Στις 5/6/1956, το Περιφερειακό Δικαστήριο ΗΠΑ αποφάνθηκε με πλειοψηφία 2-1 ότι ο φυλετικός διαχωρισμός του συντάγματος της Πολιτείας της Αλαμπάμα είναι αντισυνταγματικός.

Στις 13/11/1956 το Ανώτατο Δικαστήριο ΗΠΑ επικύρωσε την απόφαση, σε μια απόφαση ορόσημο για την κατάργηση του φυλετικού διαχωρισμού σε όλη την χώρα.

Αναλογιστείτε το εξής, όμως: τι θα γινόταν αν η απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου των ΗΠΑ ήταν αντίστροφη, αν αντί ο ένας κυριολεκτικά ρατσιστής δικαστής, που θεώρησε ότι δεν είναι αντισυνταγματικός ο φυλετικός διαχωρισμός των ανθρώπων και αποφάνθηκε όπως αποφάνθηκε, δεν ήταν μόνο ένας από τους τρεις, αλλά ήταν δύο οι ρατσιστές από τους τρεις δικαστές;

Τι θα γινόταν;

Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί εν τέλει ότι ένας άνθρωπος υπό την ιδιότητα του δικαστή που έτυχε να δικάζει σε εκείνη την υπόθεση ήταν το πλέον καθοριστικό στοιχείο ώστε να καταργηθεί ο ρατσιστικός διαχωρισμός στις ΗΠΑ;

Δεν φαντάζει τρομακτικό ότι ένας και μόνο άνθρωπος που δεν έχει καν εκλεγεί μπορεί να έχει τόσο μεγάλη δύναμη;

Ένα άλλο παράδειγμα

Σε μια απόφαση ορόσημο επίσης για τα θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, στις 22/1/1973, με την απόφαση του Roe v. Wade (1973) αποφάνθηκε με πλειοψηφία 7-2 ότι το δικαίωμα στην έκτρωση είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα.

Στις 24/6/2022, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, με πλειοψηφία μόλις 5-4, ανέτρεψε την απόφαση ορόσημο του 1973 Roe v. Wade, με την απόφαση Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization και πλέον εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ στερούνται του θεμελιώδους αυτού δικαιώματος, με τρομαχτικές συνέπειες, τόσο για την ίδια τους ζωή αλλά και σε πολλά άλλα επίπεδα.

O Ντόναλτ Τραμπ, ως Πρόεδρος των ΗΠΑ, μέσα σε μόλις 4 χρόνια διόρισε τρεις δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου με αμφιλεγόμενες προσωπικότητες σε σχέση με τις διακηρυγμένες πολιτικές αλλά και θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, όπως αυτό διαφάνηκε από τις live streaming συνεντεύξεις τους ενώπιον της Γερουσίας.

Μάλιστα, τόσο ο Brett Kavanaugh όσο και η Amy Coney Barret, σε απολύτως συγκεκριμένη ερώτηση όσον αφορά την απόφαση Roe v. Wade και τις θέσεις τους επί αυτού του θεμελιώδους δικαιώματος των γυναικών και οι δύο απάντησαν ξεκάθαρα ότι δεν προτίθεντο να αλλάξουν το super precedent, δηλαδή το υπερ δεδικασμένο, όπως χαρακτηριστικά είπαν, κάτι που αναίρεσαν δύο χρόνια μετά.

Σε  μελέτη της Maya Sen, καθηγήτριας Πολιτικών Επιστημών στο  Harvard University, με τίτλο Identifying Judicial Empathy: Does Having Daughters Cause Judges to Rule for Women’s Issues?, διαπιστώθηκε ότι οι άνδρες δικαστές με κόρες τείνουν να λαμβάνουν αποφάσεις ευνοϊκότερες για τις γυναίκες σε σχέση με  άντρες δικαστές χωρίς κόρες, ακόμη και αν οι ίδιοι οι δικαστές εντάσσουν τον εαυτό τους στους συντηρητικούς.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις των ερευνητών της μελέτης, οι άντρες δικαστές με κόρες ήταν σε καλύτερη θέση να δουν τα πράγματα από την οπτική γωνία μιας γυναίκας – που είναι προφανώς εγγενώς διαφορετική από τη δική τους – και να δώσουν μεγαλύτερη αξιοπιστία στους ισχυρισμούς τους, σε αντίθεση με δικαστές χωρίς κόρες, που τείνουν να πέφτουν θύματα των προσωπικών τους προκαταλήψεων.

O John Hogarth, καθηγητής Νομικής στο  Κέντρο Ποινολογίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, στο βιβλίο του Sentencing as a human process, έγραψε ότι «κάποιος μπορεί να εξηγήσει περισσότερα για την επιβολή κάποιας ποινής εάν γνωρίζει μερικά πράγματα για τον δικαστή, παρά εάν γνωρίζει πολλά για τα γεγονότα της υπόθεσης».

Η Rebecca K. Lee, καθηγήρια Νομικής στο Thomas Jefferson School of Law, σε νομικό άρθρο τον Σεπτέμβριο του 2014, με τίτλο Judging Judges: Empathy as the Litmus Test for Impartiality, ασχολείται επισταμένως για τον τεράστιο ρόλο που παίζει η ενσυναίσθηση για την αντικειμενική κρίση των δικαστών, αφού, όπως η ίδια γράφει, χωρίς τη χρήση  ενσυναίσθησης σε μια δικαστική κρίση είναι πολυ πιθανό ότι οι δικαστές ασυναίσθητα και ασυνείδητα θα πάρουν θέση πιο κοντά στους ισχυρισμούς που τους είναι γνώριμοι και που αντικατοπτρίζουν και αντανακλούν τη δική τους αντίληψη για τον κόσμο.

Δεν είναι επιστήμη

Η νομική ΔΕΝ είναι επιστήμη με την κλασσική σημασία του όρου, αφού δεν μπορείς να αποδείξεις κάτι πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας πειραματικά.

Η νομική είναι η ερμηνεία γραπτών κειμένων, τα οποία ονομάζουμε νόμους.

Φυσικά και υπάρχει μεθοδολογία για τον τρόπο που θα πρέπει να γίνονται οι ερμηνείες των νόμων αλλά στην τελική είναι απλά θέμα ερμηνείας των συγκεκριμενών ανθρώπων που ονομάζονται δικαστές.

Κλασσική περίπτωση, που αποδεικνύει ότι η νομική δεν είναι επιστήμη, σε κυπριακές υποθέσεις, είναι η απόφαση της ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Νικολάου Ναυσικά και άλλος (1991) 1 Α.Α.Δ. 963.

Πέντε δικαστές είπαν ότι ο νόμος περί ίδρυσης οικογενειακών δικαστηρίων είναι αντισυνταγματικός και πέντε είπαν ότι είναι συνταγματικός!

«Ενόψει της ισοψηφίας αυτής, η απάντηση στο Νομικό Ερώτημα που παραπέμφθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο από το Οικογενειακό Δικαστήριο είναι ότι οι υπό εξέταση πιο πάνω νόμοι είναι συνταγματικοί διότι δεν ανατράπηκε το τεκμήριο της συνταγματικότητας».

Είναι νομίζω ξεκάθαρο το ότι δεν μπορούν και δεν υπάρχουν θέσφατα, ούτε ιερά κείμενα και απόλυτες ερμηνείες τους.

Υπάρχουν άνθρωποι που ερμηνεύουν και πολλές φορές η ερμηνεία τους εμπεριέχει τις προσωπικές τους απόψεις, τις προκαταλήψεις, ακόμη και σκοπιμότητες όπως αυτό αναλύθηκε επισταμένως στην αρχή του παρόντος άρθρου με πολύ συγκεκριμένες υποθέσεις που άχθηκαν ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Η πολιτική διαμάχη γιγαντιαίου βεληνεκούς

Ζούμε αυτές τις μέρες την απόλυτη κορύφωση μιας από καιρό μετωπικής σύγκρουσης στα πλέον σημαντικά δώματα του κυπριακού κράτους, ήτοι του Γενικού και Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα εναντίον του Γενικού Ελεγκτή, με την καταχώρηση ενώπιον του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου την αίτηση για απόλυση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη λόγω ανάρμοστης συμπεριφοράς.

Προσωπικά, από την αρχή είχα θέσει την έντονη αντίθεση μου για τον πολιτικά αμφιλεγόμενο διορισμό εκ μέρους του Νίκου Αναστασιάδη των μέχρι τότε υπουργών του, που συμμετείχαν σε επίσης πολιτικά αμφιλεγόμενες αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, Γιώργο Σαββίδη και Σάββα Αγγελίδη, σε αυτά τα πόστα και θεωρώ το ζήτημα αυτό εξόχως πολιτικό και απόρροια της απαράδεκτης κατά τη γνώμη μου απόλυτης εξουσίας του Προέδρου να διορίζει μόνος ως οιονεί αυτοκράτορας όποιον θέλει, χωρίς κανένα θεσμοθετημένο κριτήριο σε τόσο κορυφαία πόστα.

Εν τέλει τα πράγματα έφτασαν σε τέτοιο σημείο που πλέον θα αχθούν ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου, για να αποφανθεί επί μιας κατεξοχήν πολιτικής διαμάχης και μάλιστα γιγαντιαίου βεληνεκούς, με τεράστιες προεκτάσεις σε πολλά επίπεδα.

Πολιτικά και πολιτειακά ζητήματα τέτοιου μεγέθους θα έπρεπε να επιλύονται πρωτίστως πολιτικά, καθώς επίσης νομοθετικά, ώστε να μην αφήνεται κανένα περιθώριο πολλών ερμηνειών.  

* Advocates-Legal Consultants