Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Φαέθων, ο γιος του Ήλιου, πήρε μια μέρα το πύρινο άρμα του πατέρα του και το οδήγησε στον ουρανό. Δεν μπόρεσε, όμως, να ελέγξει τα ηνία του άρματος που συρόταν από τα αφηνιασμένα άλογα, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να ανεβοκατεβαίνει ο Ήλιος, απειλώντας με καταστροφή τη Γη, πότε με παγετώνες και πότε με φωτιές παντού. Αν και ο Δίας τον γκρέμισε με ένα κεραυνό στον Ηριδανό ποταμό, σκοτώνοντάς τον, ο Φαέθων παρέμεινε διαχρονικά σύμβολο της τόλμης.
Δώσαμε το όνομα «ΦΑΕΘΩΝ» στην πρότασή μας με τολμηρό στόχο να αποτελέσει ένα σημαντικό, καινοτόμο νέο ευρωπαϊκό κέντρο αριστείας σε θέματα ενέργειας, με έμφαση στην ενέργεια από τον Ήλιο. Ένα τέτοιο εγχείρημα, στο εξαιρετικά ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό πλαίσιο, θεωρήσαμε ότι απαιτεί δημιουργική τόλμη για να παραταχθεί ανάμεσα στα υπάρχοντα ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα ενέργειας με ιστορία και παράδοση.
Τη Δευτέρα 12/12/2022 η ΕΕ ανακοίνωσε τις προτάσεις που επιλέχθηκαν στη δράση «Teaming for Excellence». Όπως σημείωσε και το Υφυπουργείο Έρευνας, η πρότασή μας εξασφάλισε την υψηλότερη βαθμολογία στην αξιολόγηση με 14,5/15, ισοβαθμώντας με μία άλλη πρόταση, μεταξύ των 110 που υποβλήθηκαν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τα καταφέραμε και ο «ΦΑΕΘΩΝ» όχι απλά εγκρίθηκε, αλλά βρέθηκε στην κορυφή!
Αξιόλογα και σημαντικά θα είναι τα οφέλη της Κύπρου από τη δημιουργία του Κέντρου Αριστείας σε πολύπλευρους τομείς της ενέργειας, με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ύψους 15 εκ. καθώς και σημαντική χρηματοδότηση από κρατικές και ιδιωτικές πηγές. Η συνολική χρηματική δέσμευση πλησιάζει τα 50 εκατομμύρια ευρώ.
Το «ΦΑΕΘΩΝ» αποτελεί αναβάθμιση της υφιστάμενης Ερευνητικής Μονάδας Ενεργειακής Αειφορίας «ΦΩΣ» του Πανεπιστημίου Κύπρου σε αυτόνομο Κέντρο Αριστείας που δεν θα επικεντρωθεί μόνο στην επιστημονική και τεχνολογική γνώση, αλλά θα εμβαθύνει μελετώντας κοινωνικο-οικονομικές, γεωπολιτικές και περιβαλλοντικές πτυχές της ενέργειας.
Το νέο Κέντρο θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και τη μεγάλη ευκαιρία για τη φρόνιμη και μεθοδική πράσινη μετάβαση της χώρας μας. Μέσω του «ΦΑΕΘΩΝ» θα τεθούν τα θεμέλια για να λειτουργήσει ολόκληρη η πανεπιστημιούπολη ως η πρώτη Ευφυής Ενεργειακή Κοινότητα (Smart Energy Community) στην Κύπρο, παρουσιάζοντας νέες τεχνολογίες πράσινης ενέργειας με ενσωμάτωσή τους στο δίκτυο, συστήματα αποθήκευσης, ηλεκτροκίνηση, νέα πρότυπα διακυβέρνησης και μελέτη των περιβαλλοντικών και κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων. Θα τεθούν επίσης τα θεμέλια για την δημιουργία των πράσινων κοινωνικών πάρκων που θα αλλάξουν πραγματικά τον τόπο μας. Όλα αυτά δεν προτείνονται ως θεωρητικά γυμνάσματα: αποτελούν άρτια επιστημονικά τεκμηριωμένα εγχειρήματα, τα οποία αξιολογήθηκαν και κρίθηκαν ως καινοτόμα και υλοποιήσιμα από τους πλέον ειδικούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και στο τέλος εγκρίθηκαν για σημαντική και πρωτόγνωρη χρηματοδότηση.
Μέσα από τις δράσεις του «ΦΑΕΘΩΝ», οι πολίτες θα εκπαιδευτούν σε νέα ενεργειακά πρότυπα και σε νέες έννοιες σχετικές με τις ευφυείς ενεργειακές κοινότητες. Η κατάλληλη κατάρτιση των πολιτών θα οδηγήσει σε αλλαγές στην καταναλωτική τους συμπεριφορά προς μία πιο υπεύθυνη χρήση της ενέργειας. Η εμπλοκή της κοινότητας αναμένεται ότι θα επιταχύνει τη βέλτιστη χρήση των ενεργειακών πόρων, τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και πρόσβασης σε σύγχρονες υπηρεσίες ενέργειας με άμεσο αντίκτυπο στο πορτοφόλι και στην ποιότητα ζωής των Κυπρίων.
Όσον αφορά την περιβαλλοντική πτυχή, αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, ο αριθμός πρόωρων θανάτων που αποδόθηκε στην ατμοσφαιρική ρύπανση στην Κύπρο ήταν 50-100 ανά 100,000 κατοίκους κατά το έτος 2019. Οι λύσεις για καθαρή ενέργεια που θα αναπτυχθούν από το έργο, θα συμβάλουν στη μείωση της ρύπανσης και σε ένα πιο καθαρό περιβάλλον. Το πρόγραμμα καταπιάνεται επίσης με το πράσινο υδρογόνο, το υδρογόνο δηλαδή που παράγεται από την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αποτελεί την πλέον καθαρή ενεργειακή απάντηση του αιώνα μας.
Τα πλεονεκτήματα για τους νέους, τους πολίτες και τον τόπο μας από τη λειτουργία του νέου Κέντρου Αριστείας θα είναι πολλαπλά. Ενδεικτικά συνίστανται στο άνοιγμα 220 ποιοτικών νέων θέσεων εργασίας. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Θέλουμε τα παιδιά μας να μένουν στην πατρίδα τους αλλά και όλους αυτούς που έφυγαν στο εξωτερικό να τους φέρουμε πίσω, να εργαστούν και να δημιουργήσουν εδώ. Η εργοδότηση νέων ερευνητριών και ερευνητών αλλά και τεχνικών, και η δημιουργία νέων μεταπτυχιακών και διδακτορικών προγραμμάτων θα συντείνουν στην περαιτέρω ανάπτυξη υποδομών για νέες τεχνολογίες. Απώτερος στόχος του Κέντρου είναι η αναδιάρθρωση του ενεργειακού τομέα προς το όφελος των ίδιων των πολιτών.
Η πρόταση για το «ΦΑΕΘΩΝ» ετοιμάστηκε από μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων, με την εμπλοκή πολλών νέων ερευνητών. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους συνεργάτες και συνεργάτιδες. Το στοίχημα της νέας εποχής είναι οι νέοι άνθρωποι και το «ΦΑΕΘΩΝ» σκοπεύει να τους εμπιστευτεί, να τους φιλοξενήσει και να τους δώσει ευκαιρίες.
Στο ταξίδι της δημιουργίας του Κέντρου είναι μαζί μας επίσης, δίπλα από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, δύο μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού: το Πανεπιστήμιο του Groningen (Ολλανδία) και το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας. Η μεταφορά τεχνογνωσίας από αυτούς τους δύο οργανισμούς είναι αναπόσπαστο κομμάτι της φιλοσοφίας του προγράμματος.
Δεν έχουμε καμιά αμφιβολία ότι αυτό το Κέντρο θα αγγίξει την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων του τόπου μας, θα επηρεάσει τον δημόσιο τομέα αλλά και τις κυπριακές εταιρείες σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και θα γίνει ο πρόδρομος νέων επιχειρήσεων αλλά και πολλών τεχνολογικών επενδύσεων στον τόπο μας. Το κέντρο «ΦΑΕΘΩΝ» θα προσθέτει το στίγμα του σε μια Κύπρο που αλλάζει και εκσυγχρονίζεται.
Πέραν από την αναμενόμενη συνεισφορά στην οικονομία του τόπου, το «ΦΑΕΘΩΝ» θα είναι πρωτίστως ένα κέντρο καινοτομίας. Στην σημερνή εποχή είναι τα προϊόντα της ανθρώπινης διάνοιας που κάνουν την διαφορά και είναι αυτά που δημιουργούν πλούτο. Η κοινωνία της γνώσης, η οποία βασίζεται στην καινοτομία και στη δημιουργικότητα, αποτελεί το κλειδί για τη μετουσίωσή της σε παραγωγική γνώση προς όφελος της οικονομίας, της κοινωνίας και της χώρας. Η συνεργασία μας με το «Cyprus Seeds» έναν Κυπριακό μη κερδοσκοπικό οργανισμό πηγάζει ακριβώς από την επιθυμία μας για εμπορευματοποίηση της καινοτόμου έρευνας που θα παράγεται στο «ΦΑΕΘΩΝ».
Χώρες που έχουν κατανοήσει τη σημασία του επιστημονικού τους πλούτου κυριαρχούν στη σύγχρονη οικονομία και χαράσσουν τις πολιτικές για την εξέλιξη της τεχνολογικής προόδου, καθορίζοντας το μέλλον της ανθρωπότητας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, τα προϊόντα της καινοτομίας αποκτούν ζωτική σημασία. Να γιατί κέντρα αριστείας όπως το «ΦΑΕΘΩΝ» είναι σημαντικά. Στο σημερινό κόσμο δεν είναι πλέον μόνο το ΑΕΠ που μετρά την οικονομία μιας χώρας αλλά οι δείκτες των καινοτόμων προϊόντων της και πολύ περισσότερο τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας που παράγονται στα εργαστήρια της γνώσης.
*Ο Κωνσταντίνος Χριστοφίδης είναι Καθηγητής Φυσικής, τ. Πρύτανης Πανεπιστημίου Κύπρου. Ο Γεώργιος Γεωργίου είναι Καθηγητής Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Πανεπιστήμιο Κύπρου. Οι δύο είναι οι συντονιστές του προγράμματος «ΦΑΕΘΩΝ»
*Τα σχέδια δημιουργήθηκαν από το αρχιτεκτονικό γραφείο του κ. Ηρακλή Παπαχρήστου.
Σχεδιάζοντας το μέλλον
Μπορεί και η Κύπρος να κάνει τη διαφορά; Μπορεί δηλαδή να εμπορευματοποιεί την καινοτομία με σημαντικά οφέλη; Υπάρχουν ευκαιρίες; Ναι! Κάθε μέρα υπάρχουν νέες ευκαιρίες. Για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας, η διάρκεια ζωής των τεχνολογιών και των εφευρέσεων είναι τόσο μικρή. Στο τομέα της ενέργειας θα γίνουν πολλά τα επόμενα λίγα χρόνια, η πατρίδα μας πρέπει να είναι εκεί, να συμμετέχει ως συνεργάτης και συν διαμορφωτής των εξελίξεων και όχι ως απλός θεατής. Μέσα από τη δράση του «ΦΑΕΘΩΝ» πρόκειται να είμαστε παρόντες.
Αυτό που προτείναμε με το «ΦΑΕΘΩΝ» στην Πολιτεία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και κατ΄ επέκταση στην κοινωνία, είναι έναν καινούριο ενάρετο κύκλο ανάπτυξης. Έχουμε τις δυνατότητες, έχουμε τους ανθρώπους, μπορούμε να φτιάξουμε τις υποδομές.
Έτσι σχεδιάζουμε το μέλλον!
