Αντιμέτωπη με αρκετές διαδικασίες παράβασης του περιβαλλοντικού κεκτημένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) βρίσκεται η Κυπριακή Δημοκρατία. Σύμφωνα με το διαδικτυακό μητρώο αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι ισχύουσες διαδικασίες παράβασης αφορούν τις κοινοτικές οδηγίες για τη διατήρηση της φύσης (οδηγίες για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ και των άγριων πτηνών 2009/147/ΕΚ), την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων από ορισμένα δημόσια και ιδιωτικά έργα (οδηγίες 2011/92/ΕΚ και 2014/52/ΕΕ), την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ποιότητα αέρα (οδηγία 2016/2284/ΕΕ), την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημιάς (οδηγία 2004/35/ΕΚ), τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος (2008/105/ΕΚ) και τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ), καθώς και τη διαχείριση αποβλήτων (οδηγίες 2018/849, 2018/850, 2018/851 και 2018/852).

Στις 17.05.2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Κύπρο επειδή δεν εξασφάλισε την επαρκή προστασία τύπων φυσικών οικοτόπων και ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας, μέσω του κατάλληλου καθορισμού προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000. Σύμφωνα με την ενωσιακή νομοθεσία για τη διατήρηση της φύσης (οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου για τους οικοτόπους και οδηγία 2009/147/ΕΚ για τα πτηνά), τα κράτη μέλη συμφώνησαν να συμβάλουν στη σύσταση ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000, ορίζοντας τους πλέον κατάλληλους τόπους, σε εθνικό επίπεδο, ως ζώνες ειδικής προστασίας («ΖΕΠ» σύμφωνα με την οδηγία για τα πτηνά) και προτείνοντας στην Κομισιόν επαρκείς τόπους κοινοτικής σημασίας («ΤΚΣ» σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους).

Αμφότερες οι χώρες δεν έχουν υποβάλει εξαντλητικό κατάλογο των ΤΚΣ, και οι προτεινόμενοι ΤΚΣ δεν καλύπτουν επαρκώς τα διάφορα είδη οικοτόπων και τα είδη που χρειάζονται προστασία. Επιπλέον, η Κύπρος δεν έχει ορίσει επαρκή αριθμό υπεράκτιων ΖΕΠ. Σύμφωνα με την προειδοποιητική επιστολή που διαβίβασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Κύπρος είχε προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει, διαφορετικά η Κομισιόν μπορούσε να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

Στις 30.10.2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε αιτιολογημένη γνώμη και κάλεσε τις Κυπριακές Αρχές να προβούν στην ολοκλήρωση του δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, εφαρμόζοντας πλήρως την οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, και την οδηγία 2009/147/ΕΚ για την προστασία των άγριων πτηνών.

Σύμφωνα με τις οδηγίες, κάθε κράτος μέλος συμβάλλει στη δημιουργία του δικτύου Natura 2000 με τον καθορισμό επαρκούς αριθμού ΖΕΠ και ΤΚΣ, που καλύπτουν επαρκώς όλους τους τύπους φυσικών οικοτόπων και τα είδη χλωρίδας και πανίδας, τα οποία χαρακτηρίζονται ως προτεραιότητας και απαντώνται στο έδαφος των κρατών μελών. Τόσο η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, όσο και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα υποδεικνύουν ότι είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ να ανακόψει την απώλεια βιοποικιλότητας, μέσω της βελτίωσης και της αποκατάστασης των οικοσυστημάτων που έχουν υποστεί ζημίες σε καλή οικολογική κατάσταση.

Η Κύπρος δεν υπέβαλε εξαντλητικό κατάλογο προτεινόμενων ΤΚΣ και ΖΕΠ, ενώ παράλληλα δεν παρείχε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για κάθε προστατευόμενη περιοχή. Ως εκ τούτου, το δίκτυο Natura 2000 δεν καλύπτει επαρκώς τους διάφορους τύπους φυσικών οικοτόπων και τα είδη χλωρίδας και πανίδας που χρήζουν προστασίας. Σύμφωνα με την αιτιολογημένη γνώμη που διαβίβασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Κύπρος έχει προθεσμία δύο μηνών για να διορθώσει την κατάσταση, διαφορετικά η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

 

>> Έργα και σχέδια χωρίς οικολογική αξιολόγηση 

Προειδοποιητική επιστολή για την μη υποβολή έργων και σχεδίων σε δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων σε περιοχές του δικτύου Natura 2000, απέστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 27.11.2019, στις Κυπριακές Αρχές, καθώς η Κυπριακή Δημοκρατία, κατά τρόπο γενικευμένο και συστηματικό, από την ημερομηνία προσχώρησης της στην ΕΕ, δεν έχει εξασφαλίσει ότι οι αρμόδιες Αρχές υποβάλλουν τα έργα και σχέδια σε δέουσα (ορθή, επαρκή και έγκαιρη) εκτίμηση των επιπτώσεων τους στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 ή/και έχει συμφωνήσει σε έργα και σχέδια χωρίς να έχει βεβαιωθεί ότι δεν θα επηρεάσουν δυσμενώς την ακεραιότητα των οικείων περιοχών του δικτύου Natura 2000. Σκοπός της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (οδηγία για τους οικοτόπους) είναι να συμβάλει στην εξασφάλιση της βιοποικιλότητας μέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών μελών στο οποίο εφαρμόζεται η Συνθήκη.

Σύμφωνα με την οδηγία, τα έργα και σχέδια που δεν συνδέονται άμεσα με τη διαχείριση μίας προστατευόμενης περιοχής του δικτύου Natura 2000 ή δεν είναι αναγκαία για την διαχείριση της πρέπει να υποβάλλονται σε κατάλληλη εκτίμηση των επιπτώσεων που επιφέρουν (τόσο μεμονωμένα όσο και σε συνδυασμό με άλλα σχέδια ή έργα) στην εκάστοτε περιοχή, εκτός εάν τα κράτη μέλη είναι βέβαια, κατόπιν εξέτασης του έργου και σχεδίου, ότι αυτό δεν θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Natura 2000. Οι αρμόδιες εθνικές Αρχές εγκρίνουν τα εν λόγω έργα και σχέδια μόνο εάν διαπιστώσουν ότι αυτά δεν θα επηρεάσουν δυσμενώς την ακεραιότητα του οικείου τόπου. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Κύπρος είχε προθεσμία δύο μηνών για να συμμορφωθεί, διαφορετικά η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

>>Καθυστερεί η εναρμόνιση κοινοτικών οδηγιών

Στις 14.05.2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε τις Κυπριακές Αρχές να διορθώσουν το σύστημα εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και να ευθυγραμμίσουν την εθνική νομοθεσία με την οδηγία για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (οδηγία 2011/92/ΕΕ), όπως τροποποιήθηκε τον Απρίλιο του 2014 με την οδηγία 2014/52/ΕΕ. Η οδηγία εξασφαλίζει ότι οι επιπτώσεις των δημόσιων και των ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον θα εκτιμώνται πριν από την έγκριση των έργων. Από το 2014, ο διοικητικός φόρτος έπρεπε να μειωθεί περαιτέρω και το επίπεδο της προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας συμμετοχής να βελτιωθεί, ενώ οι επιχειρηματικές αποφάσεις σχετικά με τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις έπρεπε να καταστούν πιο σωστές, προβλέψιμες και βιώσιμες.

Στην περίπτωση της Κύπρου, η εθνική νομοθεσία δεν απαιτεί τη θέσπιση λεπτομερών ρυθμίσεων για τη δημόσια διαβούλευση, όπως απαιτείται από την οδηγία, ούτε υποχρεώνει τις αρμόδιες εθνικές Αρχές να εξασφαλίζουν ότι διατίθενται πρακτικές πληροφορίες στο κοινό σχετικά με την πρόσβαση σε διοικητικές και δικαστικές διαδικασίες αναθεώρησης. Ως εκ τούτου, δεδομένου ότι η περιβαλλοντική διακυβέρνηση συμβάλλει καθοριστικά στην ορθή λειτουργία των διαφόρων τομεακών κανόνων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στις Κυπριακές Αρχές, οι οποίες είχαν προθεσμία τεσσάρων μηνών για να διορθώσουν τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν, διαφορετικά η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

ΠΑΣΧΕΙ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 

Στις 08.10.2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε τις Κυπριακές Αρχές να μεταφέρουν ορθά στο εθνικό δίκαιο όλες τις απαιτήσεις των ακόλουθων οδηγιών για τη διαχείριση αποβλήτων:

• Οδηγία 2018/849/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για την τροποποίηση των οδηγιών 2000/53/ΕΚ για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, 2006/66/ΕΚ σχετικά με τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές και τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, και 2012/19/ΕΕ σχετικά με τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού.

• Οδηγία 2018/850/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων.

• Οδηγία 2018/851/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για την τροποποίηση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα.

• Οδηγία 2018/852/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, για τροποποίηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας.

ΚΕΝΑ ΣΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ

Στις 14.05.2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε επίσης τις Κυπριακές Αρχές να μεταφέρουν ορθά στο εθνικό δίκαιο όλες τις απαιτήσεις της οδηγίας σχετικά με τη μείωση των εθνικών εκπομπών ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων (οδηγία 2016/2284/ΕΕ). Η οδηγία συμβάλλει στην επίτευξη επιπέδων ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα που δεν προκαλούν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις και κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ειδικότερα, η οδηγία προβλέπει εθνικές δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών στα κράτη μέλη όσον αφορά πέντε σημαντικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους: οξείδια του αζώτου (NOx), πτητικές οργανικές ενώσεις εκτός του μεθανίου (NMVOC), διοξείδιο του θείου (SO2), αμμωνία (NH3) και λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ2,5).

Όλοι οι εν λόγω ατμοσφαιρικοί ρύποι έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, π.χ. προκαλούν αναπνευστικά προβλήματα, καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνο, ενώ βλάπτουν τα οικοσυστήματα. Η Κύπρος δεν έχει μεταφέρει στο εθνικό της δίκαιο, μεταξύ άλλων, την απαίτηση που προβλέπει η οδηγία σχετικά με την επικαιροποίηση του εθνικού προγράμματος ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης τουλάχιστον ανά τετραετία. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στις Κυπριακές Αρχές, οι οποίες είχαν προθεσμία τεσσάρων μηνών για να διορθώσουν την κατάσταση, διαφορετικά η Κομισιόν μπορεί να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

Προθεσμία δύο μηνών από τις Βρυξέλλες

Στις 30.10.2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τις Κυπριακές Αρχές να υποβάλουν τις συναφείς απαιτούμενες εκθέσεις βάσει διαφόρων ενωσιακών νόμων σχετικά με τις αξιολογήσεις των κινδύνων πλημμύρας που διενεργούν. Τα κράτη μέλη έχουν υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων που σχετίζονται, μεταξύ άλλων, με την οδηγία για τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος (2008/105/ΕΚ) και την οδηγία για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ). Σύμφωνα με την οδηγία για τις πλημμύρες, τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την επανεξέταση των προκαταρκτικών τους αξιολογήσεων των κινδύνων πλημμύρας και, εάν χρειάζεται, να τις επικαιροποιούν, ώστε τόσο το κοινό όσο και η Επιτροπή να έχουν επίγνωση των νέων εξελίξεων όσον αφορά τους κινδύνους πλημμύρας. Επιπλέον, σύμφωνα με την οδηγία για τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος, τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το επικαιροποιημένο πρόγραμμα παρακολούθησης και το προκαταρκτικό πρόγραμμα μέτρων που καλύπτουν τα νέα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος, ώστε η Επιτροπή να μπορεί να κρίνει την επάρκεια του προγράμματος. 

Στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία τονίζεται ότι είναι σημαντικό να συνεχίσει η Ευρώπη την πορεία προς την επίτευξη των περιβαλλοντικών της στόχων. Δεδομένου ότι η περιβαλλοντική διακυβέρνηση διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διευκόλυνση της ορθής λειτουργίας των διαφόρων τομεακών περιβαλλοντικών κανόνων και στην επίτευξη των στόχων τους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητική επιστολή στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει στην επιστολή, διαφορετικά η Κομισιόν μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

Προειδοποιητική επιστολή για την περιβαλλοντική ευθύνη

Προειδοποιητική επιστολή για μη εναρμόνιση με την κοινοτική οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη, όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημιάς απέστειλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 02.07.2020 στις Κυπριακές Αρχές, τις οποίες κάλεσε να διευρύνουν το φάσμα των φορέων που έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν τη λήψη μέτρων από τις εθνικές αρχές και να διασφαλίσουν ότι η εθνική τους νομοθεσία επιτρέπει σε όλες τις κατηγορίες φυσικών και νομικών προσώπων που αναφέρονται στο άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη (οδηγία 2004/35/ΕΚ) να απαιτούν από την αρμόδια αρχή την ανάληψη δράσης για την αποκατάσταση περιβαλλοντικών ζημιών. 

Η οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη προβλέπει ότι η περιβαλλοντική ζημία μπορεί να προληφθεί ή να αποκατασταθεί μέσω, μεταξύ άλλων, της χορήγησης του δικαιώματος σε φυσικά και νομικά πρόσωπα να ζητούν από την αρμόδια Αρχή να αποφασίσει την ανάληψη δράσεων πρόληψης ή και αποκατάστασης από τον υπεύθυνο φορέα εκμετάλλευσης. Η οδηγία διασφαλίζει επίσης ότι οι οικονομικές επιπτώσεις των δράσεων αποκατάστασης βαρύνουν τον οικονομικό φορέα που προκάλεσε τη βλάβη στο περιβάλλον. 

Το ΔΕΕ διευκρίνισε το δικαίωμα αίτησης λήψης μέτρων στην υπόθεση C-529/15, αποφαινόμενο —κατ’ ουσίαν— ότι όλες οι κατηγορίες φυσικών και νομικών προσώπων, που αναφέρονται στο άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχεία α), β) και γ) της οδηγίας, που έχουν δικαίωμα ή συμφέρον στην πρόληψη ή την αποκατάσταση της ζημίας πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν από τις αρχές να λάβουν τέτοια απόφαση. Κατόπιν αυτής της διευκρίνισης που έδωσε το ΔΕΕ, η Κομισιόν έλεγξε κατά πόσον η νομοθεσία όλων των κρατών μελών εγγυάται πράγματι την εν λόγω δυνατότητα. Όπως προκύπτει από τον έλεγχο αυτόν, η Κυπριακή Δημοκρατία συγκαταλέγεται στα 16 κράτη μέλη που ενδέχεται να μην έχουν καλύψει πλήρως όλες τις προαναφερόμενες κατηγορίες προσώπων. Είναι σημαντικό για την προστασία του περιβάλλοντος να μην υπάρχουν κενά όσον αφορά το δικαίωμα αίτησης λήψης μέτρων. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να αποστείλει προειδοποιητικές επιστολές σε 16 κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων και η Κυπριακή Δημοκρατία, τα οποία είχαν προθεσμία τριών μηνών για να διορθώσουν την κατάσταση, διαφορετικά η Κομισιόν μπορεί να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.