Καθώς η ΤΝ αναβαθμίζεται και γίνεται όλο και πιο εξελιγμένη, εγείρονται πολυάριθμα νομικά και πρακτικά ζητήματα που είναι ζωτικής σημασίας να απαντηθούν.
Ραμόνα Λιβέρα, Δικηγόρος – Senior Associate Ιωσηφίνα Κουτσονικόλα – Ασκούμενη Δικηγόρος
Το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας έχει εισαχθεί στην Κύπρο μέσω του περί Εμπορικών Σημάτων Νόμου του 1951. Αυτός διαμορφώθηκε με βάση τον βρετανικό νόμο περί εμπορικών σημάτων του 1938 και έκτοτε έχει υποστεί πολλές τροποποιήσεις. Μερικά χρονιά αφότου ψηφίστηκε ο περί Εμπορικών Σημάτων Νόμος, θεσπίστηκαν επίσης ο Νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα, ο περί Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας Νόμος και ο περί της Νομικής Προστασίας των Βιομηχανικών Σχεδίων και Υποδειγμάτων Νόμος, με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε έργα που δημιουργούνται από τον άνθρωπο.
Την εποχή της διαμόρφωσης αυτού του νομικού πλαισίου, η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) δεν είχε προβλεφθεί και η ΤΝ ήταν μια έννοια που περιοριζόταν σε έργα επιστημονικής φαντασίας. Ωστόσο, η ανάπτυξη και η εξάπλωση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην κοινωνία μας, γίνεται μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αυτό εγείρει το ερώτημα εάν τα έργα που δημιουργούνται από τον άνθρωπο μπορούν τώρα να αντικατασταθούν από την τεχνολογία ΤΝ και, εάν τα έργα αυτά που δημιουργούνται από ΤΝ, μπορούν να αναγνωριστούν και να προστατευθούν βάσει των υφιστάμενων νόμων περί διανοητικής ιδιοκτησίας;
Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η εμφάνιση της λεγόμενης “prompt art”. Πρόκειται για μια διαδικασία κατά την οποία οι χρήστες του Διαδικτύου δίνουν οδηγίες σε ιστότοπους, όπως οι MIDJOURNEY, DALL-E και ILLUSTROKE, οι οποίοι χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη προκειμένου να δημιουργήσουν εικόνες με βάση τις εν λόγω οδηγίες. Με άλλα λόγια, η έμμεση χρήση της τεχνητής νοημοσύνης επιτρέπει πλέον σε έναν κοινό άνθρωπο να μεταφράσει μια απλή ιδέα σε ένα έργο με υλική υπόσταση. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι, το “πορτρέτο του Edmond de Belamy”, το πρώτο έργο που δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από την ΤΝ, πωλήθηκε σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη έναντι 432.000 δολαρίων .
Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη αναβαθμίζεται και γίνεται όλο και πιο εξελιγμένη, εγείρονται πολυάριθμα νομικά και πρακτικά ζητήματα. Μπορούν τα έργα που δημιουργούνται από την ΤΝ να προστατευθούν βάσει των υφιστάμενων νόμων περί πνευματικής ιδιοκτησίας; Και, αν ναι, σε ποιον ανήκουν τα δικαιώματά του; Παραβιάζει η διαδικασία εκπαίδευσης της ΤΝ ή το αποτέλεσμά της, οποιοδήποτε έργο που προστατεύεται με πνευματικά δικαιώματα;
Είναι ζωτικής σημασίας να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα. Το κόστος ανάπτυξης, απόκτησης, χρήσης και συντήρησης της τεχνολογίας ΤΝ μπορεί να είναι σημαντικό, οπότε αν δεν υπάρχει κάποια προστασία, οι χρηματοδότες και οι επιχειρήσεις θα αποθαρρυνθούν από την επιδίωξη χρήσιμης έρευνας που αφορά την τεχνολογία ΤΝ.
Επί του παρόντος, οι περισσότεροι νομοθέτες θεωρούν ότι μόνο τα έργα που δημιουργούνται από ανθρώπους αξίζουν προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας . Για να επωφεληθεί από την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Ένα έργο τέχνης πρέπει να είναι πρωτότυπο και θεωρείται τέτοιο, όταν αντανακλά την προσωπικότητα του δημιουργού. Το ζήτημα είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί ήδη περιεχόμενο, το οποίο θα προστατευόταν από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας αν το είχε δημιουργήσει ένας άνθρωπος και όχι αν είναι προϊόν της τεχνητής νοημοσύνης.
Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση επί του θέματος, είναι αυτή του μυθιστορήματος “Zarya of the dawn” , στην οποία οι εικόνες δημιουργήθηκαν από ΤΝ. Αρχικά, η συγγραφέας του μυθιστορήματος, Kris Kashtanova, κατάφερε να αποκτήσει κατοχύρωση πνευματικών δικαιωμάτων επί του έργου τέχνης περιγράφοντας τον εαυτό της ως μοναδικό δημιουργό. Αργότερα, όμως, η Kashtanova ενημερώθηκε ότι η κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων θα ακυρωθεί, καθώς οι πληροφορίες που δόθηκαν ήταν εσφαλμένες ή τουλάχιστον ελλιπείς, αφού δεν αναφερόταν η συμβολή της ΤΝ στη δημιουργία του μυθιστορήματος.
Αυτό εγείρει ένα ουσιαστικό ζήτημα. Εάν οι νόμοι μας περί πνευματικής ιδιοκτησίας δεν εξελιχθούν ώστε να αναγνωρίσουν τις δημιουργίες της ΤΝ, τότε οι συν-συγγραφείς ή οι ιδιοκτήτες της τεχνολογίας ΤΝ, πιθανόν να μην αποκαλύψουν τη συμβολή της ΤΝ και να χαρακτηρίσουν τον εαυτό τους ως τον μοναδικό δημιουργό του έργου. Ωστόσο, όπως φάνηκε με το μυθιστόρημα “Zarya of the dawn”, αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ προβληματικό, εάν αποκαλυφθεί η παράλειψη της συμμετοχής της ΤΝ. Ο ισχυρισμός περί αποκλειστικής συγγραφής θα γυρίσει μπούμερανγκ και, ως εκ τούτου, δεν θα χορηγηθεί καμία προστασία. Η τέχνη θα θεωρηθεί ότι έχει εισέλθει στον δημόσιο τομέα και, ως εκ τούτου, θα είναι διαθέσιμη για δημόσια χρήση χωρίς παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων.
Σε συνέχεια των πιο πάνω, υπάρχει επίσης η περίπτωση του “DABUS” (Device for Autonomous Bootstrapping of Unified Sentience) προς εξέταση. Το DABUS είναι μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία εφευρέθηκε από τον Stephen Thaler, ο οποίος κατέθεσε διεθνείς και εθνικές αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στις οποίες αναφέρεται το DABUS ως εφευρέτης. Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (EPO/ ΕΓΔΕ) απέρριψε τις αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, καθώς έκρινε ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας απαιτεί ο εφευρέτης να είναι φυσικό πρόσωπο . Το Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας και Εμπορικών Σημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών απέρριψε επίσης την αίτηση για τους ίδιους λόγους.
Ωστόσο, η άποψη αυτή δεν είναι καθολικής αποδοχής και υπάρχουν κάποιες δυνατότητες για αλλαγή, δεδομένου ότι το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Νότιας Αφρικής έκανε δεκτή την αίτηση του Thaler (αν και πρέπει να σημειωθεί ότι η Νότια Αφρική είναι χώρα που ελέγχει μόνο τις βασικές τυπικές προϋποθέσεις όταν αντιμετωπίζει μια τέτοια αίτηση). Σημαντικό είναι και το ότι, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας απέρριψε αρχικά την αίτηση, εκκρεμεί τώρα σχετική έφεση ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου . Η έκβαση της υπόθεσης παρακολουθείται και αναμένεται με ενδιαφέρον από πολλούς. Ωστόσο, είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι, η βρετανική νομοθεσία φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με την εποχή της, αφού σύμφωνα με τον νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων, σχεδίων και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας του Ηνωμένου Βασιλείου του 1988 (τμήμα 9.3 ) , το έργο που παράγεται από υπολογιστή ή με τη βοήθεια υπολογιστή, μπορεί να τύχει προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων. Επιπλέον, τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στο πρόσωπο που επέτρεψε την παραγωγή ή τη δημιουργία του έργου.
Στην Κύπρο, δεν υπάρχουν, ακόμη, αναφερθείσες υποθέσεις σχετικά με έργα που δημιουργήθηκαν από ΤΝ και για τα οποία απαιτείται προστασία από το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας. Ωστόσο, ελλείψει καταγεγραμμένης υπόθεσης, εάν αμφισβητηθεί η πνευματική ιδιοκτησία σε ένα έργο που δημιουργήθηκε από ΤΝ και όχι από άνθρωπο, είναι πιθανό τα κυπριακά δικαστήρια να αναζητήσουν καθοδήγηση από αποφάσεις άλλων κρατών μελών της ΕΕ.
Ένα τελευταίο ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, είναι η πιθανή παραβίαση της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας όσον αφορά τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση της ΤΝ. Πράγματι, έχουν ήδη καταχωρηθεί αρκετές αγωγές που σχετίζονται με το θέμα αυτό. Η κυριότερη είναι η αγωγή της Getty Images κατά της Stability AI Inc., μιας εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης που κατηγορείται ότι αντέγραψε περισσότερες από 12 εκατομμύρια φωτογραφίες, χωρίς άδεια, για να εκπαιδεύσει το σύστημα παραγωγής εικόνων Stable Diffusion AI της εταιρείας. Τα αποτελέσματα των διαφόρων αυτών νομικών διαδικασιών, εκκρεμούν ακόμη, και το τι θα αποφασίσουν τελικά τα δικαστήρια, θα ενδιαφέρει πολλούς.
Ωστόσο, ενώ περιμένουμε να ολοκληρώσουν τα δικαστήρια τις διαδικασίες τους, είναι δυνατόν να υποθέσουμε ότι, δεδομένου ότι οι περισσότερες χώρες είναι απρόθυμες να αναγνωρίσουν τα έργα που παράγονται με τεχνητή νοημοσύνη, στο πλαίσιο της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας, θα μπορούσε να υπάρξει ένα σύστημα συνύπαρξης και των δύο τύπων έργων. Θα μπορούσε να συνεχίσει η ύπαρξη της κατάστασης όπου οι νόμοι περί διανοητικής ιδιοκτησίας θα προστατεύουν μόνο τους καρπούς της ανθρώπινης διάνοιας και, παράλληλα, θα μπορούσε να υπάρχει μια sui generis προστασία του έργου που παράγεται από ΤΝ, ως μια άλλη, διαφορετική, ολοκληρωμένη και ανεξάρτητη κατηγορία.
1 25/10/2018 BBC news Portrait by AI program sells for $432,000
2 Αρθρο 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1001 «Δικαιούχοι σημάτων της ΕΕ»
3 24/02/2023 Sarah Speight Rights rollback for novel’s AI images poses more questions
4 01/08/2019 Laura Butler World first patent applications filed for inventions generated solely by artificial intelligence
5 28/01/2020 EPO EPO publishes grounds for its decision to refuse two patent applications naming a machine as inventor
6 29/07/2021 Ed Conlon DABUS: South Africa issues first-ever patent with AI inventor
7 02/03/2023 Sarah Speight UK Supreme Court hears DABUS appeal
8 In the case of a literary, dramatic, musical or artistic work which is computergenerated, the author shall be taken to be the person by whom the arrangements necessary for the creation of the work are undertaken. https://www.legislation.gov. uk/ukpga/1988/48/section/9
9 06/02/2023 Blake Brittain Getty Images awsuit says Stability AI misused photos to train AI
ELIAS NEOCLEOUS & CO LLC
