Ο Δήμαρχος Λευκωσίας και πρόεδρος του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λευκωσίας (ΣΑΛ) Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης καρφώνει εμμέσως τη Βουλή ότι εξυπηρέτησε τα συμφέρονται μεγαλοϊδιοκτητών μειώνοντας τα αποχετευτικά τέλη οριζόντια, κάτι το οποίο οδήγησε στην απώλεια €9 εκατ. Τη νύφη θα πληρώσει το σύνολο των πελατών του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λευκωσίας.
Σύμφωνα με τον κ. Γιωρκάτζη, η απώλεια προήλθε από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η Βουλή επέβαλε έκπτωση στις χρεώσεις κατά 27%. Όπως προκύπτει από δηλώσεις του κ. Γιωρκάτζη στον «Φ», τα τελευταία δέκα χρόνια, το κόστος λειτουργίας του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λευκωσίας είναι αυξημένο κατά περίπου €15-€20 εκατ. κάτι το οποίο οφείλεται, όπως αναφέρει, στην κατοχή. Και βεβαίως, το επιπλέον ποσό μεταφέρεται στις πλάτες των πελατών του Συμβουλίου Αποχετεύσεων.
Το ΣΑΛ έχασε άλλα €15 εκατ. από το γεγονός ότι ενώ ζήτησε αύξηση του τέλους χρήσης από το 2018 (από 55 σε 70 σεντ) μόλις πρόσφατα κατατέθηκε από το υπουργείο Εσωτερικών σχετική πρόνοια στη Βουλή προς έγκριση. Ένα από τα παράπονα του κ. Γιωρκάτζη είναι ότι οι οικιστικές μονάδες στη Λευκωσία χρεώνονται περισσότερα από τις αντίστοιχες μονάδες των παραθαλάσσιων πόλεων.
Κάτι άλλο που προκύπτει, είναι η επιβολή, μετά από πολλά χρόνια, τέλους σε κατοίκους περιοχών στις οποίες ξοφλήθηκε το δάνειο που αφορούσε το κατασκευαστικό κόστος του αποχετευτικού. Η επαναφορά του τέλους σχετίζεται όχι με τις αντιδράσεις των υπολοίπων πελατών του ΣΑΛ αλλά με το γεγονός ότι οι αγωγοί έχουν φθαρεί και απαιτείται αντικατάστασή τους.
Ο κ. Γιωρκάτζης προϊδεάζει τους πολίτες, ότι από οικονομικής απόψεως μετά τη συνένωση των Δήμων δεν πρέπει να αναμένουν θαύματα από πλευράς μείωσης τω τελών του αποχετευτικού, κάτι το οποίο εκτιμά ότι θα επέλθει μεσοπρόθεσμα.
Σημειώνεται, ότι το αποχετευτικό της Λευκωσίας επεκτείνεται και στις γύρω κοινότητες με το μήκος των αγωγών να κυμαίνεται σε εκατοντάδες χιλιόμετρα.
Που οφείλεται το πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετωπίζει το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας και γιατί δεν μεριμνήσατε πιο έγκαιρα ούτως ώστε να μην φτάσουν εδώ τα πράγματα;
Οφείλεται πρώτον, σε ιδιαιτερότητες του ΣΑΛ, τις οποίες το κράτος όφειλε να είχε αναγνωρίσει και δεύτερον, στο σύστημα «ετεροδιοίκησης» που βασικά επικρατεί σήμερα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σε ότι αφορά στις ιδιαιτερότητες του ΣΑΛ, αυτές σχετίζονται κατά κύριο λόγο με τη συνεχιζόμενη κατοχή. Αφενός, λόγω της κατοχής, το ΣΑΛ αντλεί λύματα προς τα Εργοστάσια Επεξεργασίας Λυμάτων Ανθούπολης και Βαθειάς Γωνιάς τα οποία σε αντίθετη περίπτωση θα κατέληγαν με βαρύτητα σε εργοστάσια που θα βρίσκονταν σε χαμηλότερα υψόμετρα στις βόρειες περιοχές της Λευκωσίας, οι οποίες δυστυχώς τελούν υπό κατοχή. Αυτό επιβαρύνει με επιπρόσθετο λειτουργικό κόστος τον Οργανισμό περίπου €1 εκατ. ανά έτος. Αφετέρου, ενώ σε όλα τα Εργοστάσια Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) στην επικράτεια της Δημοκρατίας, η τριτοβάθμια επεξεργασία επιχορηγείται από το Κράτος, αυτό δεν συμβαίνει στο ΕΕΛ της κατεχόμενης Μιας Μηλιάς, το οποίο επίσης παράγει νερό μέσω τριτοβάθμιας επεξεργασίας, επειδή το νερό αυτό δεν μπορεί να αξιοποιηθεί από την Δημοκρατία, λόγω της κατοχής. Το ποσό που έχει απολέσει το ΣΑΛ τα τελευταία δέκα χρόνια, από τη μη επιχορήγηση της επεξεργασίας, ανέρχεται σε περίπου €8 εκατ.
Αναφορικά με την «ετεροδιοίκηση», αντιλαμβάνεστε ότι το αυξημένο κόστος λειτουργίας λόγω της κατοχής τα τελευταία 10 χρόνια πιθανόν να ανέρχεται στα €15 – 20 εκατ. Γι’ αυτό έχουμε ζητήσει ετήσια κρατική χορηγία της τάξης των €2 εκατ. από το κράτος, διότι δεν είναι δίκαιο ο δημότης Λευκωσίας να επωμίζεται μόνος του το κόστος της κατοχής.
Αυτό το κόστος καλείται τώρα να πληρώσει ο δημότης; Τι ενέργειες έκανε το ΣΑΛ για να το αποτρέψει;
Το Συμβούλιο έχοντας γνώση των επικείμενων δυσκολιών, μερίμνησε έγκαιρα να αιτηθεί αύξηση τελών χρήσης και έλαβε απόφαση το 2018 για αύξηση του συντελεστή των τελών χρήσης από €0.55/κ.μ. σε €0.70/κ.μ. Μόλις πρόσφατα, σχεδόν πέντε χρόνια μετά, η πρόταση τέθηκε από το αρμόδιο Υπουργείο στη Βουλή για να την ψηφίσει. Λόγω της καθυστέρησης, το ΣΑΛ απώλεσε έσοδα της τάξης των €15 εκατ. Επιπρόσθετα, το 2017 το ΣΑΛ επέβαλε τέλη αποχετεύσεων με βάση τις νέες εκτιμημένες αξίες 1.1.2013 αντί με βάση τις εκτιμημένες αξίες του 1980. Με τις επικαιροποιημένες αξίες του 2013, το 57% των ιδιοκτητών χρεώθηκαν με μειωμένα τέλη αποχετεύσεων σε σχέση με τις αξίες του 1980, ενώ το 43%, ορθά χρεώθηκε περισσότερα, σύμφωνα με τις πραγματικές αξίες των ακινήτων τους (κάποιες αξίες των ακινήτων είχαν αυξηθεί αρκετά διότι εκτιμήθηκαν πραγματικά όχι ως κενά οικόπεδα, αλλά η εκτίμηση συμπεριλάμβανε και την ανάπτυξη). Δυστυχώς, η Βουλή υποχρέωσε το ΣΑΛ, (μέσω της εισαγωγής του άρθρου 51 στον Περί Αποχετευτικών Συστημάτων Νόμων του 1971 μέχρι 2017 που εισήχθη για το σκοπό αυτό), να προχωρήσει σε εκπτώσεις της τάξης του 27% στα τέλη αποχετεύσεων, για το έτος 2017. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ΣΑΛ να απωλέσει συνολικά έσοδα της τάξης των €9 εκατ.
Γιατί το έκανε αυτό η Βουλή;
Εκείνο που εμείς γνωρίζουμε είναι ότι σε εκείνη τη φάση κάποιοι μεγάλοι επώνυμοι ιδιοκτήτες ακινήτων, διαμαρτυρήθηκαν για το ύψος των τελών που, ορθά επιβλήθηκαν ύστερα από 33 χρόνια. Για χρόνια το Κράτος έχανε χιλιάδες ευρώ, λόγω των μη αντιπροσωπευτικών εκτιμήσεων των ακινήτων βάσει των εκτιμημένων αξιών του 1980. Αντί να διορθωθεί αυτή την αδικία στην ολότητά της, ψηφίστηκε η οριζόντια μείωση των τελών κατά 27% και το ΣΑΛ απώλεσε €9 εκατ.
Θα επιβληθούν αυξήσεις στα τέλη αποχέτευσης;
-Όχι. Σήμερα ο συντελεστής επιβολής τελών αποχέτευσης είναι στο 0,63‰ (0,63 τοις χιλίοις) και έτσι θα παραμείνουν. Η μεγάλη αλλαγή που έχει επέλθει, βάσει της νέας εγκυκλίου του Υπουργείου Εσωτερικών προς όλα τα Συμβούλια Αποχετεύσεων, είναι «η συνέχιση της επιβολής τελών αποχέτευσης σε όλες τις περιοχές εντός των ορίων Συμβουλίων Αποχετεύσεων και μετά την εξόφληση των δανείων, που συνομολογήθηκαν για την κατασκευή των συστημάτων αποχέτευσης». Αυτό θα γίνει επειδή, όπως αναφέρει η εγκύκλιος, «με την πάροδο του χρόνου τα αποχετευτικά συστήματα χρήζουν ανανέωσης / αναβάθμισης / σταδιακής αντικατάστασης. Ήδη τα αποχετευτικά συστήματα σε κάποιες περιοχές απαιτούν συνεχείς ανακαινίσεις, λόγω της μεγάλης ηλικίας τους». Το ΣΑΛ ύστερα από μελέτη και αξιολόγηση όλων των δεδομένων (συμπεριλαμβανομένων των διαχρονικών αναγκών αντικατάστασης πεπαλαιωμένων ή και κατεστραμμένων αγωγών), αποφάσισε το συντελεστή επιβολής τελών αποχέτευσης που κυμαίνεται από €0,10‰ μέχρι €0.20‰, με βάση τις εκτιμημένες αξίες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας για το έτος 2021 σε περιοχές που είχαν ήδη καταργηθεί τα αποχετευτικά τέλη. Για παράδειγμα, με βάση το ετήσιο τέλος των €0,20‰, το ετήσιο τέλος αποχέτευσης για ακίνητη ιδιοκτησία με εκτιμημένη αξία ύψους €300.000 θα ανέρχεται σε €60, ενώ το ετήσιο τέλος για ακίνητη ιδιοκτησία με εκτιμημένη αξία €600.000 θα ανέρχεται σε €120.
-Φαντάζομαι το πρόβλημα με το αποχετευτικό σύστημα της Λευκωσίας είναι πιο έντονο λόγω πολυετούς λειτουργίας;
-Η κατασκευή του αποχετευτικού συστήματος της Λευκωσίας ξεκίνησε το 1972 και τμήματα του τέθηκαν σε λειτουργία το 1978. Με την πάροδο του χρόνου είναι λογικό να παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα για τα οποία απαιτείται η άμεση λήψη μέτρων, δηλαδή αντικαταστάσεις, επιδιορθώσεις, επεκτάσεις αγωγών, ώστε αυτό να λειτουργεί ομαλά και να εξυπηρετεί το σκοπό που κατασκευάστηκε. Ήδη το ΣΑΛ προβαίνει σε αντικαταστάσεις υπερτοπικών αγωγών σε προβληματικά σημεία που εξυπηρετούν όλους τους Δήμους της Μείζονος Λευκωσίας, όπως στην οδό Μάρκου Μπότσαρη και στη Νεκρή Ζώνη στο Καϊμακλί.
-Θεωρείτε άδικο το γεγονός ότι οι πολίτες της Λευκωσίας θα επωμιστούν αυτή την αύξηση που πρέπει τώρα να επιβληθεί;
-Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη για συντήρηση του συστήματος, τμήματα του οποίου είναι 50 ετών. Αυτό που θεωρώ άδικο είναι ότι τα υπόλοιπα αστικά Συμβούλια λειτουργούν σε παραθαλάσσιες περιοχές, κατ’ επέκταση ένα πολύ μεγάλο μέρος των εσόδων τους προέρχεται από ξενοδοχειακές μονάδες. Αυτό δεν ισχύει για τη Λευκωσία και ως εκ τούτου, σχεδόν η ολότητα των αποχετευτικών τελών προέρχεται από οικιστικές μονάδες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι οικιστικές μονάδες στη Λευκωσία να επιβαρύνονται με ψηλότερα αποχετευτικά τέλη από τις αντίστοιχες των άλλων πόλεων. Για παράδειγμα, άλλα Συμβούλια Αποχετεύσεων παραθαλάσσιων πόλεων, επιβάλλουν τέλη αποχετεύσεων για τις οικιστικές μονάδες €0,38σ και €0,60σ ανά €1000 εκτιμημένης αξίας, διότι τους το επιτρέπει το γεγονός ότι μπορούν να τιμολογούν πολύ ακριβότερα τις ξενοδοχειακές μονάδες, ενώ στη Λευκωσία το κόστος αυτό ανέρχεται στα €0,63σ ανά €1000 εκτιμημένης αξίας. Θεωρώ ότι το κράτος επιβάλλεται να ισορροπήσει αυτή την αδικία.
-Εξοικονομήσεις από το ίδιο το ΣΑΛ μπορούν να γίνουν για να περιοριστούν, για παράδειγμα τα διοικητικά έξοδα;
-Η προσπάθεια εξοικονομήσεων είναι συνεχής. Όμως, πρέπει να σας πω ότι το ΣΑΛ, βάσει μελέτης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας του 2017, έχει το πιο χαμηλό κόστος λειτουργίας και διοίκησης ανά κυβικό μέτρο λυμάτων, από όλα τα αστικά Συμβούλια Αποχετεύσεων της Κύπρου. Δηλαδή, τα αυξημένα τέλη που καλούνται να επωμιστούν οι πολίτες της Λευκωσίας, δεν προέρχονται από αυξημένο κόστος διοίκησης.
-Πιστεύετε ότι με τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης θα προκύψει περαιτέρω αύξηση εξόδων και κατά συνέπεια ανάγκη αύξησης τελών που θα καταβάλλουν οι πολίτες;
-Μεσοπρόθεσμα θα υπάρξουν οικονομίες κλίμακας που θα επιφέρουν, είτε χαμηλότερα τέλη είτε ευρωστία των Επαρχιακών Συμβουλίων, δηλαδή να έχουν περισσότερα πλεονάσματα, ώστε να μπορούν να παράγουν περισσότερα έργα και να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες και υποδομές στους δημότες. Βραχυπρόθεσμα, δηλαδή, αμέσως μετά τη συνένωση, θεωρώ ότι θα πρέπει όλοι να είμαστε υπομονετικοί. Η εμπειρία μου από τον ιδιωτικό τομέα, όπου ήμουν μέρος ομάδων συνένωσης επιχειρήσεων, έχει δείξει ότι η αρχή είναι πάντα δύσκολη. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θεωρώ θα είναι προς το συμφέρον όλων η συνένωση των οργανισμών. Ελπίζω μέσα από τη μεταρρύθμιση να προκύψει μια ενιαία και δίκαιη μεταχείριση των πολιτών σε σχέση τα τέλη και τις φορολογίες που καταβάλλουν, όχι μόνο στα Συμβούλια Αποχετεύσεων.
-Ένα άλλο ζήτημα που ταλανίζει το ΣΑΛ είναι οι έρευνες που γίνονται για κακοδιαχείριση και για διασπάθιση δημοσίου χρήματος. Μπορείτε να μας πείτε σε ποιο στάδιο βρίσκονται;
-Ναι, υπάρχει σε εξέλιξη έρευνα, η οποία άρχισε περίπου πριν από 10 χρόνια, με πρωτοβουλία του ίδιου του Συμβουλίου, το οποίο προέβη σε ενέργειες μάλιστα πριν από το σκάνδαλο του Συμβουλίου Αποχετεύσεων της Πάφου. Προς το σκοπό αυτό ο Γενικός Ελεγκτής έχει διορίσει ερευνώντα λειτουργό. Το ΣΑΛ προβαίνει, από την πλευρά του, σε όλες τις δέουσες ενέργειες ούτως ώστε η διερεύνηση τους να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό. Υπάρχει επίσης σε εξέλιξη αριθμός πειθαρχικών ερευνών, κάτι που δυστυχώς είναι μέρος της καθημερινότητας ενός μεγάλου οργανισμού. Οι διαδικασίες διερεύνησης κινήθηκαν με δικές μας ενέργειες Κατ’ επέκταση, ναι, υπάρχουν σε εξέλιξη έρευνες του Συμβουλίου.
ΤΑ ΑΠΟΧΕΥΤΙΚΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας, η υλοποίηση του Εθνικού Προγράμματος Εφαρμογής της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία αστικών λυμάτων υπολογίζεται ότι απαιτείται το συνολικό ποσό των €480 εκατ. Όπως είναι γνωστό, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) στις 5 Μαρτίου 2020 εξέδωσε καταδικαστική απόφαση (Υπόθεση C-248/19) εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας για παράλειψη συμμόρφωσης με τις πρόνοιες της Οδηγίας, ώστε να παράσχει αποχετευτικό δίκτυο και δευτεροβάθμια ή ισοδύναμη επεξεργασία λυμάτων σε 31 οικισμούς από τους 57 οικισμούς του Προγράμματος Εφαρμογής της Οδηγίας. Το Υπουργικό Συμβούλιο με την Απόφαση του αρ. 89.669, ημερομηνίας 24/6/2020, ενέκρινε το Πρόγραμμα Εφαρμογής του 2018 (ΠΕ-2018), το οποίο υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και με εφικτή ημερομηνία πλήρους συμμόρφωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Οδηγία την 31η Δεκεμβρίου 2030.
