Υπουργός Ενέργειας: Πρώτο μέλημα η μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας

Ο Γιώργος Παπαναστασίου αναλύει τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης και το όραμα για το μέλλον της ΑΗΚ

Εντός του 2023 θα προχωρήσει με την επικαιροποίηση του εθνικού σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα θέτοντας ως βασική προτεραιότητα την μείωση του κόστους της ενέργειας, ο Υπουργός Ενέργειας Εμπορίου και Βιομηχανίας Γιώργος Παπαναστασίου, τρέχοντας ταυτόχρονα δράσεις που αποσκοπούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Insider αποκλειστικά για θέματα ενέργειας, o Υπουργός τονίζει πως ακόμη και η μεταφορά του φυσικού αεριού θα έχει άμεση προτεραιότητα την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ενώ παράλληλα σημειώνει πως δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για το θέμα αυτό. Επίσης μας μιλά και για τον σημαντικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η ΑΗΚ, την οποία θεωρεί ως έναν από τους κύριους στρατηγικούς συνεργάτες του κράτους, όμως σημειώνει πως θα πρέπει η Αρχή να εναρμονιστεί με την επομένη μέρα στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής.

Τα ανοιχτά μέτωπα στον τομέα ευθύνης του Υπουργείου σας είναι αρκετά. Ποιές ιεραρχείτε ως προτεραιότητες μετά και το πρώτο βάφτισμα του πυρός;

Από την ανάληψη των καθηκόντων της Κυβέρνησης, ως πρώτο και κύριο μέλημα του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας έχουμε θέσει τη μείωση του κόστους της ενέργειας για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Δεν νοείται, θεωρώ, υγιής ανάπτυξη είτε του εμπορίου είτε της βιομηχανίας μας, χωρίς να μειωθεί ουσιαστικά το κονδύλι που πληρώνουν κάθε διμηνία κυπριακές επιχειρήσεις για τον ηλεκτρισμό, αν επιθυμούμε να είναι ανταγωνιστικές και βιώσιμες στην παγκοσμιοποιημένη πλέον αγορά. Εξού και βασικός μας στόχος είναι η έλευση φυσικού αερίου στην Κύπρο μέσω αγωγού, με τις χαμηλές τιμές της Ανατολικής Μεσογείου, πρώτιστα για χρήση στη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή.

Παράλληλα, εργαζόμαστε, μαζί με συναρμόδια Υπουργεία και φορείς, για την επικαιροποίηση εντός του έτους του Εθνικού μας Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, με στόχο την εντατικοποίηση της προσπάθειας προώθησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και μέτρων Εξοικονόμησης Ενέργειας. Επιπλέον, με στοχευμένες δράσεις και Σχέδια Χορηγιών ενθαρρύνουμε, μεταξύ άλλων, την επιχειρηματικότητα και την επιχειρηματική καινοτομία, τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία, την ανάπτυξη του μεταποιητικού τομέα, καθώς και τη ψηφιοποίηση και τον εξαγωγικό προσανατολισμό των κυπριακών επιχειρήσεων.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΑΓΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Θεωρείτε ότι η αύξηση του ενεργειακού κόστους θα μπορέσει να ξεπεραστεί και να μην αποτελέσει τροχοπέδη για την ανάπτυξη;

Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις που να επιλύουν αμέσως το ζήτημα του υψηλού ενεργειακού κόστους, το οποίο εν μέρει οφείλεται στην άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το πρόβλημα για την Κύπρο μεγεθύνεται, αφού η χώρα μας παραμένει ενεργειακά αποκλεισμένη, χωρίς καμιά διασύνδεση σε περιφερειακά δίκτυα, και είναι πλήρως εξαρτημένη από τις εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων.

Είναι γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο που δίνουμε κίνητρα στους συμπολίτες μας για να χρησιμοποιούν ΑΠΕ και να λαμβάνουν μέτρα Εξοικονόμησης Ενέργειας, αλλά και που προωθούμε μέσω των έργων ηλεκτρικών διασυνδέσεων με χώρες της περιοχής, την άρση της ενεργειακής μας απομόνωσης. Επιπλέον, επαναπροσδιορίζουμε την ενεργειακή μας πολιτική, ούτως ώστε παράλληλα με τη διαδικασία που τρέχει η ΔΕΦΑ για εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που θα επαναεριοποιείται στο υπό κατασκευή τερματικό της ΕΤΥΦΑ για χρήση στην ηλεκτροπαραγωγή, να προσφέρουμε ως εναλλακτική επιλογή, για μελέτη από ενδιαφερόμενες εταιρείες, την εισαγωγή στην Κύπρο φυσικού αερίου σε αέρια μορφή, μέσω αγωγού. Το φυσικό αέριο θα προέρχεται από κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, θα το εξασφαλίζουμε σε τιμές που πωλείται στην περιοχή μας και θα χρησιμοποιείται, όπως προανέφερα, για ηλεκτροπαραγωγή και, πιθανόν, για υγροποίηση και εξαγωγή.

ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΣΡΑΗΛ

Βρισκόμαστε πολύ κοντά σε συμφωνία για τα ανοιχτά ενεργειακά ζητήματα με το Ισραήλ; Ποιος είναι ο σχεδιασμός για τον υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου Ισραήλ – Κύπρου; Πόσο εύκολο είναι το όλο εγχείρημα; Είναι οικονομικά βιώσιμο;

Επιτρέψτε μου να απαντήσω ξεκινώντας με το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας και να αναφέρω ότι η εναλλακτική επιλογή που προσφέρουμε στις εταιρείες για αποτελεσματική αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, είναι και τεχνικά εφικτή, είναι και οικονομικά επωφελής για όλα τα μέρη.

Όπως εξήγησα και προηγουμένως, μέρος του αερίου που θα φθάνει στην Κύπρο μέσω αγωγού, θα χρησιμοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή. Για να αποσβεστεί όμως το κόστος κατασκευής των υποδομών, η μεγαλύτερη ποσότητα φυσικού αερίου θα υγροποιείται σε χερσαίο τερματικό υγροποίησης αρθρωτής (modular) τεχνολογίας ή σε πλωτή μονάδα FLNG και, ακολούθως, θα εξάγεται με δεξαμενόπλοια προς την Ευρώπη και τις διεθνείς αγορές.

Θα ήθελα να τονίσω σε αυτό το σημείο ότι για εμάς προτεραιότητα δεν είναι η εξαγωγή του φυσικού αερίου, αλλά η κάλυψη των αναγκών της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρισμού και αυτό είναι που θα επιδιώξω κατά την επίσκεψή μου στο Ισραήλ στις 14 Ιουνίου. Η όποια κατάληξη στο θέμα φυσικού αερίου, αλλά και της ηλεκτρικής διασύνδεσης, προϋποθέτει τη συνομολόγηση σχετικής διακρατικής συμφωνίας, με την οποία η ενεργειακή συνεργασία Κύπρου και Ισραήλ θα αναβαθμιστεί περαιτέρω, δίνοντας έτσι ώθηση και στην επίλυση όλων των ανοικτών ζητημάτων. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση των συζητήσεων για το «Αφροδίτη» και «Ισάι», οι οποίες βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο και διεξάγονται στο πλαίσιο της θεσμοθετημένης διαδικασίας. Συγκεκριμένα, έχει σταλεί στην ισραηλινή πλευρά, πριν από την πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας στη γειτονική χώρα, αναθεωρημένο κείμενο της Διακρατικής Συμφωνίας που συζητούμε για το θέμα. Στο εν λόγω κείμενο, πιστεύω ότι οι θέσεις των δύο πλευρών βρίσκονται σε σύγκλιση.

Υπό το φως της πραγματοποίησης του εργαστηρίου για τα θέματα φυσικού αερίου, πώς θα προωθήσουμε στη συνέχεια τους σχεδιασμούς σας;

Στο εργαστήρι με τίτλο «The Cyprus Gateway: Natural Gas to Power and Liquefaction», που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία στις 29 και 30 Μαΐου 2023, παρουσιάσαμε σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε όλη την αλυσίδα φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, την προοπτική μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Κύπρο, με αγωγό. Ξέρουμε καλά πως για να προχωρήσουν οι όποιοι σχεδιασμοί μας, απαιτούνται επενδύσεις και συνέργειες από πλευράς των εταιρειών και το διήμερο εργαστήρι μάς έδωσε μια εξαιρετική ευκαιρία να μαζέψουμε τους εκπροσώπους τους σε ένα χώρο, για να συζητήσουμε μαζί τους, σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις που είχαμε, τις σκέψεις και τους σχεδιασμούς τους. Πρέπει να πω ότι σε γενικές γραμμές η πρότασή μας αντιμετωπίστηκε θετικά από τις εταιρείες. Το επόμενο στάδιο θα είναι η διαφανής διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος, στο πλαίσιο της οποίας θα επιλέξουμε τους συνεργάτες μας για να ξεκινήσει επίσημα ο σχεδιασμός και, αφού παρθεί η επενδυτική απόφαση, η υλοποίηση του έργου.

Ποιες είναι οι επόμενες κινήσεις για τον σταθμό αποϋγροποίησης στο Βασιλικό; Πότε παραδίδεται από την κινέζικη κοινοπραξία η πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) Προμηθέας; Έχετε προχωρήσει με προτάσεις προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή εταιρείες για υπενοικίασή της μέχρι να την χρειαστεί η Κύπρος;

Το έργο είναι σε κατασκευαστική φάση. Πραγματοποιούνται παράλληλα κατασκευαστικές εργασίες τόσο στην περιοχή του Βασιλικού όσο και σε ναυπηγείο στην Κίνα για μετατροπή της πλωτής μονάδας. Οι εργασίες είναι σε πολύ προχωρημένο στάδιο για την πλωτή μονάδα, ενώ εκείνες του χερσαίου τερματικού και της προβλήτας αντιμετωπίζουν κάποια θέματα. Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση που έχουμε από την κοινοπραξία, η πλωτή μονάδα αναμένεται να παραδοθεί εντός των επόμενων μηνών, ενώ το σύνολο των υποδομών αναμένεται να ολοκληρωθεί και να τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία αρχές του 2024. Ως εκ τούτου, η υπενοικίαση της πλωτής μονάδας για την περίοδο μέχρι και την ολοκλήρωση του έργου είναι ένα ενδεχόμενο που θα διερευνήσουμε αν κριθεί ότι είναι προς όφελος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η ΑΗΚ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ ΣΕ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΤΟΧΩΝ

Μετά τη συνάντηση σας με το ΑΚΕΛ φάνηκε ότι θα δρομολογηθούν κάποιες αλλαγές που θα αφορούν και την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου. Μάλιστα, σε πρόσφατο συνέδριο συντεχνίας της ΑΗΚ είπατε ότι η Αρχή «έγινε η συτζιά του μαύρου» και πως το Κράτος δεν έχει δώσει αρκετά εργαλεία στην ΑΗΚ για να μπορέσει να είναι αυτή που καθορίζει την τιμή του ηλεκτρισμού προς τα κάτω. Υπάρχουν συγκεκριμένοι σχεδιασμοί ως προς αυτή την κατεύθυνση, τόσο σε υποδομές όσο και σε πρόσωπα;

Η ΑΗΚ αποτελεί έναν από τους κύριους στρατηγικούς συνεργάτες του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας στα θέματα ενέργειας. Γι’ αυτό τον λόγο βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή τόσο με το Διοικητικό Συμβούλιο όσο και με τη Διεύθυνση της ΑΗΚ, ούτως ώστε να μπορέσει η Αρχή να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής, να εργαστεί με ταχείς ρυθμούς προς την πράσινη μετάβαση, να ανταγωνιστεί επάξια τους ιδιώτες που θα ενταχθούν στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού και να παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες προς τους πελάτες της.

Για να γίνουν όλα αυτά, η ΑΗΚ θα πρέπει να προχωρήσει με την αναθεώρηση της πολιτικής, του οράματος και των στόχων της, αποσκοπώντας στον εκσυγχρονισμό του Οργανισμού και στην ψηφιοποίηση και βελτιστοποίηση των διαδικασιών του. Εισηγηθήκαμε, λοιπόν, στο Διοικητικό Συμβούλιο τη διενέργεια μελέτης, από εξωτερικούς Συμβούλους, για τον καταρτισμό της στρατηγικής της Αρχής για την ενεργειακή μετάβαση, με βάση τους σχεδιασμούς του Κράτους.

Όπως τόνισα και στο συνέδριο στο οποίο αναφέρεστε, από την πλευρά της Κυβέρνησης εργαζόμαστε για να δώσουμε στην ΑΗΚ φυσικό αέριο χαμηλού κόστους, από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Παράλληλα, θα παρέχουμε κάθε δυνατή στήριξη στην Αρχή, εντός των πλαισίων που μας θέτει η ΕΕ, για να αναπτυχθεί η ΑΗΚ σε έναν αξιόλογο παραγωγό πράσινης ενέργειας στη χώρα μας.

ΟΙ ΑΠΕ, ΤΑ ΥΠΕΡΚΕΡΔΗ ΚΑΙ Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΑΓΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ

Η πολυαναμένομενη ανοιχτή αγορά ηλεκτρισμού θα αποκτήσει ορίζοντα τελικής εφαρμογής με αυτό ή με κάποιο άλλο διαφοροποιημένο μοντέλο; Πού εντοπίζονται τα προβλήματα που την καθυστερούν; Τι συμβαίνει με τη χαμένη πράσινη ενέργεια λόγω των προβλημάτων στο δίκτυο και την έλλειψη αποθήκευσης ή διασύνδεσης με άλλα δίκτυα;

Το μοντέλο και η λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού αποτελεί αρμοδιότητα της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ). Μετά από δύο δοκιμαστικές περιόδους για λειτουργία της αγοράς, η ΡΑΕΚ εξέδωσε στις 23/12/2022 ανακοίνωση στην οποία αναφέρει τις εκκρεμότητες και τους λόγους που η εμπορική λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού δεν μπορεί να ξεκινήσει πριν την επίλυση αυτών των εκκρεμοτήτων.

Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του Προέδρου της ΡΑΕΚ, η έναρξη λειτουργίας της αγοράς αναμένεται σε έναν χρόνο περίπου. Αναφορικά με το φαινόμενο της αποκοπής πράσινης ενέργειας, θα ήθελα να σημειώσω ότι για την ασφαλή λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος, είναι απαραίτητο να βρίσκονται σε λειτουργία, ανά πάσα στιγμή, ένας ελάχιστος αριθμός συμβατικών μονάδων παραγωγής. Συνεπώς, σε περιόδους όπου η διαθέσιμη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ περισσότερη από την αντίστοιχη που μπορεί να απορροφήσει το σύστημα, λόγω μειωμένης ζήτησης, ο Διαχειριστής υποχρεώνεται να προχωρήσει με μέτρα για περιορισμό της παραγωγής από ΑΠΕ, διασφαλίζοντας έτσι την ομαλή λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος.

Είναι σημαντικό, θεωρώ, να αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι το φαινόμενο της αποκοπής της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν παρατηρείται μόνο στην Κύπρο. Οι φιλόδοξοι στόχοι που τέθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οδήγησαν στη ραγδαία διείσδυση των ΑΠΕ στα ηλεκτρικά συστήματα των Κρατών Μελών, τα οποία δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένα να δεχτούν αυτές τις αυξημένες ποσότητες στην παρούσα φάση, λόγω έλλειψης τεχνολογιών που είναι υποστηρικτικές προς τις ΑΠΕ, όπως π.χ. αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας.

Συνεπώς, ως Υπουργείο τροχοδρομούμε διάφορα μέτρα για μετριασμό ή/και αποφυγή των αποκοπών ενέργειας από ΑΠΕ, όπως είναι η προώθηση της εγκατάστασης συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας και η ηλεκτρική διασύνδεση με την Ελλάδα.

Ποιες οι σκέψεις της κυβέρνησης για την φορολόγηση των υπερκερδών των παραγωγών ενέργειας από φωτοβολταϊκά πάρκα, αλλά και για το θέμα που εγείρει ο ΣύνδεσμοςΑιολικών Πάρκων για αποζημιώσεις λόγω αποκοπής ενέργειας που παράγεται από τα μέλη του;

Η φορολόγηση των υπερκερδών των παραγωγών ΑΠΕ αποτελεί αρμοδιότητα του Υπουργείου Οικονομικών. Παρόλα αυτά, εκφράζω τις επιφυλάξεις μου σε σχέση με τον όρο «υπερκέρδη», αφού οι επενδύσεις σε ΑΠΕ πρέπει να αντέξουν σήμερα σε ένα δύσκολο επενδυτικά περιβάλλον, με το ποσοστό κέρδους των εταιρειών που αξιοποιούν τις ΑΠΕ να επηρεάζεται αρνητικά από το ολοένα αυξανόμενο ποσοστό αποκοπής πράσινης παραγωγής, ειδικότερα σε περιόδους χαμηλής ζήτησης ηλεκτρισμού, για λόγους ευστάθειας και ορθής λειτουργίας του ηλεκτρικού δικτύου. Επαναλαμβάνω όμως πως η λύση στο θέμα της αποκοπής ενέργειας από ΑΠΕ είναι η εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης και όχι η αποζημίωση της ενέργειας που αποκόπτεται, η οποία μας βρίσκει αντίθετους και ούτως ή άλλως δεν προνοείται από την εθνική νομοθεσία.

ΛΥΣΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΕ

Περιμένουμε κάποια απάντηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόταση που αφορά επιχορηγήσεις για την αποθήκευση ενέργειας στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης; Πιο συγκεκριμένα, η αποθήκευση θα αφορά μικρά συστήματα από ιδιώτες παραγωγούς ενέργειας από ΑΠΕ ή θα υπάρξει και ένας κεντρικός χώρος αποθήκευσης, υπό τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς;

Το Υπουργείο διερευνά όλα τα ενδεχόμενα που αφορούν στην εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στο σύστημα ηλεκτρισμού, συμπεριλαμβανομένων τόσο ενός σχεδίου παροχής ενίσχυσης για συστήματα αποθήκευσης σε συνδυασμό με συστήματα ΑΠΕ (υβριδικές εγκαταστάσεις), όσο και της πρότασης που υπέβαλε ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου για εγκατάσταση και λειτουργία μεγάλου, κεντρικού συστήματος αποθήκευσης ενέργειας.

Τα πιο πάνω μέτρα είναι επιπρόσθετα των χορηγιών που δίνονται ήδη για εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, μέσω των Σχεδίων Χορηγιών «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω» και φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων από ΑΠΕ. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που προέχει είναι να προωθηθεί η αμεσότερη και αποτελεσματικότερη λύση, αφού το σύστημα ηλεκτρισμού είναι πολύ κοντά στο σημείο κορεσμού σε σχέση με τη διαχείριση της ενέργειας που προέρχεται από συμβατικές και ανανεώσιμες πηγές.

Από το περιοδικό Insider Ιουνίου