Σε πρόσφατη επικοινωνία που είχαμε με το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας εισηγηθήκαμε την ένταξη του μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας στο πρόγραμμα σπουδών της μέσης εκπαίδευσης, ως ένα υποχρεωτικό, αυτοδύναμο μάθημα, το οποίο θα διδάσκεται 50 λεπτά την εβδομάδα, για 25 εβδομάδες.
Η αλλαγή του ωρολογίου προγράμματος για την ένταξη του νέου μαθήματος με τυπικό τρόπο, αποτελεί αναμφισβήτητα πρόκληση. Ωστόσο, είναι επιτακτική η ανάγκη γι’ αυτή την αλλαγή, καθώς στην εποχή μας η κατανόηση βασικών χρηματοοικονομικών εννοιών είναι μια αναγκαία δεξιότητα για την ελαχιστοποίηση σφαλμάτων στη διαχείριση των εισοδημάτων και των περιουσιακών μας στοιχείων.
Ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του μαθήματος επιβεβαιώνεται και από τα αποτελέσματα των μελετών που έγιναν για την Κύπρο, όπως είναι αυτές της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Στις μελέτες αυτές, καταγράφεται το χαμηλό επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στον πληθυσμό της Κύπρου, με ιδιαίτερα χαμηλές μετρήσεις σε ομάδες του πληθυσμού που δεν είχαν επαφή με κλάδους που σχετίζονται με τα οικονομικά, κατά τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσής τους. Επιπρόσθετα, καταγράφεται η έλλειψη βασικών χρηματοοικονομικών γνώσεων και δεξιοτήτων ανάμεσα στους μαθητές και μαθήτριες ηλικίας 15 ετών, που προκύπτει ως αποτέλεσμα ανεπαρκούς εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο σχολείο. Χρειάζεται, δηλαδή, η χρηματοοικονομική παιδεία να φτάσει παντού.
Είναι πάγια θέση μας ότι η χρηματοοικονομική παιδεία δεν πρέπει να αφορά μόνο τους ενήλικες, αλλά να αρχίζει από τα νεανικά χρόνια, στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Έρευνες τόσο στην Κύπρο όσο και σε άλλες χώρες δείχνουν ότι η ένταξη της χρηματοοικονομικής παιδείας στα σχολεία οδηγεί τα άτομα σε καλύτερη διαχείριση των χρηματοοικονομικών τους.
Άλλωστε, από το 2022, με πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Κύπρου, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Χρηματοοικονομικών Αναλυτών Κύπρου, η εισαγωγή του μαθήματος εφαρμόστηκε από το 2022 με επιτυχία σε όλα σχεδόν τα μεγάλα ιδιωτικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Κύπρου, με πολλαπλά θετικά αποτελέσματα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η χρηματοοικονομική παιδεία δεν πρέπει να περιορίζεται στη διδασκαλία θεωρητικών εννοιών αλλά να περιλαμβάνει και πρακτικές ασκήσεις, όπως προσομοιώσεις, έρευνες αγοράς, μελέτη περιπτώσεων και διαδραστικά εργαστήρια, που θα βοηθήσουν τους μαθητές να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε πραγματικές καταστάσεις και θα ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή.
Επιπρόσθετα, η γνώση των ψηφιακών χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών είναι εξίσου σημαντική και ενδείκνυται να περιλαμβάνεται στο περίγραμμα του μαθήματος για τη διασφάλιση ασφαλούς και αποτελεσματικής χρήσης.
Σήμερα, οι χρηματοοικονομικές αποφάσεις γίνονται όλο και πιο περίπλοκες, καθιστώντας την κατανόηση βασικών χρηματοοικονομικών εννοιών, καθώς και την ορθή διαχείριση των προσωπικών χρηματοοικονομικών ακόμα πιο επιτακτική.
Η εισήγησή μας για την εισαγωγή ενός υποχρεωτικού μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας στα σχολεία βασίζεται στη διαπίστωση ότι η επαρκής γνώση των χρηματοοικονομικών αποτελεί βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη υγιών χρηματοοικονομικών συνηθειών και εν τέλει, για την επίτευξη προσωπικής και κοινωνικής ευημερίας μακροπρόθεσμα. Έπειτα, ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δύναται να συμβάλλει στην καταπολέμηση της οικονομικής ανισότητας, τη μεγαλύτερη συμμετοχή των ατόμων στις χρηματιστηριακές αγορές, την αποφυγή επενδυτικών παγίδων, και την ενεργή συμμετοχή των ατόμων στην ηλεκτρονική τραπεζική.
Όχι περιστασιακά
Η εισαγωγή ενός μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας σε περιστασιακή βάση, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τα μαθήματα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αποτελεσματική επιλογή. Η χρηματοοικονομική παιδεία απαιτεί μια συστηματική και ολοκληρωμένη προσέγγιση. Και αυτό γιατί η εμπειρία από άλλες χώρες αλλά και η διεθνής βιβλιογραφία δείχνουν ότι, οι περιστασιακές παρεμβάσεις δεν είναι αρκετές για να καλύψουν το εύρος και το βάθος των αναγκών που υπάρχουν σε αυτόν τον τομέα. Για παράδειγμα, το 2014, η Αγγλία υιοθέτησε το περιστασιακό μοντέλο για το μάθημα της χρηματοοικονομικής παιδείας.
Σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε στους Financial Times, επιστήμονες του χώρου επικρίνουν έντονα την περιστασιακή διδασκαλία του μαθήματος ως προβληματική και ως μια «κενή νίκη» της τότε κυβέρνησης της Αγγλίας.
Η ενσωμάτωση της χρηματοοικονομικής παιδείας στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου δεν αποτελεί μόνο μια εκπαιδευτική ανάγκη αλλά μια επένδυση για το μέλλον.
Νοείται ότι η ένταξη του μαθήματος απαιτεί μια στρατηγική προσέγγιση, που θα περιλαμβάνει την εκπαίδευση και επιμόρφωση των δασκάλων, την ανάπτυξη κατάλληλων παιδαγωγικών υλικών και την εφαρμογή μεθοδολογιών που ευνοούν την εμπέδωση και την πρακτική εφαρμογή των γνώσεων. Η διαδικασία αυτή απαιτεί την αφοσίωση και τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων, από την εκτελεστική εξουσία μέχρι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις οικογένειες.
Θα εξοπλίσει τους νέους με γνώσεις και δεξιότητες
Κλείνοντας, θέλουμε να τονίσουμε ότι η ένταξη ενός υποχρεωτικού αυτοδύναμου μαθήματος χρηματοοικονομικής παιδείας στη μέση εκπαίδευση είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για ενίσχυση του χρηματοοικονομικού εγγραμματισμού των νέων του τόπου μας.
Θα τους εξοπλίσει με τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να πλοηγηθούν με επιτυχία στο σύνθετο και μερικές φορές επικίνδυνο χρηματοοικονομικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε, ενισχύοντας έτσι την προσωπική τους ανάπτυξη και την κοινωνική τους ευημερία.
Μέσω της συστηματικής και πρακτικής εκπαίδευσης στις χρηματοοικονομικές έννοιες και δεξιότητες, οι νέοι και νέες της Κύπρου θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του σύγχρονου χρηματοοικονομικού περιβάλλοντος, να διεκδικήσουν καλύτερες εργασιακές θέσεις και να συνεισφέρουν θετικά στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
*Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
**Αν. Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
