«Δεν είμαι παρά ένας ζητιάνος που περιφέρεται ανά τον κόσμο, παρακαλώντας για λίγο καλό ποδόσφαιρο στα γήπεδα» έγραψε ο Εδουάρδο Γκαλεάνο. Ο μεγάλος Ουρουγουανός συγγραφέας ύμνησε το ποδόσφαιρο όσο λίγοι και τα λόγια του έρχονται σήμερα στην επικαιρότητα όταν το Μουντιάλ του 2022 αποτελεί το πιο αμφιλεγόμενο Παγκόσμιο Κύπελλο. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το εξής ερώτημα, πώς μία χώρα με ιστορικό παραβίασης και καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων κέρδισε το δικαίωμα να διοργανώσει Μουντιάλ;
Οι αποφάσεις της FIFA δεν είναι η πρώτη φορά που αποδοκιμάζονται. Το Μουντιάλ του 2018 διοργανώθηκε από τη Ρωσία η οποία είχε ήδη εισβάλει στην Κριμαία το 2014. Σύμφωνα με την οργάνωση Human Rights Watch, η Ρωσία παραβιάζει συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, την ελευθερία της έκφρασης, το δικαίωμα ανεξιθρησκείας, την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι.
Ο Πρόεδρος της FIFA Τζίανι Ινφαντίνο ζητάει να επικεντρωθούμε στο άθλημα. Το Μουντιάλ όμως δεν αφορά μόνο το ποδόσφαιρο αλλά περιέχει μια σκοτεινή πλευρά που επισκιάζει το θέαμα. Καθ’ όλη τη διάρκεια των εργασιών για την κατασκευή των γηπέδων στο Κατάρ, οργανώσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέφραζαν την ανησυχία τους σχετικά με την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι κατηγορίες κατά του Κατάρ αφορούν ποικίλες παραβιάσεις δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένων της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, της άνισης μεταχείρισης της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και των περιορισμών στην ελευθέρια του λόγου και του τύπου.
Από το 2014, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας έχει προβεί σε έντονες διαπραγματεύσεις με το Κράτος με σκοπό την αναθεώρηση της εργατικής νομοθεσία για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των μεταναστών εργατών. Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα εργασιακών δικαιωμάτων στο Κατάρ είναι το σύστημα kefala το οποίο ίσχυε μέχρι το 2020. Βάσει αυτού του συστήματος, οι εργαζόμενοι χρειάζονταν προηγούμενη έγκριση των εργοδοτών τους για να αλλάξουν εργασία, γεγονός που προκαλούσε πλήρη εξάρτηση και περιπτώσεις εργατικής εκμετάλλευσης. Όσον αφορά τη μισθοδοσία, ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων δεν τη λαμβάνει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το 2021, μετά από έντονη κριτική, το Κατάρ υιοθέτησε τον κατώτατο μισθό ο οποίος εφαρμόζεται σε όλους τους εργαζομένους χωρίς διακρίσεις.
Οι παραβιάσεις δικαιωμάτων ωστόσο δεν εστιάζονται μόνο στην εργατική νομοθεσία. Το κράτος του Κατάρ παραβιάζει την ελευθερία του τύπου, της έκφρασης του συνεταιρίζεσθαι, της συνάθροισης, αλλά και το δικαίωμα δίκαιης δίκης καθώς καταγράφονται περιστατικά κακομεταχείρισης κατηγορουμένων. Ενώ το Κατάρ προετοιμαζόταν για να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο, άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας συλλαμβάνονταν και φυλακίζονταν χωρίς την απαγγελία κατηγοριών. Τονίζεται πως ο Καταριανός ποινικός κώδικας ποινικοποιεί τις συναινετικές σεξουαλικές πράξεις μεταξύ ατόμων ιδίου φύλου (άρθρο 296). Σύμφωνα με διεθνείς οργανώσεις, ΛΟΑΤΚΙ άτομα έπεσαν θύματα ξυλοδαρμού και σεξουαλικής κακοποίησης κατά την κράτηση τους. Προϋπόθεση για την απελευθέρωση τους ήταν να υποστούν θεραπείες μεταστροφής σε εξειδικευμένα κέντρα.
Η κοινωνική πίεση μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό όπλο για να δοθεί έμφαση στη διάσταση που αφορά το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από κράτη που διοργανώνουν σημαντικές αθλητικές εκδηλώσεις. Για το λόγο αυτό, δεν πρέπει να απωλέσουμε την ευκαιρία για δέσμευση των μελλοντικών διοργανωτών ως προς τον σεβασμό θεμελιωδών δικαιωμάτων.
* Λέκτορας Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Τμήμα Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος
