«Θα ήθελα να δω ένα πιο θετικό αφήγημα στο Κυπριακό»

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί πίεση στην Τουρκία και επανειλημμένα εξέφρασε την αλληλεγγύη της στην Κύπρο με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, επισημαίνει ο Ιερόθεος Παπαδόπουλος, επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο. Θυμίζει όμως πως η Τουρκία είναι ένας περιφερειακός παίκτης με συμφέροντα και το να πιστεύει κανείς ότι πατάς ένα κουμπί και κάνει ο άλλος αυτό που θέλεις, δεν είναι εφικτό στον χώρο του ρεαλιστικού. Όσον αφορά το Κυπριακό, θα ήθελε να δει ένα πιο θετικό αφήγημα. Πρέπει, όμως, όπως λέει, να υπάρξει μια διαδικασία συμφιλίωσης κι αν θέλουν οι άνθρωποι να ζήσουν μαζί κάτω από την ίδια στέγη, τότε να ρωτήσουν τον εαυτό τους ποια λύση επιθυμούν και τι κάνουν γι’ αυτήν.
 
-Πώς είναι ο Κύπριος απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

 

-Στον γενικό πληθυσμό υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό ημιμάθειας ή αμάθειας. Η ημιμάθεια έχει να κάνει με το πώς παρουσιάζονται τα πράγματα στους πολίτες αλλά και με τα νέα μέσα επικοινωνίας, ειδικότερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο κακός είναι πάντα εκτός συνόρων και όπως λένε, για όλα ευθύνονται οι Βρυξέλλες. Μα ποιες είναι οι Βρυξέλλες; Οι Βρυξέλλες είναι ο ευρωβουλευτής μας και ο υπουργός μας, γιατί τελικά αυτοί αποφασίζουν επί των προτάσεων της Επιτροπής.
 

-Ο Κύπριος ξέρει τις Βρυξέλλες για το Κυπριακό και για τα προβλήματα που δημιουργεί η Τουρκία στην ΑΟΖ, στα Βαρώσια.
-Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως σωστά έχει δηλώσει δημόσια κι ο υπουργός Εξωτερικών κ. Χριστοδουλίδης, έχει αρμοδιότητα σε πάρα πολλούς τομείς και δεν συνδέεται μόνο με το Κυπριακό. Τα κράτη – μέλη αποφάσισαν να δώσουν ένα μέρος της εξουσίας τους σε υπερκρατικά όργανα για να τη χειριστούν, είτε είναι το περιβάλλον, η εσωτερική αγορά, το διεθνές εμπόριο κ.λπ. Το Κυπριακό είναι μια διαδικασία πρωτίστως στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και η ΕΕ είναι εκεί ως αρωγός.
 

-Η παρουσία της θα μπορούσε να είναι πιο έντονη.

 

-Είναι έντονη όσο της επιτρέπεται, γιατί η ΕΕ δεν μπορεί να επιβάλλει μια λύση.
 

-Η ΕΕ θα μπορούσε, όμως, να πιέσει την Τουρκία.

 

-Το κάνει. Τα μέσα που διαθέτει είναι ειρηνικά. Με την Τουρκία έχουμε ένα πολύπλοκο πλέγμα σχέσεων, περίπου 180 δισεκατομμύρια διμερές εμπόριο, έχουμε το μεταναστευτικό που είναι τεράστιο, θέματα που έχουν να κάνουν με την τρομοκρατία, ασφάλεια. Και επίσης η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα με ομόφωνη απόφαση όλων των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης, φυσικά και της Κύπρου. Η ΕΕ ασκεί πίεση στην Τουρκία και επανειλημμένα εξέφρασε την αλληλεγγύη της στην Κύπρο με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο. Η Τουρκία είναι ο γείτονας της Κύπρου, αλλά κι ένας περιφερειακός παίκτης που έχει συμφέροντα, με τις γνωστές σχέσεις με ΗΠΑ και Ρωσία και γνωρίζουμε όλοι τι γίνεται στην περιοχή. Το να πιστεύει κανείς ότι πατάς ένα κουμπί και κάνει ο άλλος αυτό που θέλεις, δεν είναι εφικτό στον χώρο του ρεαλιστικού.
 

-Η Τουρκία αλωνίζει στην Κυπριακή ΑΟΖ, περιμένεις την ΕΕ που είναι οικογένειά σου να αντιδράσει έντονα, να σε στηρίξει ουσιαστικά, όχι να κοιτάζει τα πολιτικά συμφέροντα των κρατών μελών.

 

-Η κάθε χώρα έχει τα συμφέροντά της και δρα όπως δρα, εμάς μας ενδιαφέρει τι κάνει η ΕΕ. Έχουμε πλέγμα σχέσεων με την Τουρκία που δεν πρέπει να το υποτιμούμε. Το 2016 κάναμε μια συμφωνία με την Τουρκία όπου έχει ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο στο μεταναστευτικό και η συμφωνία αυτή δουλεύει στην πράξη σε επίπεδο ΕΕ. Η μείωση των ροών μεταξύ 2016 και 2019 είναι της τάξεως του 93%. Ακολουθούμε το πλαίσιο αρχών του διεθνούς δικαίου και των δικών μας όπως ορίζονται από τις Συνθήκες. Η ΕΕ καταδίκασε όλες τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας.
 

-Λεκτικά.

 

-Όχι μόνο. Τι άλλο περιμένουμε;
 

-Πίεση που θα τη νιώσει η Τουρκία.

 

-Μα επειδή η συμπεριφορά της δεν συνάδει με υποψήφια χώρα, έχει μειωθεί π.χ. περίπου τρία τέταρτα η προενταξιακή βοήθεια που αντιστοιχεί σε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια. Πρέπει να καταλάβει κάποιος ότι έχουμε να κάνουμε με μια μεγάλη χώρα με σημαντικό ρόλο στην περιοχή, η οποία δεν είναι υπό τον έλεγχο της ΕΕ.
 

-Ένα από τα προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το ότι δεν κατάφερε να γίνει η τρίτη μεγάλη δύναμη παγκοσμίως, λόγω των πολλών φωνών.

 

-Δεν έχουμε μια κοινή εξωτερική πολιτική, αυτή τη στιγμή έχουμε τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή, που δεν μας ικανοποιεί πάντα. Θέλουμε να αποκτήσουμε κοινή εξωτερική πολιτική ούτως ώστε πραγματικά η φωνή μας να είναι δυνατότερη. Έχουμε κάνει πρόοδο. Εμπορικά η ΕΕ είναι ο πρώτος εταίρος του πλανήτη, αλλά πολιτικά το βάρος της δεν είναι αντίστοιχο. Προτείναμε, επίσης, βήματα για το πώς μπορούμε να έχουμε καλύτερη αμυντική συνεργασία και στη νέα Επιτροπή υπάρχει μια Γενική Διεύθυνση για θέματα Άμυνας. Κάνουμε βήματα στον ρυθμό που θέλουν τα Κράτη Μέλη που απαρτίζουν την Ένωση.
 

-Η νέα ΕΕ των 27, χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να λειτουργήσει θετικά;

 

-Κάποιοι θα πουν ότι είναι καλή είδηση η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου γιατί ήταν πάντα επιφυλακτικό σε θέματα που είχαν να κάνουν με περισσότερη αμυντική συνεργασία, είχε πολλές επιφυλάξεις. Άλλοι που θέλουν κοινό στρατό στην ΕΕ, θεωρούν αρνητικό το ότι έχει αποχωρήσει ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός. Η ιστορία θα δείξει αν οι 27 ή κάποιες από τις 27 χώρες χρησιμοποιούσαν σαν δικαιολογία το Ηνωμένο Βασίλειο και δεν προχωρούσαμε σε στενότερη αμυντική συνεργασία.
 

-Ξεκίνησε ένας δίσεκτος χρόνος με τις σημαίες του ΗΒ να κατεβαίνουν, τι συναισθήματα δημιουργούν τέτοιες εικόνες;

 

-Είναι πολύ άσχημο να βλέπεις ένα κράτος να φεύγει μετά από 47 χρόνια, μια αρνητική εξέλιξη. Βέβαια είναι αποτυχία των Βρετανών πολιτικών που έπεισαν τους πολίτες τους ότι είναι καλύτερα να είναι εκτός και έκαναν τα πάντα για να τους οδηγήσουν εκεί. Κάποια στιγμή πληρώνεις το αντίτιμο του λαϊκισμού που είναι πολύ βαρύ.
 

-Το Brexit έγινε, οι συζητήσεις πλέον είναι τεχνοκρατικές αλλά ο φόβος για άτακτο Brexit κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη.

 

-Σωστά το λέτε, υπάρχει αυτός ο φόβος γιατί πέρασε μεν η συμφωνία στην οποία καταλήξαμε με το Ηνωμένο Βασίλειο και η οποία προβλέπει μια μεταβατική περίοδο, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Λόγω του ότι καθυστέρησε το Ηνωμένο Βασίλειο, μας έμεινε πολύ μικρό διάστημα για να έχουμε μια νέα συμφωνία. Εντούτοις εμείς είμαστε έτοιμοι για να το πετύχουμε.
 

-Μπορεί το Ηνωμένο Βασίλειο να συνάπτει διμερείς συμφωνίες με Κράτη Μέλη;

 

-Υπάρχουν πράγματα τα οποία δεν μπορεί να κάνει από μόνο του ένα κράτος μέλος διότι είναι ενωσιακή αρμοδιότητα. Δεν μπορεί να κάνει διμερή συμφωνία. Η Ένωση από το 2016 που έγινε το δημοψήφισμα έχει μια κοινή θέση και οι 27 χώρες στήριξαν πλήρως τον Ευρωπαίο διαπραγματευτή Μισέλ Μπαρνιέ, ο οποίος έκανε εξαίρετη δουλειά.
 

 Επαναστατικό βήμα η Πράσινη Συμφωνία
 

-Τι αλλάζει με τη νέα Επιτροπή εκτός του ότι είναι γυναίκα πρόεδρος; Έχουμε τις περισσότερες από ποτέ γυναίκες Επιτρόπους και περισσότερες γυναίκες στα ιδιαίτερα γραφεία των Επιτρόπων. Η νέα πρόεδρος θέλει να αφήσει τη σφραγίδα της σε μερικά πολύ σημαντικά, εγώ θα έλεγα έως και επαναστατικά, βήματα που κάνει αυτή η Επιτροπή. Το ένα είναι η Πράσινη Συμφωνία, η μετάβαση της σημερινής οικονομίας σε μια οικονομία απαλλαγμένη από τη βρώμικη ενέργεια, από τον άνθρακα, ούτως ώστε το 2050 να είμαστε κλιματικά ουδέτεροι, η πρώτη ήπειρος παγκοσμίως. Είναι σημαντικό διότι αυτό θα προσελκύσει και τους άλλους, όπως έγινε το 2015 και 195 χώρες υπέγραψαν στο Παρίσι την συμφωνία για το κλίμα.
 

-Εμείς ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα επανέλθουν. Όσο πιο γρήγορα γυρίσουν τόσο το καλύτερο για τον πλανήτη, διότι μαζί με την Κίνα είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του πλανήτη. Στόχος μας είναι η αλλαγή στην οικονομία εφαρμόζοντας τους όρους της κυκλικής οικονομίας και πραγματοποιώντας συγχρόνως τη ψηφιακή μετάβαση. Ο κόσμος του σήμερα δεν θα έχει μεγάλη σχέση με τον κόσμο σε 10-20 χρόνια γιατί τα πράγματα προχωρούν πολύ γρήγορα. Η νέα τεχνολογία και αυτό που λέμε τεχνητή νοημοσύνη θα μας βοηθήσει σε πάρα πολλούς τομείς. Βεβαίως ενέχει και πολλούς κινδύνους γι’ αυτό η δικιά μας δουλειά είναι να θωρακίσουμε το σύστημα ούτως ώστε να μειώσουμε τους κινδύνους.
 

-Η Κύπρος σε αυτό το τομέα είναι καλός μαθητής;

 

-Στην ψηφιακή μετάβαση σίγουρα δεν είναι από τους καλύτερους μαθητές. Θα μπορούσε να ήταν πολύ καλή και λόγω του μεγέθους της, από την στιγμή που θα ληφθούν οι αποφάσεις το αποτέλεσμα θα φανεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι σε μεγαλύτερες χώρες.
 
Επαναστατικό βήμα η Πράσινη Συμφωνία
 

 

-Έχουμε τις περισσότερες από ποτέ γυναίκες Επιτρόπους και περισσότερες γυναίκες στα ιδιαίτερα γραφεία των Επιτρόπων. Η νέα πρόεδρος θέλει να αφήσει τη σφραγίδα της σε μερικά πολύ σημαντικά, εγώ θα έλεγα έως και επαναστατικά, βήματα που κάνει αυτή η Επιτροπή. Το ένα είναι η Πράσινη Συμφωνία, η μετάβαση της σημερινής οικονομίας σε μια οικονομία απαλλαγμένη από τη βρώμικη ενέργεια, από τον άνθρακα, ούτως ώστε το 2050 να είμαστε κλιματικά ουδέτεροι, η πρώτη ήπειρος παγκοσμίως. Είναι σημαντικό διότι αυτό θα προσελκύσει και τους άλλους, όπως έγινε το 2015 και 195 χώρες υπέγραψαν στο Παρίσι την συμφωνία για το κλίμα.
 

 

-Εμείς ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα επανέλθουν. Όσο πιο γρήγορα γυρίσουν τόσο το καλύτερο για τον πλανήτη, διότι μαζί με την Κίνα είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του πλανήτη. Στόχος μας είναι η αλλαγή στην οικονομία εφαρμόζοντας τους όρους της κυκλικής οικονομίας και πραγματοποιώντας συγχρόνως τη ψηφιακή μετάβαση. Ο κόσμος του σήμερα δεν θα έχει μεγάλη σχέση με τον κόσμο σε 10-20 χρόνια γιατί τα πράγματα προχωρούν πολύ γρήγορα. Η νέα τεχνολογία και αυτό που λέμε τεχνητή νοημοσύνη θα μας βοηθήσει σε πάρα πολλούς τομείς. Βεβαίως ενέχει και πολλούς κινδύνους γι’ αυτό η δικιά μας δουλειά είναι να θωρακίσουμε το σύστημα ούτως ώστε να μειώσουμε τους κινδύνους. -Η Κύπρος σε αυτό το τομέα είναι καλός μαθητής; -Στην ψηφιακή μετάβαση σίγουρα δεν είναι από τους καλύτερους μαθητές. Θα μπορούσε να ήταν πολύ καλή και λόγω του μεγέθους της, από την στιγμή που θα ληφθούν οι αποφάσεις το αποτέλεσμα θα φανεί πολύ πιο γρήγορα από ό,τι σε μεγαλύτερες χώρες.
 

-Ένα τεστ της ΕΕ είναι ο νέος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-2027, ο πρώτος χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο;

 

-Αυτό είναι αλήθεια, είναι μια μεγάλη πρόκληση. Βέβαια όταν εμείς καταθέσαμε τον προϋπολογισμό τον Μάιο του 2018 είχαμε λάβει υπόψη ότι δεν θα υπάρχει το Ηνωμένο Βασίλειο. Πιστεύουμε ότι είναι ένας ισορροπημένος και δίκαιος προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-2017 χωρίς τα έσοδα του Ηνωμένου Βασιλείου και με βάση το τι μας είπαν οι ηγέτες. Τους ρωτήσαμε πού θέλουν να πάει η ΕΕ. Μας απάντησαν περισσότερη έρευνα, καινοτομία, περισσότερη κινητικότητα τύπου Erasmus, περισσότερες δράσεις για το κλίμα, περισσότερες δράσεις για αμυντική συνεργασία. Όλα αυτά τα λάβαμε υπόψη. Το θέμα είναι ότι μέχρι να συμφωνήσουν τα κράτη μέλη, όταν βάζουμε τα «θέλω» της κάθε χώρας πάνω στο τραπέζι, δεν βγαίνει ο λογαριασμός. Κάποια στιγμή πρέπει να δούμε πού θα γίνει ο συμβιβασμός. Αυτή, όμως, είναι και η μαγεία της ΕΕ. Εκεί που λες ότι είναι αδύνατη η συμφωνία, προκύπτει συμφωνία. 
 

-Η Κύπρος ζήτησε ενίσχυση των χρηματοδοτικών αποδοχών της ιδιαίτερα στους τομείς της πολιτικής συνοχής, της μετανάστευσης και της κοινής αγροτικής πολιτικής.

 

-Ναι, τα κράτη μέλη αυτή τη στιγμή έχουν διαφορετικές απαιτήσεις και οι χώρες που δίνουν περισσότερα από όσα παίρνουν δεν θέλουν να αυξήσουν την εισφορά τους, οι χώρες που λαμβάνουν θέλουν να συνεχίσουν να το κάνουν. Αλλά με τα «θέλω» της κάθε χώρας δεν βγαίνει ο προϋπολογισμός. Εμείς θέλουμε να υπάρξει συμφωνία το συντομότερο και όσο πιο κοντά στην πρόταση της Επιτροπής.
 

-Η νέα Επιτροπή έχει ένα νέο τρόπο να πολιτεύεται με δημόσια διαβούλευση πάνω στα διάφορα θέματα, κάτι που δεν γινόταν προηγουμένως;

 

-Ίσως δεν γινόταν σε τόση έκταση και συστηματικά, τώρα πλέον σημαντικές προτάσεις της Επιτροπής θα υπόκεινται σε δημόσια διαβούλευση. Οι διαβουλεύσεις φέρνουν αποτέλεσμα. Τώρα τρέχει η δημόσια διαβούλευση για τον καρκίνο, την οποίαν εγκαινίασε η επίτροπος Στέλλα Κυριακίδου, θα ακολουθήσει διαβούλευση για την οικονομική διακυβέρνηση, μια άλλη προτεραιότητα της προέδρου για μια οικονομία που δουλεύει για όλους. Επίσης, θα δρομολογηθεί και μια μεγάλη διαβούλευση για το Μέλλον της Ευρώπης. Με τις διαβουλεύσεις φέρνουμε τον πολίτη πιο κοντά στην ΕΕ και με το διαδίκτυο έχεις τη δυνατότητα να πεις τη γνώμη σου όπου κι αν βρίσκεσαι.
 

Τι γίνεται με τη διαδικασία προσχώρησης των Δυτικών Βαλκανίων;

 

-Η Επιτροπή πρότεινε μια νέα διαδικασία και ένα φρέσκο ξεκίνημα στις σχέσεις μας με τα Δυτικά Βαλκάνια.
 

-Με τη Γαλλία να αλλάζει την ψήφο της;

 

-Η Γαλλία ήθελε, πριν ξεκινήσουν οι διαδικασίες με τη Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία, να συμφωνήσουμε στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη διαδικασία διεύρυνσης. Νομίζω ότι τα ερωτήματα που έθετε η Γαλλία στο τραπέζι απαντώνται από τη νέα προσέγγιση της ΕΕ. Πιστεύω ότι προσεχώς θα έχουμε αίσια κατάληξη.
 
Πρέπει να υπάρξει μια διαδικασία συμφιλίωσης
 
-Αισίως κλείνετε 2 χρόνια ως επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, βρήκατε αυτό που περιμένατε;

 

-Τα καθήκοντα που έχουν να κάνουν με τη φύση της δουλειάς τα γνωρίζεις και εκεί δεν υπάρχουν πολλές εκπλήξεις. Ένα άλλο μέρος έχει να κάνει με την τοπική κοινωνία και πρέπει να πω πως τα ΜΜΕ αλλά και η τοπική κοινωνία είναι πολύ πιο θετική και δεκτική απέναντι στον επικεφαλής της ΕΕ σε σχέση με άλλα μέρη της Ευρώπης.
 

-Τι θα θέλατε να δείτε στην Κύπρο;

 

-Επιτρέψτε μου κάποιες προσωπικές σκέψεις. Αυτό που θα ήθελα να δω στο Κυπριακό, που είναι το πρώτο θέμα για τους Κύπριους, είναι ένα πιο θετικό αφήγημα. Διαβάζω πολλά άρθρα, βλέπω πολλές αναλύσεις όπου παρουσιάζονται τα αρνητικά της όποιας λύσης, αλλά δεν βλέπω θετικό αφήγημα. Αν δεν υπάρξει ένα θετικό αφήγημα που να λέει ότι αυτοί από εκεί και εμείς από εδώ, δεν είναι η καλύτερη λύση και ότι ένα ενωμένο νησί μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα, δεν νομίζω οποιαδήποτε προσπάθεια κι αν γίνει για λύση ότι μπορεί να έχει θετική κατάληξη, αν ο πολίτης δεν πειστεί γι’ αυτό.
 

-Νιώθετε ότι ο Κύπριος δεν πείστηκε ή οι φωνές αυτών που δεν έχουν θετικό αφήγημα είναι πιο δυνατές;

-Κατ’ αρχάς δεν ξέρω τι εννοεί ο καθένας όταν λέει λύση, έχω μιλήσει με πολλούς Κύπριους φίλους και άλλα πράγματα έχει ο καθένας στο μυαλό του. Επειδή μιλώ με Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους είναι σημαντικό να δεις ότι λύση σημαίνει ότι μπορούν οι δυο κοινότητες να συνυπάρξουν, να δημιουργήσουν μαζί, να έχουν κοινές επενδυτικές ευκαιρίες και ασφάλεια που θα προσφέρει η νέα κατάσταση. Φοβάμαι ότι σε πολλές περιπτώσεις τα πράγματα πολώνονται από διάφορους φορείς και από κάποια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Πολλοί πιστεύουν ότι με τον χρόνο τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα. Η ιστορία δείχνει και η πραγματικότητα είναι ότι με τον χρόνο τα πράγματα δεν γίνονται καλύτερα. Γι’ αυτό ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών λέει ότι υπάρχει η αίσθηση του επείγοντος για να βρεθεί λύση.
 

-Ερχόμενος στην Κύπρο είχατε μια ιδέα για το Κυπριακό, ζώντας εδώ είδατε διαφορετικά πράγματα από αυτά που γνωρίζατε;

 

-Ναι, ερχόμενος εδώ είδα ότι υπάρχει και η άλλη αφήγηση, ότι έχουν γίνει τεράστια λάθη και εγκλήματα και από τις δυο πλευρές. Πρέπει να υπάρξει μια διαδικασία συμφιλίωσης όπως έγινε για παράδειγμα στη Βόρεια Ιρλανδία, η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής. Πριν από 22 χρόνια είπαν κάποια στιγμή ότι δεν μπορούμε να βλέπουμε ποδόσφαιρο σε ένα μπαρ και να μας τινάζει κάποιος στον αέρα γιατί έχει τις δικές του ιδέες που είναι διαφορετικές από τις δικές μας. Έτσι τα βρήκαν. Υπήρξε  διαδικασία συμφιλίωσης. Άλλο παράδειγμα: Ο Νέλσον Μαντέλα όταν βγήκε μετά από 28 χρόνια φυλακή, θα ήταν πανεύκολο γι’ αυτόν να πει ποιοι και γιατί τον φυλάκισαν και να ακολουθήσει την άλλη μέρα λουτρό αίματος. Είπε όμως ότι σε αυτό τον τόπο θα ζήσουμε όλοι μαζί ειρηνικά και τοποθέτησε τον Φρεντερίκ Ντε Κλερκ αντιπρόεδρο της Κυβέρνησής του. Ενώ ο ίδιος ήταν ένα μεγάλο θύμα του Απαρτχάιντ, έδειξε τον δρόμο μπροστά.
 

-Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ένα τέτοιο βήμα;

 

-Αυτό έχει να κάνει με τον καθένα ξεχωριστά καθώς και με τα πολιτικά κόμματα και με τα ΜΜΕ που επηρεάζουν τον Κύπριο. Ο καθένας πρέπει να δει με τον εαυτό του, να δει το κατά πόσο η δική του συμπεριφορά είναι ώριμη και υπεύθυνη. Ένας νέος άνθρωπος γιατί να πειστεί ότι μια άλλη κατάσταση θα ‘ναι καλύτερη, αφού το αφήγημα είναι συνήθως αρνητικό; Όταν η γιαγιά μου είπε ότι ήλθε από τα βάθη της Τουρκίας, το Ερζερούμ, στην Ελλάδα και έχασε τα πάντα στον ξεριζωμό των Ποντίων, δεν είχα βιωματική εικόνα, είχα μόνο την αφήγηση της γιαγιάς. Τώρα που έφυγε από τη ζωή, δεν έχω πια ούτε την αφήγηση. Εδώ είναι ένα νησί, αν θέλουν οι άνθρωποι να ζήσουν μαζί κάτω από την ίδια στέγη, τότε πρέπει να ρωτήσουν τον εαυτό τους ποια λύση επιθυμούν και τι κάνουν γι’ αυτήν.