Του Eduardo Porter
Στην εκστρατεία για την ανάκτηση της προεδρίας της Βραζιλίας τον επόμενο μήνα, ο Luiz Inácio Lula da Silva αρέσκεται να επιμένει στο παρελθόν, θυμίζοντας τα χρόνια από το 2003 έως το 2010, όταν, όπως θέλει να το θέτει ο ίδιος, η χώρα διοικείτο από “τον τύπο ο οποίος θεωρείτο ο ο καλύτερος πρόεδρος στην ιστορία της Βραζιλίας”.
Έχει πράγματι πράγματα για τα οποία μπορεί να καυχιέται. Η οικονομία της Βραζιλίας αναπτυσσόταν πάνω από 4% ετησίως, κατά μέσο όρο, κατά τη διάρκεια της προεδρίας Λούλα – ξεπερνώντας κατά πολύ την επίδοση του αντιπάλου του, του σημερινού προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο. Υπό την εποπτεία του Λούλα, η Βραζιλία περιόρισε τον πληθωρισμό κατά τα δύο τρίτα, μείωσε την ανεργία στο μισό και περιόρισε το δημόσιο χρέος.
The video could not be loaded, either because the server or network failed or because the format is not supported.
Όλα αυτά συνέβησαν, καθώς (σύμφωνα με τον Λούλα) “εφαρμόσαμε τις μεγαλύτερες πολιτικές κοινωνικής ένταξης στην ιστορία αυτής της χώρας”. Ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 50% (ποσοστό προσαρμοσμένο ως προς τον πληθωρισμό). Η φτώχεια μειώθηκε από το 40% στο 25%. Η βρεφική θνησιμότητα περιορίστηκε.
Πολλά έχουν αλλάξει
Ωστόσο, παρ’ όλες τις νίκες, αυτή η στρατηγική καμπάνιας τύπου “Greatest Hits” υπογραμμίζει μια ακανθώδη πρόκληση, όχι μόνο για τον Λούλα, αλλά και για ολόκληρη την ομάδα των νεοεκλεγεισών αριστερών κυβερνήσεων οι οποίες ελπίζουν να δώσουν νέα κατεύθυνση στην οικονομική και κοινωνική πολιτική σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική: ο κόσμος δεν μοιάζει σε τίποτα με την περίοδο κατά την οποία η Αριστερά ήταν για τελευταία φορά στην εξουσία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η αξιοσέβαστη Κεντροδεξιά και ο κίνδυνος «τραμποποίησης»
Εκτός από τη Βραζιλία, όπου ο Λούλα φαίνεται σχεδόν βέβαιο ότι θα επιστρέψει στην προεδρία μετά τις εκλογές τον επόμενο μήνα, η Αριστερά κυβερνά σήμερα την Αργεντινή, την Κολομβία, τη Χιλή, το Περού και τη Βολιβία.
Ωστόσο, ενώ αυτό μπορεί να μοιάζει με μια ιδεολογική αναδιάταξη σε ολόκληρη την περιοχή, η στροφή προς τα αριστερά είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν της απογοήτευσης των ψηφοφόρων με απερχόμενες δεξιές κυβερνήσεις.
Οι ψηφοφόροι μοιράζονται το είδος της νοσταλγίας η οποία αιμοδοτεί την εκστρατεία του Λούλα. Το να επαναφέρει κανείς στη ζωή, ωστόσο, τις καλές στιγμές του παρελθόντος είναι πιθανό να παραμείνει ένας στόχος απρόσιτος. Και οι ψηφοφόροι δεν θα δείξουν πολλή υπομονή για τις αριστερές κυβερνήσεις που έχουν ή θα έχουν αποκαταστήσει στην εξουσία με την ελπίδα να ανακτήσουν μέρος εκείνης της προηγούμενης ευημερίας.
Παρά μια απότομη επιβράδυνση προς το τέλος, για πάνω από 13 χρόνια ο Νέστορ Κίρχνερ και η σύζυγός του, Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ, ήταν επικεφαλής μιας αργεντινικής οικονομίας η οποία μεγεθυνόταν κατά μέσο όρο κατά 4,5% ετησίως. Το ΑΕΠ της Βολιβίας αυξανόταν, κατά μέσο όρο, κατά 4,7% ετησίως κατά τα 14 χρόνια της διακυβέρνησης του Έβο Μοράλες, πολύ περισσότερο από ό,τι τα προηγούμενα 14 έτη.
Η ανάπτυξη ανά χώρα της Λατινικής Αμερικής επί αριστερόστροφων και δεξιόστροφων κυβερνήσεων
Συνθήκες
Όλα αυτά όμως ίσχυαν τότε, την εποχή δηλαδή που η Κίνα αγόραζε εμπορεύματα από όλη τη Νότια Αμερική χέρι μελερεαν χέρι και οι άμεσες ξένες επενδύσεις έρεαν άφθονες. Η επανάληψη αυτών των επιδόσεων θα απαιτούσε από την οικονομία της Κίνας να ανακάμψει από την ύφεση, από τον πόλεμο στην Ουκρανία να τελειώσει, από την παγκόσμια πανδημία να αποχωρήσει οριστικά από το προσκήνιο, ενώ θα χρειαζόταν και μεγάλη τύχη για τις πολιτικές κορυφές εκάστης χώρας.
Η παραγωγή φυσικού αερίου της Βολιβίας σημείωσε πρωτοφανή άνθηση κατά τη διάρκεια της θητείας του Μοράλες – επιτρέποντάς του να χρηματοδοτεί τεράστια κοινωνικά προγράμματα. Οι εξαγωγές εμπορευμάτων της Αργεντινής στην Κίνα διπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας του Κίρχνερ και της συζύγου του. Οι εξαγωγές της Βραζιλίας στην Κίνα επταπλασιάστηκαν επί των δύο τετραετιών Λούλα στην προεδρία.
Τα αντίστοιχα στοιχεία για τα ποσοστά του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας…
Η Αργεντινή σήμερα δεν υποφέρει απλώς από καλπάζοντα πληθωρισμό, ο οποίος αναμένεται να φτάσει στο 100% μέχρι το τέλος του έτους. Η οικονομία της επιβραδύνεται από την μετα-Covid ανάκαμψη. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναμένει ότι θα μεγαλώνει κατά λιγότερο από 2% ετησίως, κατά μέσο όρο, κατά τη θητεία του σημερινού προέδρου Alberto Fernandez, στενού συνεργάτη της Φερνάντες ντε Κίρχνερ, η οποία είναι σήμερα αντιπρόεδρός του.
Η οικονομία της Βολιβίας αναπτύσσεται επίσης σημαντικά πιο αργά από ό,τι στην εποχή του Μοράλες. Οι δε Βραζιλία και Χιλή είναι επίσης απίθανο να μειώσουν την τάση επιβράδυνσης.
Το ΔΝΤ αναμένει ότι θα αναπτύσσονται μόνον κατά 1,5% ετησίως τα επόμενα 4 χρόνια. Επιπλέον, ο πληθωρισμός αυξάνεται σχεδόν σε ολόκληρη την ήπειρο, απειλώντας τα προς το ζην της πολιτικά ισχυρής μεσαίας τάξης. Εάν τα επιτόκια στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξηθούν πολύ υψηλότερα, η οικονομική τους πραγματικότητα θα γίνει πολύ χειρότερη.
…και για τα επίπεδα της εισοδηματικής ανισότητας
Καθώς διατυμπανίζει τις προηγούμενες επιτυχίες του, ο Λούλα ίσως θα έπρεπε να θυμηθεί τι συμβαίνει με τις κυβερνήσεις της Αριστεράς όταν η οικονομία τους σκάει στα χέρια. Η επιλεγμένη από τον ίδιο διάδοχός του στην αρχηγία του κράτους, Ντίλμα Ρούσεφ, καθαιρέθηκε από το κοινοβούλιο μετά από ενάμιση χρόνο απότομης οικονομικής συρρίκνωσης.
Η οικονομία της Αργεντινής τελικά πήρε άσχημη τροχιά επί της Κριστίνα Φερνάντες, βοηθώντας να εκλεγεί στην προεδρία ο δεξιός Mauricio Macri. Στη Χιλή, μερικά χρόνια με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης οδήγησαν στη αλλαγή σκυτάλης στην προεδρία, από την σοσιαλίστρια Michelle Bachelet στον δεξιό Sebastian Pinera.
Στενά περιθώρια
Όποιες κι αν είναι οι ιδεολογικές του τάσεις, το “ροζ κύμα” των αριστερών κυβερνήσεων οι οποίες έρχονται στην εξουσία σε όλη την περιοχή θα έχουν στα χέρια τους έναν πολύ στενό οικονομικό, για να μην αναφέρουμε πολιτικό, χώρο, όπου η ευημερία και η υπομονή των ψηφοφόρων μπορεί να είναι δύσκολο να επιτευχθούν ταυτόχρονα.
Ας σκεφτούμε τη Χιλή, όπου οι ψηφοφόροι έδιωξαν πέρυσι τον Πινέρα, αντικαθιστώντας τον με τον Γκάμπριελ Μπόριτς, έναν 36χρονο φλογερό αριστερό, ο οποίος ποντάρισε το πολιτικό του κεφάλαιο σε μια ριζικά φιλόδοξη προσπάθεια να συντάξει ένα νέο σύνταγμα, το οποίο θα αντικαθιστούσε εκείνο που κληρονόμησε η χώρα από τη δικτατορία του στρατηγού Αουγκούστο Πινοσέτ.
Μεταξύ πολλών άλλων, η 388 άρθρων προτεινόμενη συνταγματική “χάρτα” κατοχύρωνε ως συνταγματικά δικαιώματα: στέγαση, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, ελεύθερο χρόνο, αξιοπρεπή διατροφή, δωρεάν νομικές συμβουλές, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και ευθανασία. Νωρίτερα μέσα στον Σεπτέμβριο, καταψηφίστηκε ηχηρά σε δημοψήφισμα. Έτσι, ο Μπόριτς ανακάλυψε ότι η απογοήτευση των ψηφοφόρων για μια προηγούμενη κυβέρνηση δεν ισοδυναμεί απαραιτήτως με εντολή για ριζοσπαστική αλλαγή.
Η διάγνωση του Λούλα για τις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζει η Βραζιλία – όπου η ανάπτυξη είναι αναιμική και σχεδόν ένας στους 10 εργαζόμενους δεν έχει δουλειά, όπου το 18,4% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και το πλουσιότερο 10% των νοικοκυριών έχει 15 φορές μεγαλύτερο εισόδημα από το φτωχότερο 40% – είναι ακριβής. Η διάγνωση θα ήταν παρόμοια και περίπου το ίδιο ακριβής για το μεγαλύτερο μέρος της Λατινικής Αμερικής.
Το ερώτημα είναι αν οι πρωταθλητές της αριστεράς της Λατινικής Αμερικής – Λούλα και Μπόριτς, ο Αργεντινός Alberto Fernandez και ο Gustavo Petro στην Κολομβία, ο Luis Arce στη Βολιβία ή ο Pedro Castillo στο Περού μπορούν να προσφέρουν το είδος της ανάπτυξης ευρείας βάσης το οποίο απαιτείται για την αντιμετώπιση της πρόκλησης.
Εάν όχι, περιμένετε σύντομα να δείτε ένα γαλάζιο κύμα να μετακινεί όλη την περιοχή προς τα Δεξιά.
Πηγή: BloombergOpinion
