Κάθε εκλογική αναμέτρηση θεωρείται σημαντική. Οι κάλπες, όμως που στήνονται σήμερα στην Τουρκία χαρακτηρίζονται από τους περισσότερους ως ιστορικές. Ο Ταγίπ Ερντογάν, ο άνθρωπος που καθόρισε όσο κανένας την σύγχρονη ιστορία της χώρας, είναι αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο να χάσει, καθώς μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων άρχισε να του γυρίζει την πλάτη. Το ενδεχόμενο ήττας του Τούρκου προέδρου κινητοποιεί τόσο τους υποστηρικτές όσο και τους αντίπαλους του, κάτι που θα φανεί και από ψηλό ποσοστό προσέλευσης στις κάλπες, εκτίμησε στην συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο», ο Αχμέτ Ερντί Οζτούρκ, καθηγητής Πολιτικής στο Metropolitan University του Λονδίνου. 

Η δίψα για αλλαγή είναι μεγάλη, ανάφερε, επισημαίνοντας πως στα 21 χρόνια που ο Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ κυβερνούν, έχουν διαβρώσει τους θεσμούς και έχουν δημιουργήσει ένα σύστημα όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τον Τούρκο πρόεδρο. Αν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου κερδίσει, η Τουρκία θα γυρίσει σελίδα και θα αφήσει πίσω της μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αυταρχισμό, έλλειψη ελευθεριών, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εντάσεις με σύμμαχους και γείτονες. Το έργο του νέου προέδρου δεν θα είναι καθόλου εύκολο, αφού τα σημαντικά προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα με κυριότερο την οικονομία, δεν αφήνουν καμία αμφιβολία πως η επόμενη μέρα των εκλογών θα είναι γεμάτη προκλήσεις. 

Όπως εξήγησε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα κινείται πιο διπλωματικά και θα επιδιώξει να αφήσει πίσω τις εντάσεις. Είναι πιθανόν πως θα δούμε τις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον να βελτιώνονται και δεν θα αποτελέσει έκπληξη ακόμη και η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανανεωθεί. Σε ό,τι αφορά στις σχέσεις με την Ελλάδα αυτές θα βελτιωθούν, ενώ στο Κυπριακό δεν αναμένεται κάτι διαφορετικό, αφού η νέα τουρκική κυβέρνηση θα επιμείνει, όπως εξήγησε ο Αχμέτ Ερντί Οζτούρκ, σε λύση δύο κρατών. 

Το μεγάλο ερώτημα, ωστόσο, παραμένει κατά πόσο ο Ταγίπ Ερντογάν είναι διατεθειμένος να αποδεχθεί την ήττα του και αν θα υπάρξει ομαλή μετάβαση της εξουσίας. Ο Αχμέτ Ερντί Οζτούρκ εκτιμά πως το πρόβλημα δεν είναι ότι θα αντιδράσουν οι θεσμοί, ο στρατός, η αστυνομία αλλά  και το βαθύ κράτος, οι παραστρατιωτικές ομάδες και το οργανωμένο έγκλημα. Ο φόβος, πάντως για μια κρίση είναι ορατός.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

-Για ποιους λόγους οι σημερινές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία είναι από τις πιο αμφίρροπες αλλά και σημαντικές στη σύγχρονη ιστορία της χώρας;

-Η δημοκρατία με τα όποια προβλήματά της στην Τουρκία χρονολογείται από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Ακόμη και στις πιο προβληματικές της περιπτώσεις οι εκλογές αποτελούν ένα καλό δείκτη για την κατάσταση της δημοκρατίας. Δεν μπορώ να θυμηθώ άλλη εκλογική αναμέτρηση που οι δημοσκοπήσεις να δείχνουν ένα τόσο οριακό αποτέλεσμα που θα κριθεί, όπως όλα δείχνουν με μικρή διαφορά ψήφων. Τίποτα δεν είναι βέβαιο και όλα τα αποτελέσματα είναι πιθανά. 

>Να νικήσει ο Κεμάλ Κιλιντστάρογλου.

>Να κερδίσει ο Ταγίπ Ερντογάν. 

>Και να κριθούν όλα στον πρώτο γύρο.

>Να αποδειχθεί ο δεύτερος ο καθοριστικός. 

Και ίσως ο λόγος για αυτό, να είναι ότι το ότι το διακύβευμα των εκλογών είναι η διατήρηση ή όχι του υπάρχοντος συστήματος, που έκτισε τα τελευταία χρόνια ο Ταγίπ Ερντογάν. Είναι μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση που θα κρίνει το μέλλον της Τουρκίας.  

-Επομένως αναμένεται να είναι και μεγάλη η προσέλευση στις κάλπες. 

-Κοιτάξτε, η τουρκική κοινωνία είναι από τις πιο πολιτικοποιημένες κοινωνίες. Ζω στη Βρετανία τα τελευταία χρόνια και δεν μπορώ να θυμηθώ μια εκλογική αναμέτρηση που  το ποσοστό προσέλευσης στις κάλπες να ήταν μεγαλύτερο του 50%, ακόμη και την τελευταία φορά με τα τόσα προβλήματα που υπάρχουν. Στην Τουρκία, ο μέσος όρος συμμετοχής στις εκλογές, είναι γύρω στο 85%. Θεωρώ ότι σήμερα η συμμετοχή, μπορεί να ξεπεράσει και το 90%. Το ενδιαφέρον είναι μεγάλο, όπως φαίνεται και από τις ψηφοφορίες στο κέντρα του εξωτερικού, όπου η προσέλευση ήταν αθρόα, γιατί, οι ψηφοφόροι, ειδικά της αντιπολίτευσης είναι παθιασμένοι, καθώς πιστεύουν πως αυτή είναι η τελευταία τους ευκαιρία να σώσουν τηχώρα, διώχνοντας τον Ταγίπ Ερντογάν. 

-Αναμένετε να υπάρξει νοθεία στην εκλογική αναμέτρηση; Πάντως, τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση δείχνουν έτοιμες να αμφισβητήσουν το αποτέλεσμα. 

-Είναι γεγονός πως το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης δεν έχει μια διάφανη, δίκαιη ιστορία στα εκλογικά αποτελέσματα και το ξέρουμε αυτό από το δημοψήφισμα του 2017, όπως και από τις τοπικές εκλογές του 2018, όταν το αποτέλεσμα δεν έγινε αποδεκτό με αποτέλεσμα η ψηφοφορία για την Κωνσταντινούπολη να επαναληφθεί. Ως πολιτικός επιστήμονας και ως Τούρκος πολίτης πιστεύω πως θα υπάρξουν αρκετές συζητήσεις, διαφωνίες για το εκλογικό αποτέλεσμα, το οποίο στην περίπτωση ήττας, δύσκολα θα γίνει αποδεκτό τόσο από τον Ταγίπ Ερντογάν όσο και από την αντιπολίτευση. Αυτή όμως είναι μια όψη του νομίσματος. Από την άλλη πιστεύω πως παρά τις επιθέσεις που έχει δεχτεί η δημοκρατία από τον Ταγίπ Ερντογάν και παρά τα προβλήματα που θα προκύψουν, ίσως και με καθυστέρηση το εκλογικό αποτέλεσμα θα γίνει αποδεχτό. 

-Παρόλα αυτά είναι δύσκολο να φανταστούμε τον Τούρκο πρόεδρο να αποδέχεται την ήττα του. Αν χάσει θα έχουμε μια ομαλή παράδοση της εξουσίας; Τι μπορεί να κάνει προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία;

-Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ερώτημα, κατά πόσο η μετάβαση εξουσίας θα είναι ομαλή. Ελπίζω ότι η Τουρκία θα ξεπεράσει αυτό το στάδιο και πως δεν θα υπάρξουν προβλήματα. Στην ουσία, όμως, δεν ξέρουμε πως η κρατική γραφειοκρατία, ο στρατός και τα σώματα ασφαλείας πως θα αντιδράσουν στην περίπτωση ήττας του Ταγίπ Ερντογάν. Πιστεύω όμως, πως οι κρατικές δομές θα προσαρμοστούν στην κατάσταση και πως δεν θα αντιδράσουν με άσχημο τρόπο, παραβιάζοντας τους δημοκρατικούς κανόνες και παρακάμπτοντας τους θεσμούς. Το θέμα είναι πως θα ενεργήσει το βαθύ κράτος, οι παραστρατιωτικές οργανώσεις και το οργανωμένο έγκλημα. Αυτό είναι ένα σημείο που παραμένει σκοτεινό, αφού δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποια θα είναι η αντίδρασή τους και αν θα επιχειρήσουν να παρέμβουν υπέρ του Τούρκου προέδρου. 

Η αντιπολίτευση αν κερδίσει θα αλλάξει την οικονομική διαχείριση

-Αν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου νικήσει θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική της Τουρκίας;

-Θα υπάρξουν δραματικές αλλαγές. Το πρώτο που θα αλλάξει είναι η οικονομική διαχείριση. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει εφαρμόσει μια πολύ ανορθόδοξη οικονομική πολιτική, οπόταν αν η αντιπολίτευση νικήσει θα εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις προς μια πιο λογική κατεύθυνση. Το δεύτερο θα είναι η αποκατάσταση των θεσμών, οι οποίοι δεν λειτουργούν σωστά, καθώς πλέον ισχύει η αρχή του ενός ανθρώπου. Επομένως, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για να κυβερνήσει πρέπει να μεταρρυθμίσει και να αποκαταστήσει τους θεσμούς, από τους οποίους ο μόνος που λειτουργεί σωστά πλέον είναι το υπουργείο Εξωτερικών. Θα δούμε αλλαγές σε ό,τι αφορά στη διαχείριση των Κούρδων, των μειονοτήτων, των Αλεβιτών. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης έχει την ευκαιρία να ενώσει, να καταστεί ένα σύμβολο για τις μειονότητες της χώρας και να δημιουργήσει ένα συνασπισμό που να ενώνει αντί να διαιρεί. Σχετικά με την εξωτερική πολιτική, τα τελευταία χρόνια η Τουρκία συμπεριφέρεται ως να μην είναι μέλος του ΝΑΤΟ, προκαλεί εντάσεις με τους γείτονές της όπως την Κύπρο και την Ελλάδα, είναι πολύ αντιδραστική στην εκμετάλλευση υδρογοναθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο και επιδιώκει να εξαγάγει τα εσωτερικά της προβλήματα στους δρόμους της Ευρώπης εργαλειοποιώντας τους μετανάστες. Πιστεύω πως ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου θα τα αλλάξει όλα αυτά. Βέβαια, η Τουρκία θα συνεχίσει την ίδια πολιτική σε διάφορες κατευθύνσεις, για παράδειγμα θα παρεμβαίνει στην Ουκρανία, θα συνεχίσει να συμμαχεί με τη Ρωσία και θα προσπαθήσει να διατηρήσει ισορροπίες ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, προωθώντας τα ιστορικά της δικαιώματα, όπως υποστηρίζει. Και στα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου, όπως και του σεβασμού του διεθνούς δικαίου ή στις σχέσεις της Τουρκίας με την Δύση και την Ανατολή πιστεύω πως θα υπάρχουν λιγότερες εντάσεις. 

-Υπάρχει και το θέμα των φονικών σεισμών της 6ης Φεβρουαρίου. Θα έχουν κάποια επίδραση στον καθορισμό του τελικού αποτελέσματος;

-Αποτελεί μια μεγάλη έκπληξη για μένα. Έχω πει και σε άλλα σχόλιά μου πως οι σεισμοί εκτός από φυσική καταστροφή για την Τουρκία υπήρξαν και μια πολιτική καταστροφή. Ζώντας σε μια σεισμογενή περιοχή έπρεπε να παρθούν μέτρα εκ των προτέρων. Η τουρκική κυβέρνηση δεν το έκανε αυτό. Τις πρώτες μέρες μετά την σεισμική δόνηση ο στρατός ανέλαβε δράση, προκειμένου να σωθούν ζωές. Η Τουρκία έδρασε ως ένα αποτυχημένο κράτος. Επιπλέον, υπήρξαν πολλές αναφορές για καθυστερήσεις στην παροχή βοήθειας. Οι έρευνες, ωστόσο δεν κατέγραψαν μεγάλη δυσαρέσκεια και κατ’ ακρίβεια βλέπουμε πως οι σεισμοί να μην έχουν καμιά άμεση επίδραση πάνω στο εκλογικό αποτέλεσμα. Και αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον και προσωπική μου άποψη είναι πως οι Τούρκοι δείχνουν να ξεχνούν πολύ εύκολα. 

-Θα μπορέσει όμως ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να φέρει τις αλλαγές που θέλει αν ο ίδιος κερδίσει τις εκλογές και το ΑΚΡ διατηρήσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο;

-Το παρόν πολιτικό σύστημα δημιουργήθηκε από τον Ταγίπ Ερντογάν. Δεν θα είναι εύκολο για τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να κυβερνήσει με το ΑΚΡ να έχει τον έλεγχο στο κοινοβούλιο, αφού έτσι θα αντιμετωπίσει δυσκολίες στο να εγκρίνονται σχετικές νομοθεσίες. Ωστόσο, το σύστημα δεν είναι εντελώς απροσπέλαστο και υπάρχουν κινήσεις που ο νέος πρόεδρος θα μπορεί να κάνει. Επιπλέον, οι προβλέψεις δείχνουν πως το ΑΚΡ θα είναι μεν το μεγαλύτερο κόμμα στη νέα Βουλή, αλλά δεν θα έχει την πλειοψηφία. Επομένως, αν όλα τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης διατηρήσουν την ενότητά τους, μπορούν να συνεργαστούν για να παράγουν έργο. Και σε αυτό σημαντικό ρόλο έχουν να παίξουν τα κουρδικά κόμματα, τα οποία θα έχουν ένα ρόλο κλειδί να διαδραματίσουν στο κοινοβούλιο. Επομένως οι Κούρδοι τόσο με την ψήφο τους στις εκλογές, όσο και με τη στάση τους στη συνέχεια αποκτούν μια ιδιαίτερη δυναμική. 

Πολωμένη και διχασμένη η τουρκική κοινωνία

-Έχετε ήδη αναφέρει την οικονομία, αλλά εκτός από αυτό ποια είναι τα υπόλοιπα ζητήματα εσωτερικής πολιτικής που θα βρει μπροστά της η νέα τουρκική κυβέρνηση;

-Χωρίς αμφιβολία, η οικονομία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Είναι δύσκολο ακόμη και να βρω τις κατάλληλες λέξεις για να περιγράψω με ποιο τρόπο η τουρκική οικονομία έχει συρρικνωθεί και πως αυτό επηρεάζει την καθημερινότητα των πολιτών. Είναι κάτι το τρομερό και πρέπει άμεσα να δοθούν λύσεις. Ένα άλλο ζήτημα είναι η κοινωνική πόλωση που γίνεται όλο και πιο βαθιά. Η κύρια μέθοδος του Ταγίπ Ερντογάν για να κυβερνήσει ήταν να χωρίζει και να διχάζει μια ήδη πολωμένη κοινωνία. Εννοώ οι οικογένειες είναι διχασμένες. Οι φίλοι είναι διχασμένοι. Οι κοινότητες είναι διχασμένες. Είναι πολύ λυπηρό αλλά άνθρωποι δεν μιλούν μεταξύ τους για πολιτικούς λόγους. Όπως έχω ήδη πει η Τουρκία πρέπει να κτίσει ειρηνικές σχέσεις με τους γείτονές της, αλλά πρωτίστως μέσα στο εσωτερικό της. Οι μειονότητες πρέπει να ενωθούν, η κοινωνία πρέπει να σταματήσει να είναι διαχωρισμένη. Ένα θέμα που απασχόλησε την προεκλογική περίοδο είναι τα δικαιώματα της κοινότητας LGBTI. O Tαγίπ Ερντογάν χρησιμοποιεί μια έντονα ανησυχητική, εθνικιστική, πατριαρχική και σεξιστική γλώσσα. Αυτό όμως δεν αφορά μόνο τον ίδιο. Σε κάθε σπίτι, σε κάθε γειτονιά παρατηρώ να δημιουργούνται αντίγραφα αυτής της συμπεριφοράς. 

-Πόσο εύκολο όμως είναι να γεφυρωθούν αυτές οι διαφορές; Τι μπορεί στα αλήθεια να κάνει για αυτό το θέμα ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου;

-Κοιτάξτε να δείτε οι νόμοι μπορούν να αλλάξουν, όπως και οι πολιτικοί θεσμοί να μεταρρυθμιστούν. Όμως η κοινωνική αλλαγή δεν είναι εύκολη δουλειά. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και η ομάδα που θα τον πλαισιώσει πρέπει να εργαστεί σκληρά και μεθοδικά για να φέρει κοινωνικές αλλαγές. Θα χρειαστεί να περάσει αρκετός καιρός για να δούμε αποτελέσματα. Είμαι 37 χρονών και το ΑΚΡ κυβερνά εδώ και 21 χρόνια την Τουρκία και αυτό είναι σχεδόν ότι θυμάμαι αναφορικά με την πολιτική κατάσταση στη χώρα. Δεν θα έλεγα πως είμαι προϊόν του Ταγίπ Ερντογάν είμαι προϊόν όμως της εποχής Ερντογάν.

Με νίκη Ερντογάν εδραιώνεται ο αυταρχισμός

-Αν τελικά κερδίσει ο Ταγίπ Ερντογάν πως θα διαμορφωθεί η κατάσταση στην Τουρκία;

-Αν κερδίσει ο Τούρκος πρόεδρος θα καταστεί πιο αυταρχικός. Θα συνεχίσει να πολώνει την κοινωνία και να χρησιμοποιεί ένα διχαστικό λεξιλόγιο που θα απευθύνεται μόνο στο ακροατήριό του. Θα διοικεί χρησιμοποιώντας μαστίγιο, βάζοντας στο περιθώριο όσους στέκονται απέναντί του. Επιπλέον, θα συνεχίσει την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του, τα αποτελέσματα της οποία ήδη βλέπουμε πόσο καταστροφικά είναι. Αν κερδίσει δεν θα σημαίνει τίποτα θετικό για κανένα. Ούτε για τους ίδιους τους Τούρκους ούτε για τις χώρες όπως η Κύπρος και η Ελλάδα που έχουν να κάνουν με την Τουρκία.

-Τις τελευταίες μέρες είδαμε οι τόνοι να ανεβαίνουν σε επικίνδυνο επίπεδο με πυροβολισμούς σε πολιτικά γραφεία, προπηλακισμούς πολιτικών προσώπων. Δείχνει κάτι αυτό για την επόμενη μέρα των εκλογών;

-Είμαι ανήσυχος για την κατάσταση που διαμορφώνεται. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί είναι πολύ σημαντική. Αν κάποιος χρησιμοποιεί ισλαμιστικό, ρατσιστικό, σεξιστικό, διχαστικό λεξιλόγιο για να κινητοποιήσει τους οπαδούς του απέναντι στους αντιπάλους του αυτό θα έχει συνέπειες. Η Τουρκία, όπως έχει δείξει η ιστορία δεν είναι Σκανδιναβία υπάρχουν κοινωνικές συγκρούσεις για αυτό και με φοβίζουν τα γεγονότα βίας στην προεκλογική εκστρατεία, πως ίσως να αποτελούν προπομπό για κάτι χειρότερο.

Καμία αλλαγή στο Κυπριακό από Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου

-Με ποιο τρόπο το αποτέλεσμα των εκλογών θα επηρεάσει τις σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονες της και κυρίως την Κύπρο και την Ελλάδα;

-Ένας πρώην Τούρκος διπλωμάτης, του οποίου η γνώμη έχει ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε πρόσφατα μια συνέντευξη σε σουηδική εφημερίδα στην οποία εξήγησε πως αν κερδίσει ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στο Kυπριακό δεν πρόκειται να δούμε σημαντικές διαφορές και πως θα επιμένει στη λύση των δύο κρατών. Η πολιτική του νέου προέδρου δεν πρόκειται να αλλάξει, η τουρκική πολιτική θα παραμείνει η ίδια στο ζήτημα του Κυπριακού. Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα θα δούμε σημαντική βελτίωση στις σχέσεις των δύο χωρών και πιστεύω πως η σκληρή ρητορική θα σταματήσει. Ενδεχομένως, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να δώσει έμφαση στο διεθνές δίκαιο σε σχέση και με την πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν θα βλέπουμε ακραίες τοποθετήσεις και θα είναι πιο διπλωματικός και πιο διαλλακτικός.

-Η σχέση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει περάσει από σαράντα κύματα τα τελευταία χρόνια. Θα ανανεώσει την ενταξιακή διαδικασία ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου αν κερδίσει;

Πιστεύω πως θέλει να δώσει έμφαση στις σχέσεις με την ΕΕ αλλά πρώτα από όλα πρέπει να διασφαλίσει την ελευθερία της έκφρασης, την ελευθερία του Τύπου και των μέσων ενημέρωσης, την ισότητα των φύλων. Αν καταφέρει να ξεπεράσει τα εμπόδια που υπάρχουν και να κάνει μεταρρυθμίσεις, τότε ίσως να είναι σε θέση να αναθερμάνει την ενταξιακή διαδικασία. Προσωπικά δεν βλέπω την Τουρκία να γίνεται πλήρες μέλος της ΕΕ, ωστόσο μπορεί να υπάρξει μια πολύ καλύτερη σχέση μεταξύ των δύο πλευρών από ότι έχουν τώρα.