Έρχεται ύφεση; – Γιατί η αυστριακή σχολή απαντά με ΝΑΙ

Του Tyler Cowen

Ένας λόγος για τον οποίο η τρέχουσα οικονομική κατάσταση είναι τόσο δύσκολη είναι ότι ο κόσμος αντιμετωπίζει ταυτόχρονα τρία είδη μηχανισμών επιχειρηματικού κύκλου. Οι δύο πρώτοι είναι γνωστοί, ωστόσο ο τρίτος – γνωστός ως η αυστριακή θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου – δεν είναι και τόσο.

Ο πρώτος μοχλός αυτής της φάσης του επιχειρηματικού κύκλου είναι οι υψηλές τιμές ενέργειας και ο δεύτερος είναι η ανάγκη για αποπληθωρισμό. Και τα δύο είναι γνωστά εργαλεία. Η αυστριακή θεωρία, ωστόσο, περιλαμβάνει έναν πολύ διαφορετικό μηχανισμό και λειτουργεί κάπως έτσι: οι επενδυτές περίμεναν ότι τα πολύ χαμηλά πραγματικά επιτόκια θα διατηρούνταν για καιρό. Δέσμευσαν λοιπόν αναλόγως προς αυτή τους την πεποίθηση πόρους, ενώ πλέον τα ποσοστά των επιτοκίων προσεχώς είναι πιθανό να είναι πολύ υψηλότερα.

Αυτό σημαίνει ότι η οικονομία έχει “κολλήσει” σε κακές επενδύσεις και θα χρειαστεί να αναδιαμορφωθεί με επώδυνο τρόπο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Barclays: Η ύφεση στην ευρωζώνη έχει ήδη ξεκινήσει

Αλλαγή ιστορικής φάσης

Λίγη ιστορία: πριν από τον Covid, τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια ήταν σχεδόν μηδενικά, τα πιο μακροπρόθεσμα επιτόκια εξακολουθούσαν να είναι χαμηλά και τα ποσοστά του πληθωρισμού τιμών ήταν ελαφρώς κάτω από το 2%. Αυτός ο συνδυασμός σήμαινε ότι τα πραγματικά επιτόκια ήταν στο μηδέν ή ελαφρώς χαμηλότερα. Φαινόταν δε ότι η κατάσταση αυτή θα συνεχιζόταν για πολύ καιρό.

Η οικονομία των ΗΠΑ ήταν γεμάτη ρευστότητα και τόσο πολλά πρότζεκτ έμοιαζαν με καλές επενδύσεις. Εάν οι καρποί μιας επένδυσης δεν έρχονταν για άλλα 10 ή 20 χρόνια, το προεξοφλητικό επιτόκιο το οποίο εφαρμοζόταν σε αυτά τα μελλοντικά οφέλη ήταν χαμηλό. Αυτή η ίδια λογική σήμαινε ότι πολλά μακροπρόθεσμα κερδοφόρα franchise, όπως εκείνα τα οποία κατείχαν οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, φάνταζαν πιο πολύτιμα από ό,τι αποδείχθηκε πως ήταν.

Όταν εμφανίστηκε ο συνδυασμός υψηλού πληθωρισμού και κινήσεων σύσφιξης ώστε να επέλθει αποπληθωρισμός, τα πραγματικά επιτόκια αυξήθηκαν. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το τρέχον επίπεδο των αναμενόμενων μελλοντικών πραγματικών επιτοκίων, καθώς οι συμμετέχοντες στην αγορά διαφωνούν σχετικά με την πιθανή μελλοντική πορεία του πληθωρισμού.

Ωστόσο, οι τιμές της αγοράς υποδεικνύουν ότι οι traders αναμένουν πως τα υψηλότερα επιτόκια θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας, αν όχι περισσότερο. Τα ανέκδοτα στοιχεία από τις δευτερογενείς αγορές κεφαλαίων, όπως τα επιχειρηματικά κεφάλαια (venture capital), είναι απολύτως συνεπή με την ιδέα ότι το κεφάλαιο θα είναι πια πιο δύσκολο και δαπανηρό να αποκτηθεί.

Η σημασία των επιτοκίων

Το βασικό αφήγημα εδώ ταιριάζει με το έργο δύο οικονομολόγων από την Αυστρία, του Λούντβιχ Μίζες και του νομπελίστα Φρίντριχ φον Χάγιεκ και γι’ αυτό ονομάζεται “αυστριακή θεωρία του επιχειρηματικού κύκλου”.

Η αυστριακή θεωρία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο πώς οι εσφαλμένες προσδοκίες για τα επιτόκια, που προκαλούνται από τις μεταβολές του ρυθμού του πληθωρισμού, οδηγούν νομοτελειακά σε κακά και τελικά σε εγκαταλελειμμένα επενδυτικά σχέδια. Η αυστριακή θεωρία έχει δεχτεί συχνά επίθεση από κεϋνσιανούς θεωρητικούς, ωστόσο με τη μία ή την άλλη μορφή συνεχίζει να επανεμφανίζεται στα οικονομικά δεδομένα, ακόμη κι αν δεν είναι η πλήρης θεωρία όπως την ήθελαν οι Αυστριακοί.

Ένα εκ των άμεσων θυμάτων του αυστριακού μηχανισμού είναι τα ακίνητα. Με τα τρέχοντα επιτόκια στεγαστικών δανείων να κυμαίνονται στο 7%, η ακίνητη περιουσία δεν είναι η επένδυση που ήταν κάποτε. Ωστόσο, σε αντίθεση με την κρίση του 2008-2009, η επιβράδυνση των ακινήτων είναι απίθανο να προκαλέσει μεγάλη καταστροφή.

Οι ιδιοκτήτες κατοικιών και οι τράπεζες δεν έχουν ούτε κατά διάνοια τόση μόχλευση, ενώ οι ιδιοκτήτες έχουν ακόμη και κάποιες περισσευούμενες οικονομίες από την πανδημία στην άκρη. Αυτή η περίοδος θα είναι επώδυνη για πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων, ωστόσο η παραπάνω πτυχή δεν αποτελεί το κρισιμότερο στοιχείο του τρέχοντος διλήμματος.

Το πιο σημαντικό ζήτημα αφορά τη μείωση των μακροπρόθεσμων κατασκευαστικών έργων και γενικά μακροπρόθεσμης πνοής πρότζεκτ.

Το παράδειγμα των κρυπτονομισμάτων

Η πτώση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα κρυπτονομίσματα στα τέλη του 2021. Τα crypto κυκλοφόρησαν αρχικά στην αγορά ως αντιστάθμιση έναντι του πληθωρισμού, ωστόσο τα δεδομένα διέψευσαν αυτήν την ιδέα. Αντίθετα, η κρυπτογράφηση έχει γίνει ένα πρότζεκτ που μοιάζει να περιστρέφεται γύρω από τη δημιουργία ενός νέου και διαφορετικού είδους χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτό το πρότζεκτ έχει δημιουργηθεί χρόνια και ακόμη και αληθινοί πιστοί του παραδέχονται ότι η επανάσταση την οποία επαγγελλόταν είναι χρόνια μακριά, εάν τελικώς έρθει και δεν αποδειχθεί “φούσκα”.

Στην πραγματικότητα, με υψηλότερα πραγματικά επιτόκια, το πρότζεκτ φαντάζει λιγότερο ελκυστικό. Είναι εντυπωσιακό ότι οι τιμές των κρυπτονομισμάτων, οι οποίες είναι ίσως οι λιγότερο “συστημικά καθοριζόμενες” σε σχέση με όλες τις μεγάλες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, κατέγραψαν πρώτες αυτήν την αλλαγή στις προσδοκίες της αγοράς.

Ζημιά

Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας έχουν επίσης δει τις αποτιμήσεις τους να μειώνονται σημαντικά λόγω των υψηλότερων επιτοκίων. Ό,τι και να τους προσάπτει κανείς, η Meta, η Alphabet και η Amazon είναι μερικά από τα πιο πολλά υποσχόμενα εταιρικά ερευνητικά εργαστήρια της Αμερικής και πλέον δεν έχουν τους πόρους που είχαν πριν από λιγότερο από δύο χρόνια. Οι διάδοχοί τους θα δυσκολευτούν επίσης, λόγω του αυξανόμενου κόστους κεφαλαίου – και πάλι σε βάρος της καινοτομίας και του συλλογικού μέλλοντος της Αμερικής.

Το πιο αισιόδοξο και ίσως πιο πιθανό σενάριο είναι ότι τα πραγματικά επιτόκια τελικά θα αρχίσουν να υποχωρούν, όπως όντως έχει ξανασυμβεί ιστορικά και οι αποτιμήσεις θα αυξηθούν για άλλη μια φορά. Περισσότερα μακροπρόθεσμα πρότζεκτ θα αρχίσουν ξανά.

Πόση ζημιά όμως θα έχει γίνει στο μεταξύ; Η κάτω πλευρά τριών οικονομικών κύκλων ταυτόχρονα δεν είναι γενικά ένα καλό μέρος για να βρίσκεται κανείς.

Πηγή: BloombergOpinion