Νέο χαράτσι θα πληρώνουν οι καταναλωτές από την Πρωτοχρονιά του 2024 με την ένταξη στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) των θαλάσσιων μεταφορών, γεγονός το οποίο θα έχει αντίκτυπο στο κόστος εισαγωγής προϊόντων και στο κόστος των εισιτηρίων στην ακτοπλοΐα. Παράλληλα, θα επέλθει και αύξηση στα αεροπορικά εισιτήρια με την πλήρη ένταξη στο ΣΕΔΕ των αεροπορικών μεταφορών.
Πρόσθετα και το 2024 οι καταναλωτές θα συνεχίσουν να πληρώνουν ακριβότερα το ηλεκτρικό ρεύμα αφού στα τιμολόγια προστίθεται το ποσό των €270 εκατ. για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπής αερίου του θερμοκηπίου όπως συνέβη τα προηγούμενα δύο χρόνια, σύμφωνα με τον Άδωνι Γιασεμίδη, γενικό διευθυντή της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου. Σημειώνεται, ότι οι ρύποι μεταφέρονται ως πρόσθετο κόστος ηλεκτροπαραγωγής στους καταναλωτές ρεύματος. Η ΑΗΚ εκτιμά ότι το 2024 οι εκπομπές της θα ανέλθουν σε 3,1 εκατ. και με μέση προβλεπόμενη τιμή €88,4 τον τόνο το ποσό θα φθάσει τα €270 εκατ.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΑΗΚ, κατά την περίοδο 2017- 2022, καταβλήθηκε για αγορά δικαιωμάτων συνολικό ποσό €570 εκατ. το οποίο μετακυλήθηκε στους καταναλωτές.
Από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δεν απαλλάσσονται τα κτήρια και οι οδικές μεταφορές όπου εντάσσονται από 1/1/2027 με συνέπεια την αύξηση σε καύσιμα θέρμανσης και κίνησης με πρόσθετο κόστος για χρήση αυτοκινήτων, αλλά και θέρμανση των κτηρίων με συμβατικά καύσιμα.
Στις πιο πάνω αναφορές προέβη ο Θεόδουλος Μεσημέρης, πρώτος λειτουργός του Τμήματος Περιβάλλοντος, κατά τη διάρκεια σημερινής συνεδρίασης της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου όπου συζητήθηκε αυτεπάγγελτα η ειδική έκθεση του Γενικού Ελεγκτή με τίτλο «Έχουν επιφέρει οι ενέργειες που έχει προωθήσει η Κυπριακή Δημοκρατία τα επιθυμητά αποτελέσματα στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου;».
Ο κ. Μεσημέρης ανέφερε ότι θα υπάρχει σημαντικό κόστος στην οικονομία και κατ’ επέκταση στα νοικοκυριά. Πρόσθεσε ότι αυτές είναι οι πραγματικότητες, είναι πολύ δύσκολες, και έχουμε θεσμική υποχρέωση να προσαρμοστούμε με τα νέα δεδομένα. Εξήγησε ότι η Κύπρος με βάση το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα, είχε πρέπει στόχο να επιτύχει μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 24% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Ωστόσο, σημείωσε ο στόχος αυτός αναθεωρήθηκε πρόσφατα και πλέον απαιτείται μείωση 32%, κάτι που είναι ιδιαίτερα μεγάλη πρόκληση για την Κυπριακή Δημοκρατία.
Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είπε, απαιτείται να κυκλοφορούν στην Κύπρο μέχρι το 2030 σημαντικός αριθμός ηλεκτρικών αυτοκινήτων (πέραν των 80.000), ενώ για την αναβάθμιση των κτηρίων που απαιτείται για συμμόρφωση είναι εξίσου σημαντική πρόκληση αφού υπάρχει έλλειψη του αναγκαίου εργατικού δυναμικού. Ο εκπρόσωπος του Τμήματος Περιβάλλοντος ανέφερε ότι απαιτείται η συνεισφορά όλων για να επιτευχθούν οι στόχοι και προς τον σκοπό αυτό πρέπει στη διαμόρφωση του τελικού σχεδίου να συμμετέχουν όλοι οι φορείς, καθώς επίσης και να υπάρχει αυστηρός μηχανισμός παρακολούθησης. «Δεν υπάρχει η πολυτέλεια να μην υλοποιήσουμε όσα αποφασίσουμε», πρόσθεσε.
Τα ευρήματα του Γενικού Ελεγκτή
Από πλευράς του ο γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης ανέφερε ότι ο έλεγχος που διενέργησε η Υπηρεσία του είχε σκοπό να διαπιστώσει κατά πόσο οι ενέργειες που έχει προωθήσει η Κυπριακή Δημοκρατία τα τελευταία χρόνια, έχουν επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα στη μείωση των εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου με τον πιο οικονομικό, αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο. Ο κ. Μιχαηλίδης αναφερόμενος στα σημαντικότερα ευρήματα που προέκυψαν από την εξέταση των ερωτημάτων ελέγχου που σχεδιάστηκαν, αναφέρθηκε επιγραμματικά στα πιο κάτω:
α. Ο στόχος μείωσης, στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στην Κύπρο, επιτεύχθηκε, παρά το γεγονός ότι κατά τα έτη 2017- 2020 σημειώθηκε υπέρβαση.
β. Η εφαρμογή του ΣΕΔΕ στην Κύπρο συνέτεινε στη μείωση των εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου κατά μόνο 15% σε σύγκριση με τις εκπομπές του 2005, ενώ οι εκπομπές που προέρχονται από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, παρουσίασαν αύξηση περίπου 6%, γεγονός που υποδηλώνει ότι, σε εθνικό επίπεδο, το ΣΕΔΕ δεν έχει επιφέρει αποτελέσματα αντίστοιχα με εκείνα της ΕΕ στο σύνολό της.
γ. Το μεγαλύτερο μέρος εκπομπών από εγκαταστάσεις που περιλαμβάνονται στους τομείς ΣΕΔΕ, προέρχεται από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με συμβατικά καύσιμα, το οποίο αναλογεί στο περίπου 70% των συνολικών εκπομπών που παράγονται από όλες τις εγκαταστάσεις σε επίπεδο κράτους.
δ. Σοβαρές αδυναμίες αναφορικά με τον έλεγχο και παρακολούθηση των στοιχείων που η αρμόδια Αρχή υποβάλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και που αφορούν στη διάθεση των εσόδων, καθώς και ότι η Διαχειριστική Επιτροπή (ΔΕ) Διαχείρισης Εσόδων Πλειστηριασμών Εκπομπών δεν εκπλήρωσε τον σκοπό για τον οποίο εγκαθιδρύθηκε, αφού παραμένει αδρανής για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς αυτό να καλύπτεται θεσμικά.
ε. Η αρμόδια Αρχή δεν έχει προβεί σε αξιολόγηση των έργων/δράσεων, που υλοποιήθηκαν μέσω του ΣΕΔΕ, ως προς τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές ή άλλες τους επιπτώσεις και τη συμβολή τους στους εθνικούς στόχους, ούτε στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων έναντι συγκεκριμένων δεικτών απόδοσης.
στ. Η αρμόδια Αρχή διόρισε, ως εκπλειστηριαστή, το ΧΑΚ, το οποίο, κατά τη χρονική περίοδο από το 2013 – 2022 εισέπραξε για τις υπηρεσίες του συνολικά €3.365.277. Η συμφωνία με το ΧΑΚ φαίνεται να είναι ετεροβαρής για την ΚΔ, αφού η σχετική αμοιβή καθορίζεται με βάση την αξία και όχι των όγκο των συναλλαγών, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη ότι διαχρονικά προέκυψε μία αξιοσημείωτη αύξηση της αξίας των συναλλαγών, χωρίς όμως να παρατηρηθεί αντίστοιχη μεταβολή του όγκου τους.
ζ. Σύσταση για αξιολόγηση της υλοποίησης των πολιτικών και μέτρων που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα, ώστε να διαφανεί η αποδοτικότητά τους και να αποφασιστεί κατά πόσο επιβάλλεται η εφαρμογή πρόσθετων μέτρων, δεδομένης της ανάγκης για επίτευξη περαιτέρω μείωσης, που αναμένεται να προκύψει από επικείμενη τροποποίηση του σχετικού ευρωπαϊκού Κανονισμού.
η. Το Τμήμα Περιβάλλοντος προχώρησε, με τη βοήθεια ειδικών συμβούλων, στον καταρτισμό μελέτης, για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών και μέτρων ως προς τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών ΑτΘ μέχρι το 2030.
