρίς να ονομάζεται θεολογική. Εδώ και δύο χρόνια, όμως, λειτουργεί η Θεολογική Σχολή με πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου και στεγάζεται έξω από την Αρχιεπισκοπή. Η Θεολογική Σχολή είναι αναγνωρισμένη από το υπουργείο Παιδείας ως σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και το πτυχίο που προσφέρει είναι αναγνωρισμένο από το κράτος. Οι πρώτοι απόφοιτοι θα καταθέσουν τα πτυχία τους για αξιολόγηση. Οι απόφοιτοι της Ιερατικής μπορούν να αξιοποιηθούν μόνο από τη Εκκλησία και δεν μπορούν να διοριστούν στη Μέση Εκπαίδευση.
Γιατί δεν έχουμε μεγάλο αριθμό υποψηφίων ιερέων;
Τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, τον καιρό των Αποστόλων για παράδειγμα, οι περισσότεροι πιστοί ήθελαν να γίνουν ιερείς. Σήμερα, δυστυχώς, ακόμη και πιστοί άνθρωποι οι οποίοι παραπονιούνται ότι δεν είναι καλός ο ιερέας τους, όταν τους ρωτήσεις γιατί δεν γίνονται οι ίδιοι ιερείς, απαντούν «α πα πα» και δεν θέλουν να γίνουν. Αυτό πρέπει να μας προβληματίσει. Δεν γίνεται να θέλουμε και να απαιτούμε να υπάρχουν ιερείς, και μάλιστα καλοί ιερείς, και όταν έρθει η ώρα και μας καλέσει ο Θεός να τον διακονήσουμε, να αρνούμαστε. Το χειρότερο είναι που γονείς αποθαρρύνουν τα παιδιά τους. Υπάρχει πιο τιμητικό και ανώτερο πράγμα και πιο υψηλό από το να γίνεις λειτουργός του Υψίστου, υπηρέτης του Θεού;
Ποια κριτήρια πρέπει να πληροί ο ορθόδοξος ιερέας;
Ο ιερέας πρέπει να είναι αγνός, άμεμπτος, αφοσιωμένος, αφιερωμένος πλήρως στον Θεό, αλλά να είναι και καταρτισμένος. Το έργο του ιερέως είναι διττό. Πρώτον, είναι το λειτουργικό και, δεύτερον, το διδακτικόν κατά το πρότυπο και το παράδειγμα των Αποστόλων.
Το 24ωρο ενός άγαμου φοιτητή
Ο διευθυντής της Ιερατικής Σχολής, αρχιμανδρίτης Βενέδικτος Ιωάννου, στην ερώτηση εάν όλοι οι φοιτητές της Σχολής είναι εσώκλειστοι, απαντά:
«Οι άγαμοι φοιτητές πρέπει υποχρεωτικά να μένουν εντός της Σχολής, να διανυκτερεύουν από τη Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή και να ακολουθούν το 24ωρο πρόγραμμα της Σχολής. Στις 6:30 το πρωί υπάρχει εγερτήριο και από τις 7:00 – 8:15 πρωινή ακολουθία στο ξωκκλήσι που υπάρχει εδώ στη Σχολή. Από τις 8:15 μέχρι τις 8:40 έχουμε πρόγευμα και στη συνέχεια μαθήματα μέχρι τη 1:15 μ.μ. με δύο εικοσάλεπτα διαλείμματα. Στη συνέχεια προσφέρεται γεύμα μέχρι τις 2:00 μ.μ. και ακολουθεί ανάπαυση και μελέτη. Από τις 4:00 μ.μ. μέχρι τις 5:00 μ.μ. το πρόγραμμα περιλαμβάνει εσπερινό και πρόδειπνο με καφέ ή τσάι και στη συνέχεια μελέτη μέχρι τις 7:30 μ.μ. που προσφέρεται το δείπνο. Στις 8:00 μ.μ. έχουμε απόδειπνο και μετά ελεύθερη ώρα μέχρι τις 10:00 μ.μ. που είναι το σιωπητήριο.
Στο παρεκκλήσιον τελούνται υποδειγματικά οι ακολουθίες, δεν επιτρέπονται λάθη. Ο καθηγητής της Λειτουργικής και εγώ, που κάνουμε τις λειτουργίες, προσέχουμε να μην κάνουμε λάθη διότι οι φοιτητές μας συμμετέχουν και διδάσκονται από αυτές».
Έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο οι φοιτητές;
«Ναι, έχουν. Δεν απαγορεύεται. Τηλεόραση όμως δεν υπάρχει στη Σχολή και οι φοιτητές μπορούν να παρακολουθήσουν τηλεόραση μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή τους. Δεν είμαστε ενάντια στην τηλεόραση, όμως μην ξεχνάτε ότι μένουν στη Σχολή μόνο τέσσερις νύκτες και έχουν αρκετό διάβασμα. Αν δεν διαβάσουν από τη Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή το μεσημέρι, αυτά τα τέσσερα βράδια, πότε θα διαβάσουν; Τα τριήμερα που είναι στα σπίτια τους, δεν έχουν χρόνο για διάβασμα. Όταν θέλουν να παρακολουθήσουν για παράδειγμα ένα αθλητικό γεγονός από την τηλεόραση, ο διευθυντής της Σχολής μπορεί να τους δώσει άδεια να πάνε κάπου εκτός Σχολής όπου υπάρχει τηλεόραση για να το παρακολουθήσουν. Δεν είναι φυλακή η Σχολή. Κάθε άλλο… Μένουν εδώ με τη θέλησή τους και περνάνε καλά, το ευχαριστιούνται. Υπάρχει ένα πνευματικό περιβάλλον.
Οι φοιτητές που είναι παντρεμένοι μετά το γεύμα μπορούν να φύγουν από τη Σχολή και να πάνε στα σπίτια τους, όμως την επόμενη μέρα, μέχρι τις 7:00 π.μ., πρέπει να έρθουν για την πρωινή ακολουθία.
Δύσκολα βρίσκουν πρεσβυτέρες
Στην ερώτηση εάν βρίσκουν εύκολα σύζυγο οι υποψήφιοι ιερείς και έαν υπάρχουν πολλές νέες έτοιμες να γίνουν πρεσβυτέρες, ο διευθυντής της Ιερατικής Σχολής δηλώνει:
«Όχι και αυτή είναι μία από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι υποψήφιοι ιερείς. Ακόμη και πιστές γυναίκες που εκκλησιάζονται κάθε Κυριακή δεν θέλουν να γίνουν σύζυγοι ιερέα».
Το να αποφασίσει μια γυναίκα να γίνει πρεσβυτέρα είναι κάτι ανάλογο με την απόφαση του άνδρα να γίνει ιερέας και γι’ αυτό ίσως;
«Όχι. Η πρεσβυτέρα, η παπαδιά, δεν είναι και αυτή ιερέας. Πρέπει να έχει βέβαια σοβαρότητα, σεμνότητα, αλλά δεν χρειάζεται να είναι αφιερωμένη στην εκκλησία όπως θα είναι ο σύζυγός της που είναι ιερέας. Πρέπει να είναι, όπως κάθε πιστή σύζυγος, δίπλα στον σύζυγό της. Ένας λόγος για τον οποίο δεν θέλουν να γίνουν παπαδιές είναι γιατί νομίζουν ότι πρέπει να συμπεριφέρονται σαν μοναχές. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει. Αρκεί να είναι σοβαρή, σεμνή, πιστή σύζυγος, όπως κάθε χριστιανή σύζυγος οφείλει να είναι. Αυτή η νοοτροπία αποθαρρύνει κάποιες γυναίκες από του να παντρευτούν έναν υποψήφιο ιερέα».
Η φοίτηση είναι δωρεάν;
Βεβαίως και είναι δωρεάν. Τα έξοδα λειτουργίας της Σχολής τα καλύπτει όλα η Εκκλησία της Κύπρου, η Ιερά Σύνοδος.
Τα δύο και τρία έγιναν τέσσερα
Από το 2013 που η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε την πλήρη αναδιοργάνωση της σχολής καταργήθηκαν οι δύο κύκλοι σπουδών που ήταν τριετούς και διετούς διάρκειας και έγινε ένας ενιαίος κύκλος σπουδών τετραετούς διάρκειας.
Η Ιερά Σύνοδος συνέρχεται κάθε Σεπτέμβρη ειδικά για την ιερατική σχολή και ορίζει την εφορευτική επιτροπή της που σε συνεργασία με τον διευθυντή σχεδίασαν και αναδιοργάνωσαν το αναβαθμισμένο πρόγραμμα της ιερατικής σχολής το οποίο είναι τετραετές και εφαρμόστηκε πλήρως για πρώτη φορά από το 2013 μέχρι φέτος. «Φέτος είχαμε τους πρώτους καρπούς αυτού του αναβαθμισμένου προγράμματος, τους πρώτους απόφοιτους του τετραετούς κύκλου σπουδών» δηλώνει ο διευθυντής της σχολής.
