Του Andreas Kluth
Αποκαλείται “γελοίο”, “άσκοπο” και “ένα από τα πλέον ανούσια και πραγματικά ανόητα” σημεία αναφοράς τα οποία έχουν υπάρξει ποτέ. Το 2014, μετά την παράνομη προσάρτηση της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας από τη Ρωσία, οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ συναντήθηκαν στην Ουαλία και δεσμεύθηκαν σε έναν αριθμό. Τα κράτη-μέλη “θα στοχεύσουν να προχωρήσουν προς την κατευθυντήρια γραμμή του 2% μέσα σε μια δεκαετία”. Δηλαδή, υποσχέθηκαν να φτάσουν να ξοδεύουν τουλάχιστον αυτό το ποσοστό του ΑΕΠ τους για την άμυνα σε ετήσια βάση μέχρι το 2024.
Η περίπλοκη και ολισθηρή διατύπωση – “στόχος προς τον οποίο πρέπει να προχωρήσουμε” – θα έπρεπε να είχε προδώσει τη (μη) σοβαρότητα με την οποία οι περισσότεροι σύμμαχοι προσέγγιζαν το θέμα. Με το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας να έχει παρέλθει, μόνον επτά σύμμαχοι τίμησαν τη δέσμευση αυτή πέρυσι. Αυτό είναι κάτι περισσότερο σε σχέση με τις τρεις χώρες που ξεπερνούσαν το σημείο αναφοράς το 2014, δεν είναι όμως καθόλου εντυπωσιακό για ένα κλαμπ με 30 μέλη.
Την ίδια χρονιά, το 2022, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν επιτέθηκε σε ολόκληρη την Ουκρανία και άρχισε να απειλεί άλλες χώρες της περιοχής. Και τώρα κλιμακώνει ξανά, τοποθετώντας τακτικά πυρηνικά όπλα στο γειτονικό υποτελές κράτος του, τη Λευκορωσία. Έτσι, ο Γενς Στόλτενμπεργκ, γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, σκοπεύει να τροποποιήσει τον ανόητο, άσκοπο και γελοίο κανόνα στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον ερχόμενο Ιούλιο. Δε θα υπάρχει πια “στόχευση” και “κίνηση προς τα εκεί”. Αντίθετα, θέλει να μετατρέψει το 2% σε “ελάχιστο όριο και όχι ταβάνι”.
Μόνον 7 από τα 30 μέλη του NATO τιμούν τον στόχο του 2% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες, με πρώτη την Ελλάδα
Ερώτημα
Αυτό εγείρει ένα ερώτημα. Αν το 2% ήταν ηλίθιο ως ταβάνι, γιατί θα ήταν λιγότερο χαζό σαν “πάτωμα”; Οι επικριτές του σημείου αναφοράς ισχυρίζονται ότι δεν έχει νόημα η μέτρηση των εισροών παρά των εκροών. Εκείνο το οποίο επιζητεί το ΝΑΤΟ είναι η πολεμική ικανότητα. Αυτό που θα έπαιρναν ορισμένα από τα μέλη του επιτυγχάνοντας τον στόχο των δαπανών είναι μόνο περισσότερη στρατιωτική γραφειοκρατία, όπλα που να μην είναι συμβατά με το υλικό άλλων συμμάχων ή εξοπλισμός που δε θα ήταν πραγματικά χρήσιμος για τα σχέδια μάχης του ΝΑΤΟ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η συμμαχία Κίνας – Ρωσίας είναι ήδη εδώ
Εξάλλου, γιατί να επιλέγει κανείς ένα ποσοστό επί του ΑΕΠ; Πρέπει οι χώρες να απολύουν στρατιώτες κάθε φορά που μπαίνουν σε ύφεση; Η Ελλάδα – η οποία διατηρεί σχετικά μεγάλο στρατό επειδή φοβάται ένα άλλο μέλος του ΝΑΤΟ, την Τουρκία – κατά καιρούς ξεπερνούσε το 2% μόνον επειδή η οικονομία της συρρικνωνόταν ακόμη πιο γρήγορα από τον στρατιωτικό της προϋπολογισμό.
Γιατί να μην ορίζει κανείς αντ’ αυτού ένα σημείο αναφοράς ως, ας πούμε, ένα κατά κεφαλήν ποσό; Αυτό θα ωθούσε το Λουξεμβούργο, το οποίο έχει περίπου 900 στρατιώτες, από την 29η θέση στην αξιοσέβαστη 8η, καθώς είναι ένα πλούσιο μέρος με μόνον περίπου 640.000 μόνιμους κατοίκους. Είτε έτσι είτε αλλιώς, είναι απίθανο το Μεγάλο Δουκάτο – πιο γνωστό για τους τραπεζίτες του παρά για τους πολεμιστές του – να μας σώσει από τον Πούτιν. Παρεμπιπτόντως, ένα μέλος του NATO – η Ισλανδία – δεν έχει καθόλου στρατό.
Το τέλος του “δωρεάν”
Τελεσίδικο, λοιπόν: η κατευθυντήρια γραμμή του 2% είναι ανόητη. Το να το τονίζουμε, ωστόσο, σημαίνει ότι χάνουμε την ουσία. Η αρετή του σημείου αναφοράς είναι ότι είναι απλό. Και η αναγκαιότητά του πηγάζει από το πρόβλημα το οποίο προορίζεται να αντιμετωπίσει: την εκτεταμένη λογική “δωρεάν γεύματος” από ορισμένα μέλη προς άλλα – και συγκεκριμένα προς ένα.
Δεν είναι μυστικό ότι η διατλαντική συμμαχία έχει τη δύναμη να αποτρέπει τους εχθρούς της μόνον επειδή περιλαμβάνει τη μοναδική υπερδύναμη της Δύσης. Πέρυσι, οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν το 70% των συνδυασμένων στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ.
Σύμμαχοι όπως το Βέλγιο και η Πορτογαλία έχουν από καιρό χρησιμοποιήσει αυτή την κυριαρχία των ΗΠΑ ως βολική δικαιολογία για να κρύβονται πίσω από τους Αμερικανούς. Ωστόσο ο χειρότερος παραβάτης είναι σίγουρα η Γερμανία – γιατί, ως η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του ΝΑΤΟ, θα μπορούσε να κάνει πολλά περισσότερα. Αντίθετα, η Γερμανία αποχρηματοδοτούσε συστηματικά τον στρατό της ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, την ίδια στιγμή που συνέχιζε το αφελές ρομάντζο της με τον Πούτιν.
Θεωρητικά, η εισβολή του Πούτιν – και η πυρηνική ρητορική του – έχει βγάλει επιτέλους τους Γερμανούς από τις πασιφιστικές ψευδαισθήσεις τους. Πέρυσι, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς θέσπισε ένα ειδικό αμυντικό ταμείο ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ (107 δισ. δολαρίων), το οποίο προορίζεται να συμπληρώνει τους μελλοντικούς αμυντικούς προϋπολογισμούς της Γερμανίας.
Στην πράξη, “ούτε ένα σεντ δεν έφτασε” από αυτό το ταμείο το 2022 στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις, σύμφωνα με την Eva Hoegl, κοινοβουλευτική επίτροπο για τον στρατό της Γερμανίας. Η ίδια κατηγορεί την καφκική γραφειοκρατία προμηθειών της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύει ότι το ταμείο θα πρέπει να τριπλασιαστεί για να κάνει πραγματική διαφορά. Με αυτόν τον ρυθμό, ισχυρίζεται, θα χρειαστεί μισός αιώνας για να βρεθεί ο γερμανικός στρατός σε θέση για πραγματική μάχη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς η Κίνα βρέθηκε να «παντρεύει» Ιράν – Σαουδική Αραβία
Εργαλείο
Σε αυτό το πλαίσιο, μια ανόητη αλλά απλή κατευθυντήρια γραμμή όπως ο στόχος του 2% γίνεται χρήσιμο πολιτικό εργαλείο. Διατηρεί την πίεση σε υστερούντες όπως η Γερμανία, και ταυτόχρονα βοηθά τους υπουργούς Άμυνας στον εσωτερικό αγώνα τους με τους υπουργούς Οικονομικών και άλλα μέλη του υπουργικού συμβουλίου όταν η πίτα του προϋπολογισμού μοιράζεται. Ταυτόχρονα, βοηθά τους Αμερικανούς βουλευτές και γερουσιαστές να υποστηρίζουν ενώπιον των ψηφοφόρων τους ότι η υπεράσπιση της Ευρώπης εξακολουθεί να αξίζει τον κόπο και ότι οι άνθρωποι γύρω από την συμμαχική “χοάνη” πληρώνουν το μερίδιό τους.
Υπό αυτή την έννοια, η κατευθυντήρια γραμμή του 2% μοιάζει με άλλα ανόητα μέτρα, τα οποία παρ’ όλα αυτά βγάζουν νόημα μόλις φέρει κανείς στο μυαλό του την εναλλακτική, δηλαδή την απουσία τους. Έχει νόημα η Ευρωπαϊκή Ένωση να ορίζει αυθαίρετα ότι τα κράτη-μέλη της δεν πρέπει να έχουν δημοσιονομικά ελλείμματα που να υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ τους ή να αυξάνουν τα δημόσια χρέη τους πάνω από 60%; Μετά βίας. Εκτός κι αν η ΕΕ περιλαμβάνει χώρες, όπως η Ιταλία, με πολιτικές και οικονομικές κουλτούρες που διαφορετικά θα εγκατέλειπαν εντελώς κάθε δημοσιονομική εγκράτεια.
Η κατευθυντήρια γραμμή του ΝΑΤΟ είναι ανόητη. Ταυτόχρονα χαίρομαι που η συμμαχία τη διαθέτει. Από τότε που ο Πούτιν άρχισε να φαντάζεται ότι είναι ο Αττίλας ο Ούννος με πυρηνικά, καταλάβαμε ότι πρέπει να τον κρατήσουμε μακριά μας και ότι δεν μπορούμε να ανεχθούμε άλλο το πνεύμα του “τζαμπατζή” στη συμμαχία. Εις υγείαν, λοιπόν, του 2%.
