Όπως και πολλοί άλλοι, έχω σοκαριστεί από την απροθυμία πολλών από τους επικριτές του Ισραήλ να αισθανθούν, πόσο μάλλον να εκφράσουν αηδία για τις φρικαλεότητες τις οποίες διέπραξε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Αυτή η αποφασιστικότητα μερικοί άνθρωποι να κάνουν ότι δε βλέπουν απαιτεί μια εξήγηση – μια αποτίμηση, θα έλεγε κανείς.
Τα θύματα της Χαμάς δεν αποτελούν παράπλευρες απώλειες κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής επιχείρησης. Ο σκοπός της αποστολής ήταν να επιφέρει οργανωμένη σαδιστική αγριότητα όχι μόνο σε αβοήθητους αμάχους, αλλά ειδικά σε τρομαγμένες μητέρες και παιδιά, ηλικιωμένους και ανάπηρους. Με ακόμη εκατοντάδες να κρατούνται όμηροι, αυτή η ανείπωτη σκληρότητα συνεχίζεται. Αν μια τέτοια εξαχρείωση δεν συγκλονίζει μια ανθρώπινη συνείδηση, τι θα χρειαζόταν για να το κάνει;
Φονταμενταλισμός και φανατισμός
Ωστόσο, πολλοί νεαροί Αμερικανοί συγκεντρώθηκαν για να υποστηρίξουν τη Χαμάς, είτε “ξεπετώντας” στα γρήγορα αυτό το κακό, είτε υπερασπιζόμενοί το είτε σε ορισμένες περιπτώσεις πανηγυρίζοντάς το. Η θέση τους φαίνεται να είναι ότι στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, το Ισραήλ είναι ο επιτιθέμενος, ο καταπιεστής, ο αποικιστής. Ο λαός της Γάζας είναι τα θύματα, οι καταπιεσμένοι και οι αποικισμένοι. Από αυτό συμπεραίνουν πως ό,τι και να κάνει η Χαμάς, δεν μπορεί να είναι λάθος.
Αυτή η αυτάρεσκη ηθική τύφλωση η οποία μεταμφιέζεται σε αρχή υπογραμμίζει τους κινδύνους της φονταμενταλιστικής σκέψης στην οποία η πολιτική θεωρία υπερισχύει της βασικής ανθρώπινης ευπρέπειας. Ωστόσο ο φονταμενταλισμός δεν οδηγεί αναπόφευκτα σε φανατισμό και δεν είναι ένα και το αυτό μαζί του. Η διάκριση έχει σημασία γιατί ο φονταμενταλισμός πρέπει να αμφισβητηθεί και να νικηθεί με επιχειρήματα, ενώ η φανατική βία πρέπει να κατασταλεί.
Στην πολιτική σφαίρα, η φονταμενταλιστική σκέψη κάνει την ιστορία να παραδίδεται σε θεωρίες που περικλείουν τα πάντα. Ο κλασικός μαρξισμός είναι τυπικό παράδειγμα. Ο μεταμοντερνισμός έχει οδηγήσει σε σύγχρονους φονταμενταλισμούς με ρίζες στη συγκεκριμένη κοσμοθεωρία και κυριαρχεί σε τμήματα του ακαδημαϊκού χώρου των ΗΠΑ. Ωστόσο η όρεξη για θεωρίες που θα καθοδηγούν τη δράση, βασισμένη σε μία ή δύο βασικές γνώσεις, δεν περιορίζεται στα πανεπιστήμια ή στην πολιτισμική αριστερά. Ο κόσμος σύμφωνα με τη διατομεακότητα και τις παραφυάδες όπως η θεωρία της αποαποικιοποίησης είναι αναμφισβήτητα φονταμενταλιστικός. Ωστόσο και ο σκληροπυρηνικός νεοφιλελευθερισμός ονομάστηκε, όχι άδικα, “φονταμενταλισμός της αγοράς”. Οι θεωρίες συνωμοσίας τείνουν προς τον φονταμενταλισμό. Το “Στραγγίστε το βάλτο” (Drain the swamp) μπορεί να γίνει κατανοητό ως μια αναγωγική θεωρία του τι πραγματικά συμβαίνει στον κόσμο.
Μερικές τέτοιες θεωρίες είναι ανόητες, άλλες όμως είναι βαθιές και διαφωτιστικές. Ένας ανοιχτόμυαλος αναγνώστης μπορεί να μάθει πολλά από τον Μαρξ, ενώ μπορεί ταυτόχρονα να απεχθάνεται τα συστήματα εξουσίας τα οποία χτίστηκαν στο όνομά του. Πολλές περιέχουν πυρήνες αλήθειας και λίγες είναι εντελώς λάθος. Εξ ορισμού, ωστόσο, όλες είναι αναγωγικές και απλοϊκές – και σε αυτόν τον βαθμό διανοητικά ελαττωματικές.
Το μορφωμένο φιλελεύθερο μυαλό είναι σκεπτικιστικό και αναγνωρίζει τις θεωρίες, όσο οξυδερκείς κι αν είναι, ως δοκιμαστικούς σωλήνες σκέψης και δυνητικά διαψεύσιμες. Πρόκειται, π.χ., για κριτική φυλετική θεωρία, όχι κριτική φυλετική “Αποκάλυψη”.
Μονοκαλλιέργεια σκέψης
Τα πανεπιστήμια έχουν απογοητεύσει θλιβερά τους φοιτητές τους καταστέλλοντας τον πνευματικό ανταγωνισμό μεταξύ των αντίπαλων σχολών σκέψης, εγκαθιστώντας μόνο μια οικογένεια θεωριών για την εξουσία, την καταπίεση και τη δικαιοσύνη ως έναν τύπο κοσμικής θρησκείας. Αγκαλιασμένη τόσο από τις σχολές όσο και από τους ακαδημαϊκούς ηγέτες τους, συνοδεύεται από τελετουργικές δηλώσεις πίστης. Όσο πιο παράλογες είναι αυτές οι θεωρίες (“η αχρωματοψία ως προς τη φυλή είναι ρατσισμός”, “ο λόγος είναι βία”), τόσο περισσότερο εκτιμώνται ως επιβεβαίωση της δέσμευσης. Σε πολλά πανεπιστήμια σήμερα, η διαφωνία σε τέτοιες ερωτήματα είναι εντελώς απαγορευμένη. Οι αιρετικοί δεν προσλαμβάνονται και όσοι είναι ήδη στο μισθολόγιο σιωπούν.
Αυτή η μονοκαλλιέργεια σκέψης είναι τρομερή για την εκπαίδευση των φοιτητών και τη διαμόρφωση πολιτών. Κάνει πιο δύσκολη τη διατήρηση της δημοκρατίας, γιατί ωθεί τους πιστούς ενάντια στη συζήτηση και τον συμβιβασμό. Τους οδηγεί να πιστεύουν ότι το καθήκον της δημοκρατίας είναι να παραδώσει τη μοναδική αληθινή δίκαιη κοινωνία – και να παραμελήσει τον πιο σημαντικό δημοκρατικό σκοπό, ο οποίος είναι να μεσολαβείται η διαφωνία, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να συμβιώνουν ειρηνικά και παραγωγικά. Τα πανεπιστήμια πρέπει να επιμείνουν στον πνευματικό πλουραλισμό και να μοντελοποιήσουν μια κοινωνία πολιτών στην οποία είναι δυνατός ο συμβιβασμός, όπου ο πραγματισμός και οι αντίπαλοι φονταμενταλισμοί εμπλέκονται σε συζητήσεις και όπου ο φανατισμός απορρίπτεται κατηγορηματικά.
Ενώ ο φανατισμός μπορεί να πηγάζει από τον φονταμενταλισμό, δεν ταυτίζεται απαραίτητα μαζί του. Τοξικός σε ένα εντελώς άλλο επίπεδο, μπορεί να ξεκινά με μια μαρξιστική περιγραφή της δικαιοσύνης, της εξουσίας και της καταπίεσης, αλλά στη συνέχεια να προσθέτει φανατισμό, ανυποχώρητη άρνηση συμβιβασμού και λαγνεία για βία. Το σύνθημα του φανατικού είναι “με κάθε μέσο το οποίο είναι απαραίτητο” – και το εννοεί.
Ενότητα ενάντια στους φανατικούς της βίας
Οι νεαροί Αμερικανοί οι οποίοι ισχυρίζονται ότι “στέκονται με τη Γάζα” είναι σίγουρα λάθος όταν δικαιολογούν ή εκτρέπουν το μυαλό τους μακριά από εκείνο που έκανε η Χαμάς, αλλά φυσικά δεν είναι όλοι επικίνδυνοι φανατικοί. Κάποιοι θέλουν απλώς να σταματήσει η βία. Χωρίς αμφιβολία, άλλοι παρέλασαν σε ένδειξη αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη επειδή αυτό έμοιαζε σωστό και οι φίλοι τους έκαναν το ίδιο. Πολλοί μπορεί να είναι ειλικρινά ενάντια στο δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει ως κυρίαρχο κράτος. Αυτοί οι αληθινοί πιστοί του αντισιωνισμού βρίσκονται υπό τον τρόμο μιας κακής θεωρίας η οποία θεωρεί το Ισραήλ αποκλειστικά ως κακόβουλο αποικιστή, υποθέτω ωστόσο ότι πολλοί από αυτούς δεν θεωρούν ότι είναι καλό να σκοτώνονται παιδιά εφόσον είναι εβραίοι.
Είδαμε τώρα ότι αυτή η τελευταία πρόταση περικλείει ακριβώς αυτό που σκέφτεται η Χαμάς. Με κάθε μέσο το οποίο είναι απαραίτητο. Τα μέλη της δεν είναι απλώς φονταμενταλιστές. Αποκαλύπτονται ως δολοφονικά φανατικοί. Αυτοί πρέπει να περιφρονούνται και να καταδικάζονται σε παγκόσμια κλίμακα.
Η αποτυχία να το δούμε αυτό, η απροθυμία να το παραδεχτούμε, για να μην αναφερθώ στις δηλώσεις που υπερασπίζονται ή επαινούν τις φρικαλεότητες, δείχνουν ότι κάτι νοσεί σοβαρά στην αμερικανική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι αξιοπρεπείς άνθρωποι, ανεξάρτητα από τις πνευματικές τους προσκολλήσεις, οι επικριτές και οι υποστηρικτές του Ισραήλ, θα πρέπει να είναι ενωμένοι σε αυτό.
Ίσως η αντίδραση ενάντια στην απάντηση των πανεπιστημίων να αναγκάσει τους εκπαιδευτικούς των ΗΠΑ να σταθούν και να αναστοχαστούν. Εάν μια περίπτωση όπως αυτή δεν αποτελέσει εφαλτήριο, τότε ποια;
